Турсунов Алишер Тулкуновичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Турли хилдаги маълумотларни таҳлил қилиш масалаларида номиқдорий белгиларга рақамли ишлов бериш усуллари ва алгоритмларини ишлаб чиқиш”, 05.01.03 –                              “Информатиканинг назарий асослари” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/Т4167  
Илмий раҳбар: Нишанов Ахрам Хасанович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “ТИҚХММИ” миллий тадқиқот университети ҳузуридаги Фундаментал ва амалий тадқиқотлар институти.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.l3/05.05.2023.Т.07.03
Расмий  оппонентлар: Примова Холида Анорбоевна, техника  фанлари  доктори,     доцент; Дадаханов Мусохон Хошимхонович, техника фанлари фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади турли хилдаги маълумотларни таҳлил қилишда номиқдорий белгиларга рақамли ишлов беришнинг обектлар ўхшашликларини аниқлашга асосланган усуллари ва алгоритмларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнıнг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
турли хилдаги маълумотларни таҳлил қилишда сифатий белгилардан миқдорий белгиларга ўтиш, маълумотларга дастлабки ишлов бериш ва белгиларнинг турларини ўзгартириш усул ва алгоритмлари обектларни эмпирик муносабатлардан ташкил топган мантиқий функсиялари қийматларининг ўхшашлиги асносида ишлаб чиқилган;
белгиларнинг жуфтлашган ўзаро боғлиқликлари, белгилар аро коррелясия ва регрессияни тадқиқ этишда эмпиратив тартиб шкаласини аниқлашнинг g алмаштиришлар сони бутун сон градация даражаларини оптимал алмаштиришни ҳисоблаш алгоритми обект белгиларнинг ўзаро боғлиқликларини тадқиқи асосида ишлаб чиқилган;
маълумотларни таҳлил қилишда информатив белгилар мажмуасини танлаш ва танлаб олинган информатив белгилар фазосида синфлаштириш масаласини ечиш усул ва алгоритмлари Эвклид фазода обектлараро λ кесишув назариясига асосланган ҳолда ишлаб чиқилган;
турли хил белгилар фазосида берилган обектларнинг ўхшашлик даражаларини аниқлашга асосланган кластерлаш алгоритми сонли белгилар фазосида обектларнинг ўхшашлигини мазмунан ифодаловчи мезонга асосан ишлаб чиқилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маълумотларни таҳлил қилишда информатив белгиларни танлаб олиш, номиқдорий белгиларга рақамли ишловлар бериш, кўп ўзгарувчилик чизиқли регрессия таҳлили масалаларини ечишда белгилар турларини ўзгартириш алгоритмлари ва дастурий мажмуалари бўйича олинган натижалар асосида:
турли хилдаги фармасевтик маълумотларни таҳлил қилиш, тимсолларни таниб олиш масалалари учун берилган белгилар фазоси ўлчамини қисқартириш усуллари ва алгоритмлар асосида ишлаб чиқилган “Тимсолларни таниб олишда ҳар хил типда берилган маълумотларни кластерлаш” номли дастурий мажмуа “Энрич” ХК фармасевтик корхонасида амалиётда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги мувофиқлаштирувчи Экспертлар Кенгашининг 2024-йил 26-апрелдаги 01/01- 836- сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида номиқдорий белгиларга рақамли ишлов бериш ҳамда белгилар турларини ўзгартириш усуллари орқали миқдорий белгиларга алмаштириш асосида тажриба маълумотларни таҳлил қилиш тизимининг ягона интеграллашган тизими яратилди. Натижада иш самарадорлигини ўртача 10-12% га оширишга имкон берган;
маълумотларни (дори воситалари) таҳлил қилишда информатив белгиларни танлаб олиш, синфлаштириш ҳамда белгилар майдони ўлчамини қисқартириш усуллари ва алгоритмлари асосида ишлаб чиқилган “Ҳар хил типда берилган маълумотларни синфлаштиришда сунъий нейрон моделига асосланган ҳал қилувчи қоида” ҳамда “Ҳар хил типли маълумотлар фазосида информатив белгилар мажмуасини танлаш” номли дастурий мажмуалар “Инновацион фармасевтик бирикмалар илмий лабораторияси”да амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги мувофиқлаштирувчи Экспертлар Кенгашининг 2024-йил 26-апрелдаги 01/01- 836- сонли маълумотномаси). Илмий тадқиқот натижасида тимсолларни таниб олишда белгилар майдонининг ўлчамини камайтириш, информатив белгиларни танлаб олиш ҳамда белгилар турларини алмаштириш усуллари ва алгоритмлари, шунингдек маълумотларни таҳлил қилишнинг классик усуллари асосида тажриба маълумотларни таҳлил қилиш тизими яратилди. Натижада иш унумдорлигини  ўртача 10-15% га оширишга имкон берган;
турли хилда берилган маълумотларни таҳлил қилиш масалаларини ечишда информатив белгилар мажмуаларини танлаб олиш орқали тажриба маълумотларини таҳлил қилиш усуллари ва алгоритмлари асосида ишлаб чиқилган “Ҳар хил типли маълумотлар фазосида информатив белгилар мажмуасини танлаш” номли дастурий мажмуа Тошкент фармасевтика институти “Фармасевтик ишлаб чиқаришни ташкил қилиш ва бошқариш” кафедрасида лаборатория машғулотларида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги мувофиқлаштирувчи Экспертлар Кенгашининг 2024-йил 26-апрелдаги 01/01-836-сонли маълумотномаси). Натижада тажриба маълумотларини таҳлил қилишда иш унумдорлигини тахминан 1,2 баробарга оширган.