Bayboboeva Firuza Nabijonovnaning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): “Kichik biznes korxonalarida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash metodologiyasini takomillashtirish”, 08.00.15 – “Tadbirkorlik va kichik biznes iqtisodiyoti”.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:  B2024.2.DSc/Iqt519.
Ilmiy maslahatchi: Muxitdinov Shuxrat Ziyavutdinovich, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Namangan muhandislik – qurilish instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti huzuridagi DSc.03/30.12.2020.I.16.02 raqamli Ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Qorieva Yoqutxon Karimovna, iqtisodiyot fanlari doktori, professor, Abulqosimov Hasan Pirnazarovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor, Ismoilov Alisher A’zamovich, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Fargʻona davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: kichik biznesga ixtisoslashgan engil sanoat korxonalari faoliyatida iqtisodiy xavfsizlik metodologik asoslarini takomillashtirish bo‘yicha taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
uslubiy yondashuvga ko‘ra “korxona iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash” tushunchasining iqtisodiy mazmuni korxonaning iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish, barqaror ish faoliyatini ta’minlash, resurslardan samarali foydalanish, raqobatbardoshlikni saqlab qolish, tashqi va ichki tahdidlarga qarshi samarali choralar ko‘rish jarayonlarining moliyaviy, kadrlar, axborot, texnologik munosabatlar yig‘indisi bilan uzviy bog‘liqligi jihatidan takomillashtirilgan;
to‘qimachilik korxonalarida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash metodologiyasi moliyaviy (Mol), kadrlar (Kr), texnik-texnologik (Tex-Tn), ishlab chiqarish va sotish (IshSot) omillari ta’sirini umumlashtiruvchi iqtisodiy xavfsizlik integral darajasining “yuqori daraja pozitiv” (45<), “yuqori daraja barqaror” (32<44), “ijobiy daraja” (20<33), “past daraja” (9<21), “kritik daraja” (5>) chegaraviy qiymatlari asosida takomillashtirilgan;
engil sanoat korxonalarida iqtisodiy xavfsizlik darajalarini baholashning iqtisodiy barqarorlik holati “xavfsiz” (1,0 - 0,8), “yuqori” (0,79 - 0,6), “o‘rtachadan yuqori” (0,59 - 0,4), “o‘rtacha” (0,39 - 0,2), “inqirozli” (0,19 - 0,0) mezon chegaralarida xavfsizlikni minimallashtirish shartlarini qo‘llash taklifi asoslangan;
Farg‘ona vodiysidagi kichik biznes korxonalarida iqtisodiy xavfsizlikni baholash, xavflarni kamaytirish, rentabellikni oshirish, korxonani diversifikasiyalash jarayonlarining o‘zaro muvofiqligini ta’minlash asosida 2030 yilga qadar rivojlanishining prognoz ko‘rsatkichlari ishlab chiqilgan;
O‘zbekistonda kichik biznesni qo‘llab-quvvatlashning tarkibiy o‘zgarishlarga ta’sirini inobatga olgan holda polinomal trendi asosida 2030 yilgacha rivojlanishining prognoz ko‘rsatkichlari ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Kichik ishlab chiqarish korxonalarida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash metodologiyasini takomillashtirish bo‘yicha ishlab chiqilgan ilmiy va amaliy takliflar asosida:
uslubiy yondashuvga ko‘ra “korxona iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash” tushunchasining iqtisodiy mazmunini korxonaning iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish, barqaror ish faoliyatini ta’minlash, resurslardan samarali foydalanish, raqobatbardoshlikni saqlab qolish, tashqi va ichki tahdidlarga qarshi samarali choralar ko‘rish jarayonlarining moliyaviy, kadrlar, axborot, texnologik munosabatlar yig‘indisi bilan uzviy bog‘liqligi jihatidan takomillashtirishga oid nazariy-uslubiy materiallardan oliy o‘quv yurtlari talabalari ychun tavsiya etilgan “Ekonomika predpriyatiya” nomli darslikni tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligining 2023-yil 22-dekabrdagi 537-sonli buyrug‘i). Mazkur ilmiy taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida talabalarda milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini hamda kichik biznesni rivojlantirishda iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash tushunchasi yuzasidan nazariy bilimlarni yanada kengaytirish imkoni yaratilgan (O‘zbekiston savdo-sanoat palatasining 2024 yil 22-noyabrdagi 06-10-33-17008-sonli ma’lumotnomasi);
to‘qimachilik korxonalarida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash metodologiyasi moliyaviy (Mol), kadrlar (Kr), texnik-texnologik (Tex-Tn), ishlab chiqarish va sotish (IshSot) omillari ta’sirini umumlashtiruvchi iqtisodiy xavfsizlik integral darajasining “yuqori daraja pozitiv” (45<), “yuqori daraja barqaror” (32<44), “ijobiy daraja” (20<33), “past daraja” (9<21), “kritik daraja” (5>) chegaraviy qiymatlari asosida takomillashtirish taklifi O‘zbekiston savdo-sanoat palatasi tomonidan “Hududlardagi engil sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni rivojlantirish dasturlari”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston savdo-sanoat palatasining 2024 yil 22-noyabrdagi 06-10-33-17008-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifdan foydalanish natijasida Farg‘ona vodiysidagi engil sanoat korxonalarida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va rivojlantirishning optimallashtirilgan boshqaruv uslubiyotini qo‘llash asosida iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlash imkonini bergan;
engil sanoat korxonalarida iqtisodiy xavfsizlik darajalarini baholashning iqtisodiy barqarorlik holati “xavfsiz” (1,0 - 0,8), “yuqori” (0,79 - 0,6), “o‘rtachadan yuqori” (0,59 - 0,4), “o‘rtacha” (0,39 - 0,2), “inqirozli” (0,19 - 0,0) mezon chegaralarida xavfsizlikni minimallashtirish shartlarini qo‘llash taklifi O‘zbekiston savdo-sanoat palatasi tomonidan “Hududlardagi engil sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni rivojlantirish dasturlari”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston savdo-sanoat palatasining 2024 yil 22-noyabrdagi 06-10-33-17008-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy yangilikni amaliyotga joriy qilish natijasida Farg‘ona vodiysida engil sanoatga ixtisoslashtirilgan korxonalarda barqaror rivojlanish darajalarni baholash imkoniyatini bergan;
Farg‘ona vodiysidagi kichik biznes korxonalarida iqtisodiy xavfsizlikni baholash, xavflarni kamaytirish, rentabellikni oshirish, korxonani diversifikasiyalash jarayonlarining o‘zaro muvofiqligini ta’minlash asosida 2030 yilga qadar rivojlanishining prognoz ko‘rsatkichlari O‘zbekiston savdo-sanoat palatasi tomonidan “Hududlardagi engil sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni rivojlantirish dasturlari”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston savdo-sanoat palatasining 2024 yil 22-noyabrdagi 06-10-33-17008-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur ilmiy yangilikni amaliyotga joriy etish orqali engil sanoat korxonalarida zarar miqdorini 14 foizgacha pasaytirish imkonini bergan;
O‘zbekistonda kichik biznesni qo‘llab-quvvatlashning tarkibiy o‘zgarishlarga ta’sirini inobatga olgan holda polinomal trendi asosida 2030 yilgacha rivojlanishining prognoz ko‘rsatkichlari O‘zbekiston savdo-sanoat palatasi tomonidan “Engil sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni rivojlantirish dasturlari”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (O‘zbekiston savdo-sanoat palatasining 2024 yil 22-noyabrdagi 06-10-33-17008-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida O‘zbekiston Respublikasi savdo-sanoat palatasi tarkibidagi kichik biznes sub’ektlarini 2030 yilga qadar tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” ishlab chiqishda foydalanilgan.