Fattaxova Munisa Abduxamitovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “O‘zbekiston zamonaviy bank tizimida banklararo raqobatni shakllantirish va rivojlantirish masalalari”, 08.00.07 – “Moliya, pul muomalasi va kredit”.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/Iqt3788.
Ilmiy rahbar: Abdullaeva Sharbat Zulfikarovna, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti, DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
 Rasmiy opponentlar: Jumaev Nodir Xosiyatovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor; Berdiyarov Baxriddin Tashavarovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: G.V.Plexanov nomidagi Rossiya iqtisodiyot unversitetining Toshkent shahridagi filiali.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: banklararo raqobatning tabiati va xususiyatlari, O‘zbekiston Respublikasida banklararo raqobat rivojlanishining holati to‘g‘risidagi ilmiy tasavvurlarni umumlashtirish va takomillashtirish, bank xizmatlari bozoridagi raqobat darajasini baholash usullarini o‘rganish hamda bank sohasida raqobatni rivojlantirishga qaratilgan tavsiyalarni ishlab chiqishdan iborat.
III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
banklararo raqobatni ta’minlashda mol-mulk garovi qiymatini bank sof aktivlari miqdorining 15 foizi miqdorida dastlabki baholash va mulk garovini qayta baholash orqali bank risklarini minimallashtirish taklif etilgan;
innovatsion iqtisodiyot sharoitida texnologiyalarini yangilash va modernizatsiya qilishda ishtirok etayotgan IT-kompaniyalarga asosiy stavkaning 1,5 barobaridan oshmagan stavkalarda kredit ajratish taklif etilgan;
banklarning moliyaviy barqarorligini oshirish orqali raqobatbardoshligini ta’minlashda bank kredit portfeli tarkibida to‘lov muddati o‘tgan yoki muammoli aktivlar ulushi 6 (olti) foizi va undan yuqori bo‘lganda bank kafolati berishni ta’qiqlash taklif etilgan;
banklararo raqobatni oshirishda qarz oluvchining moliyaviy holatiga baho berishda ularni sifat jihatdan barqaror (jamlangan ballar miqdori 1,5 dan 2 gacha bo‘lsa), yaxshi (jamlangan ballar miqdori 1,2 dan 1,5 gacha bo‘lsa), qoniqarli (jamlangan ballar miqdori 0,8 dan 1,2 gacha bo‘lsa), yomon (jamlangan ballar miqdori 0,3 dan 0,8 gacha bo‘lsa) va bankrotlik yoqasida (jamlangan ballar miqdori 0,3 dan past bo‘lsa) toifalarga ajratish taklif etilgan.Tadqiqotning ilmiy ahamiyati, ishlab chiqilgan ilmiy-amaliy takliflar orqali tijorat banklari o‘rtasidagi raqobat jarayonlarini o‘rganish sohasidagi ilmiy qarashlarning tizimli va metodologik jihatdan mustahkamlanganligida namoyon bo‘ladi, bu esa kelajakda banklararo raqobatni rivojlantirishga oid nazariy va amaliy asoslar yaratadi.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbekistondagi banklararo raqobat holatini o‘rganish orqali ishlab chiqilgan nazariy va amaliy takliflar asosida:
banklararo raqobatni ta’minlashda mol-mulk garovi qiymatini bank sof aktivlari miqdorining 15 foizi miqdorida dastlabki baholash va mulk garovini qayta baholash orqali bank risklarini minimallashtirish taklifi aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning «Kredit siyosati»ni va “Banklarda risklarni boshqarish siyosati”ni ishlab chiqishda foydalanilgan (Aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning 2024 yil 13 martdagi 05-04/978-sonli ma’lumotnomasi). Buning natijasida, bankning kredit portfeli hajmida IT-kompaniyalarga berilgan kreditlar hajmi o‘tgan yilga nisbatan 28 foizga oshgan, jami kredit portfelidagi ulushi esa 17 foizga etgan hamda bank foydasini 2,0 foizga oshishiga xizmat qilgan;
innovatsion iqtisodiyot sharoitida texnologiyalarini yangilash va modernizatsiya qilishda ishtirok etayotgan IT-kompaniyalarga asosiy stavkaning 1,5 barobaridan oshmagan stavkalarda kredit ajratish taklifi aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning «Bank xizmatlarini raqamlashirish va innovatsion texnologiyalarni joriy etish siyosati»ni ishlab chiqishda foydalanilgan. (Aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning 2024 yil 13 martdagi 05-04/978-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, bankning raqamli xizmatlarining yangi turlari 11 taga ko‘payib, bank foydasini 4 foizga, ya’ni 93,44 mlrd so‘mga, bank mijozlari bazasini esa 8 foizga, ya’ni 66 885 nafarga ko‘payishiga olib keldi.
banklarning moliyaviy barqarorligini oshirish orqali raqobatbardoshligini ta’minlashda bank kredit portfeli tarkibida tolov muddati o‘tgan yoki muammoli aktivlar ulushi 6 (olti) foizi va undan yuqori bo‘lganda bank kafolati berishni taqiqlash taklifi aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning «Kredit siyosati»ni ishlab chiqishda foydalanilgan (Aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning 2024 yil 13 martdagi 05-04/978-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, bank kredit portfeli diversifikatsiya darajasi yaxshilangan, kredit riski pasayishiga xizmat qilgan hamda bankning foizsiz daromadlari 23 foizga oshgan;
banklararo raqobatni oshirishda qarz oluvchining moliyaviy holatiga baho berishda ularni sifat jihatdan barqaror (jamlangan ballar miqdori 1,5 dan 2 gacha bo‘lsa), yaxshi (jamlangan ballar miqdori 1,2 dan 1,5 gacha bo‘lsa), qoniqarli (jamlangan ballar miqdori 0,8 dan 1,2 gacha bo‘lsa) yomon (jamlangan ballar miqdori 0,3 dan 0,8 gacha bo‘lsa) va bankrotlik yoqasida (jamlangan ballar miqdori 0,3 dan past bo‘lsa) toifalarga ajratish taklifi aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning «Kredit siyosati»ni ishlab chiqishda foydalanilgan (Aksiyadorlik tijorat «Aloqabank»ning 2024 yil 13 martdagi 05-04/978-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, bank kredit portfeli sifati oshgan, bankning daromadlari oldingi yilga nisbatan 5,0 foizga oshib, 116,8 mlrd so‘mni tashkil etgan.