Yadgarov Sirojiddin Nomozovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida qor ko‘chkilarining sodir bo‘lishini prognozlash usulini takomillashtirish (Qamchiq dovoni misolida)”, 05.09.02 - “Geotexnika” (YO‘llar, yo‘llarni raqamlashtirish va yo‘l harakati xavfsizligi. YO‘l telematikasi yo‘nalishlari bo‘yicha) (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.3. PhD/T4966
Ilmiy rahbar: Sodikov Jamshid Ibrohim o‘g‘li, texnika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat transport universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat transport universiteti, PhD.15/31.08.2022.T.73.05
Rasmiy opponentlar: texnika fanlari nomzodi, professor Salixanov Saidxon Salixanovich (Toshkent davlat transport universiteti); texnika fanlari doktori, professor Xotamov Asadulla Toshtemirovich (Toshkent arxitektura-qurilish universiteti).
Yetakchi tashkilot: Namangan muhandislik-qurilish instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: Texnika yo‘nalishi. Nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi. tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida transport oqimining uzlyuksiz harakatini ta’minlash uchun iqlim o‘zgarishlarini hisobga olgan holda, qor ko‘chkilarining sodir bo‘lishini prognozlash usulini takomillashtirish.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
tog‘li hududlardagi avtomobil yo‘llarida sodir bo‘ladigan qor ko‘chki mintaqalarining geografik va meteorologik ma’lumotlariga asoslangan xavfli hududlarni aniqlash va xavf darajasini baholashning innovatsion tematik  elektron xaritalari ishlab chiqilgan;
tog‘li hududlardagi avtomobil yo‘llarida havo harorati,  yon bag‘ir qiyaligi, qor qatlami qalinligi, qor massasi hajmi va shamol yo‘nalishlarini inobatga olib qor ko‘chkilari sodir bo‘lishiga ta’sir qonuniyatlari ishlab chiqilgan;
 avtomobil yo‘llarida iqlim o‘zgarishini hisobga olgan holda, qor ko‘chki hosil qiluvchi ko‘rsatkichlar (havo harorati, yon bag‘ir qiyaligi, qor qatlami qalinligi, qor massasi hajmi)ni inobatga olib qor ko‘chkilarni prognozlash usuli takomillashtirilgan;
 tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida qor ko‘chkilari ro‘y berganda (sodir bo‘lgan joyi va vaqti tamoyillari asosida), qor ko‘chki massasini mashina mexanizmlar yordamida tezkor bartaraf etish usuli takomillashtirilgan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: Tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida qor ko‘chkilarining sodir bo‘lishini prognozlash usulini takomillashtirish bo‘yicha olib borilgan tadqiqot natijalari asosida:
tog‘li hududlarda iqlim o‘zgarishini oqibatida sodir bo‘lgan qor ko‘chki mintaqalarini  geografik va meteorologik ma’lumotlarga asoslangan innovatsion tematik elektron xaritalari ishlab chiqilgan va Avtomobil yo‘llari qo‘mitasiga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 4-Noyabrdagi, 03/4175-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 362 - sonli “Iqlim o‘zgarishi va tabiiy ofatlar xavfiga nisbatan milliy harakatlar rejasini ishlab chiqish hamda samarali amalga oshirishni tashkil etish to‘g‘risida” qarorida belgilangan 2023 - 2030-yillarda tabiiy ofatlar xavfini kamaytirish va iqlim o‘zgarishiga chidamlilikni oshirish bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining “milliy harakatlar rejası”da belgilangan qor ko‘chkisi xavfi mavjud hududlarni aniqlashtirgan holda ularni monitoring qilish, xaritalarini tayyorlash, muntazam ravishda yangilab borish va boshqa ustuvor masalalar erishilgan hamda Qamchiq dovoni hududidagi qor ko‘chki sodir bo‘lish o‘choqlari joylashuvi yangilangan;
tog‘li hududlarida iqlim o‘zgarishi va relef hususiyatlarini hisobga olib qor ko‘chkilari sodir bo‘lishiga ta’siri qonuniyatlari regression modullar orqali ilmiy asoslangan va Avtomobil yo‘llari qo‘mitasiga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 4-Noyabrdagi, 03/4175-sonli ma’lumotnomasi). Natijada tog‘li hududlarda sodir bo‘ladigan qor ko‘chkilari sodir bo‘ladigan uchastkalar aniqlangan va tog‘li hududlarda avtomobil yo‘llariga ta’sir ko‘rsatadigan qor ko‘chkilar soni yillik o‘rtacha 25 tadan 15 tagacha kamaytirishga erishilgan;
avtomobil yo‘llarida iqlim o‘zgarishi tufayli qor ko‘chki hosil qiluvchi ko‘rsatkichlar (havo xarorati, yon bag‘ir qiyaligi, qor qatlami qalinligi, qor massasi hajmi) inobatga olinib qor ko‘chkilarini «Qaror daraxti» (decision tree) uslubi yordamida prognozlash usuli takomillashtirilgan va Avtomobil yo‘llari qo‘mitasiga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 4-Noyabrdagi, 03/4175-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida qor ko‘chkilarining sodir bo‘lishini prognozlash usulini takomillashtirish orqali, avvalgi prognoz usullari ishonchlilik darajasi 30% dan 70 % gacha aniqlashga erishilgan;
tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida qor ko‘chkilari ro‘y berganda, tezkor bartaraf etish usuli (sodir bo‘lgan joy va sodir bo‘lgan vaqt tamoyillari asosida) takomillashtirilgan va Avtomobil yo‘llari qo‘mitasiga qarashli korxonalarda amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligi huzuridagi Avtomobil yo‘llari qo‘mitasining 2024-yil 4-Noyabrdagi, 03/4175-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, tog‘li sharoitdagi avtomobil yo‘llarida qor ko‘chkilarining sodir bo‘lishini oqibatlari va evakuvatsiya qilish uchun sarflanayotgan mablag‘larni 70-75% gacha iqtisod qilishga erishilgan.