Butaev Sherzod Fayzulloevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Yurakning surunkali ishemik kasalligida miokard tuzilmalaridagi morfologik o‘zgarishlarning yoshga bog‘liq jihatlari” 14.00.15 – Patologik anatomiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.2.PhD/Tib4598.
Ilmiy rahbar: Jumanov Ziyadulla Eshmamatovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Farg‘ona jamoat salomatligi tibbiyot instituti, PhD 04/ 30.09.2020.Tib.122.01.
Rasmiy opponentlar: Rasulov Xamidullo Abdullaevich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent; Nazirov Sirojiddin Nazirovich, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Andijon davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: yurakning surunkali ishemik kasalligida miokard tuzilmalaridagi morfologik o‘zgarishlarning yoshga bog‘liq jihatlari o‘rganishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
yurakning surunkali ishemik kasalligiga chalingan yoshlarda kardiomiotsitlar gipetrofiyasi yaqqol rivojlanmasligi va intramiokardial qon tomirlardagi morfologik o‘zgarishlarning mushak tuzilmalaridagi o‘zgarishlarga nisbatan ustunlik qilishi tanatogenezda muhim ahamiyat kasb etishi asoslangan;
yurak surunkali ishemik kasalligida miokard tuzilmalaridagi morfologik o‘zgarishlarning turli yoshga xos morfometrik ko‘rsatkichlari aniqlangan bo‘lib, miokard tuzilmalaridagi morfologik o‘zgarishlar oshgan sari ulardagi morfometrik ko‘rsatkichlar ham ortib borishi va destruktiv o‘zgarishlar, sklerotik jarayon intensivligi oshishining bemorlarning yoshi bilan bog‘liqligi isbotlangan;
miokard tuzilmalaridagi distrofik va nekrotik  o‘zgarishlar lokalizatsiyasi o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, o‘rta yoshlilar miokard tuzilmalaridagi destruktiv o‘zgarishlarning sklerotik jarayonlar bilan almashinuv intensivligining oshishi ham mushak, ham qon tomir tuzilmalarida kuzatilishi isbotlangan;
yurakning surunkali ishemik kasalligiga chalingan bemorlarda ularning yoshidan qat’iy nazar kasallik muddati oshgan sari gipertrofik, atrofik va sklerotik jarayonlar egallagan sohalarning ortishi va intramiokardial arteriyalar devorining torayishi kuchliroq namoyon bo‘lishi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Samarqand davlat tibbiyot universiteti muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashining 2024-yil  oltinchi maydagi 33-sonli xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: yurakning surunkali ishemik kasalligiga chalingan yoshlarda kardiomiotsitlar gipetrofiyasi yaqqol rivojlanmasligi va intramiokardial qon tomirlardagi morfologik o‘zgarishlarning mushak tuzilmalaridagi o‘zgarishlarga nisbatan ustunlik qilishi tanatogenezda muhim ahamiyat kasb etishi asoslangani O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligining Surxondaryo viloyati patologik anatomiya byurosi 2024- yil 11- apreldagi 06-T sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga va Jizzax viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 2024- yil 9- apreldagi 21- sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: tavsiya etilgan algoritm va uslublarning patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilishi natijasida, yurak surunkali ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard qavatidagi morfologik o‘zgarishlarning patologoanatomik tekshiruvlarga doir xulosalarining sifati oshirilgan va ularning ishonchliligi hamda asoslanishi va ob’ektivligi ta’minlagan. Iqtisodiy samaradorligi: tavsiya etilgan uslublarni amalga oshirish uchun 3,5 va 4,0 kun talab qilinadi, an’anaviy tarzda tekshiruv o‘tkazishda esa 8-10 kun talab qiladi, chunki an’anaviy usulda juda ko‘plab qo‘shimcha tekshirishlar va shifokor mutaxassislar maslahatlari olinishi talab etiladi. Ko‘rinib turibdiki, tavsiya etilgan usuldan foydalangan holda patologik anatomiya tadqiqotlarini o‘tkazish vaqtini 2-2,5 barobar qisqartiradi va taklif qilingan usulning qiymati har bir holat uchun xarajat mablag‘larini 2-2,5 barobarga qisqartirish imkonini bergan. Xulosa: Tavsiya etilgan usuldan foydalangan holda patologoanatomik tekshirishlarini o‘tkazish vaqtini qariyib 2-2,5 barobarga qisqartiradi.
ikkinchi ilmiy yangilik: yurak surunkali ishemik kasalligida miokard tuzilmalaridagi morfologik o‘zgarishlarning turli yoshga xos morfometrik ko‘rsatkichlari aniqlangan bo‘lib, miokard tuzilmalaridagi morfologik o‘zgarishlar oshgan sari ulardagi morfometrik ko‘rsatkichlar ham ortib borishi va destruktiv o‘zgarishlar, sklerotik jarayon intensivligi oshishining bemorlarning yoshi bilan bog‘liqligi isbotlangani O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligining Surxondaryo viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 2024- yil 11- apreldagi 06-T sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga va Jizzax viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 2024- yil 9- apreldagi 21- sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalarining patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilishi natijasida yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard tuzilmalaridagi o‘zgarishlarini ishonchli tarzda aniqlash imkon bergan. Bundan tashqari, yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard tuzilmalaridagi o‘zgarishlar yoshga bog‘liq holda morfometrik ko‘rsatkichlar farqlanishi asoslab berilgan. Bu esa o‘z navbatida, patologoanatomik xulosalarining sifati va ularning ishonchliligi hamda asoslanishini ta’minlagan. Iqtisodiy samaradorligi: tavsiya etilgan patologoanatomik tekshiruv uslublarini  amalga oshirish uchun 2±0,2  kun talab qilinadi, an’anaviy tarzda tekshiruv o‘tkazishda tekshiruv muddati 5-6 kunni tashkil qilgan bo‘lib yurak surunkali ishemik kasalligini aniqlash uchun qo‘shimcha tekshiruv usullar va mutaxassislar jalb etilgan. Ko‘rinib turibdiki, tavsiya etilgan usuldan foydalangan holda patologik anatomiya tadqiqotlarini o‘tkazish vaqtini 2-2,5 barobar qisqartiradi va taklif qilingan usulning qiymati har bir holat uchun 2-2,5 barobar xarajat mablag‘larini qisqartiradi. Xulosa-surunkali yurak ishemik kasalligi mavjud bo‘lgan bemorlarda miokarddagi strukturaviy o‘zgarishlarni aniqlash uchun tavsiya qilingan mazkur usul yordamida patologik anatomiya tadqiqotlarini olib boorish vaqtini 2,0-2,5 barobarga qisqartiradi.
uchinchi ilmiy yangilik: miokard tuzilmalaridagi distrofik va nekrotik  o‘zgarishlar lokalizatsiyasi o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lib, o‘rta yoshlilar miokard tuzilmalaridagi destruktiv o‘zgarishlarning sklerotik jarayonlar bilan almashinuv intensivligining oshishi ham mushak, ham qon tomir tuzilmalarida kuzatilishi isbotlangani O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligining Surxondaryo viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 2024- yil 11- apreldagi buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga va Jizzax viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 2024- yil 9- apreldagi 06 - T sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalarining potologik anatomiya amaliyotiga joriy etilishi natijasida yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard tuzilmalaridagi distrofik nekrotik va sklerotik  o‘zgarishlar shakllanishi dinamikasining morfologik ko‘rinishilari va morfometrik ko‘rsatkichlarining o‘ziga xos jihatlari va ularning kasallik muddati va bemorlarning yoshiga nisbatan, farq tafovutlarini ishonchli tarzda aniqlash imkonini bergan. Yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard tuzilmalaridagi distrofik va nekrotik o‘zgarishlar kasallikning erta muddatlarida va yosh bemorlarda patomorfologik o‘zgarishlarning yuzaki o‘zgarishlar bilan namoyon bo‘lishi asoslangan. Bu esa o‘z navbatida, patologik anatomiya xulosalarining sifati va ularning ishonchliligi hamda asoslanishini ta’minlagan. Iqtisodiy samaradorligi: Tavsiya etilgan uslublarga ko‘ra, patologoantomik tekshiruvini amalga oshirish uchun 2,1 ± 0,2  kun kerak bo‘ladi va ushbu turdagi tekshiruvni an’anaviy tarzda o‘tkazish uchun 5±0,7 kun talab qilinadi, bu odatda morfologik va morfometrik ko‘rsatkichlarni turli uskunalarda qo‘shimcha tekshirish va mutaxassislar maslahatlari zarurati bilan bog‘liq bo‘lgan. Ko‘rinib turibdiki, tavsiya etilgan usul yordamida patologik anatomiya tadqiqotlarini o‘tkazish bunday tekshirishlarni o‘tkazish vaqtini 1,5-2,0 baravar qisqartiradi va taklif qilingan usul xarajat mablag‘larini 2 barobarga qisqartiradi. Xulosa: yurakning surunkali ishemik kasalligi bilan kasallanganlar mikard qavati tuzilmalari distrofik va nekrotik o‘zgarishlarinin aniqlash maqsadida tavsiya qilingan ushbu usul bilan patomorfologik tekshiruvlar olib borilishi, tadqiqotlarning o‘tkazish vaqtini 1,5-2,0 marotabagacha qisqartiradi va taklif qilingan usul xarajatlari har bir holat uchun mablag‘larini 2 barobarga qisqartiradi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: yurakning surunkali ishemik kasalligiga chalingan bemorlarda ularning yoshidan qat’iy nazar kasallik muddati oshgan sari gipertrofik, atrofik va sklerotik jarayonlar egallagan sohalarning ortishi va intramiokardial arteriyalar devorining torayishi kuchliroq namoyon bo‘lishi asoslangani O‘zbekiston Respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligining Surxondaryo viloyati patologik anatomiya byurosi 2024- yil 11- apreldagi 06-T sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga va Jizzax viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 2024- yil 9- apreldagi 21- sonli buyruq bilan patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: tadqiqot natijalari bo‘yicha yurak surunkali ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard qavati kardiomiotsitlar va qon tomir tuzilmalarida patomorfologik o‘zgarishlarni ishonchli aniqlash imkonini beradi va kasallikni turli muddatlarida va turli yoshdagi bemorlarda miokard tuzilmalaridagi o‘zgarishlarning o‘ziga xosligini aniqlash uchun xizmat qiladi. Yurak ishemik kasalligi bilan xastalangan bemorlar miokard qavatidagi o‘zgarishlar yuzasidan ishlab chiqilgan tavsiyalar, patologik anatomiya amaliyotiga joriy etilishi natijasida, patologik anatomiya xulosalarining ob’ektivligi va ishonchliligi hamda asoslanishini ta’minlagan. Bu esa o‘z navbatida, miokarddagi o‘zgarishlarni erta aniqlash va bemorlar e’tirozlarini bartaraf etish imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: Tavsiya etilgan algoritm va uslublarga ko‘ra, patologoanatomik tekshiruvni amalga oshirish uchun 2,0 ± 0,2 kun kerak bo‘ladi va ushbu turdagi tekshiruvni an’anaviy tarzda o‘tkazish uchun 4-5±0,4 kun davomida amalga oshiriladi. Bu miokard qavati mushak va qon tomir tuzilmalarining patomorfologik o‘zgarishini aniqlashda qo‘shimcha tekshiruvlarni jalb etilishi bilan bog‘liq hisoblanadi. Ko‘rinib turibdiki, tavsiya etilgan usul yordamida patologoanatomik tadqiqotlarini o‘tkazish vaqtini 1,0-1,5 baravar qisqartiradi va taklif qilingan usul xarajatlari har bir holat bo‘yicha xarajat mablag‘larini qisqartiradi. Xulosa: Tavsiya etilgan usul yordamida patologik anatomiya tadqiqotlarini o‘tkazish vaqtini 1,0-1,5 baravar qisqartiradi va taklif qilingan usul xarajatlari har bir holat mablag‘larini 1,5 barobarga qisqartiradi.