Namozov Jasur Shoqulovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Uch qatlamli qovushoq – elastik plastinkalarning erkin va majburiy tebranish xususiyatlari (Osobennosti svobodnix i vinujdennix kolebaniy trexsloynix vyazkouprugix plastinok)”, 01.02.04–Deformatsiyalanuvchan qattiq jism mexanikasi (texnika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.2.PhD/T4561
Ilmiy rahbar: Usmonov Botir Shukurillaevich texnika fanlari doktori(DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent kimyo-texnologiya instituti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Buxoro muhandislik-texnologiya instituti huzuridagi ilmiy daraja beruvchi PhD.03/27.02.2021.FM.101.02 raqamli ilmiy kengash asosida tashkil qilingan bir martalik ilmiy kengash
Rasmiy opponentlar:Mardonov Botir Mardonovich professori, fizika-matematika fanlari doktori. Rahmanov Bahodir Sobirovich texnika fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot nomi: Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti tavsiya etilsin
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi - uch qatlamli plastinkaning qovushoq-elastik xususiyatlarini hisobga olib, uning erkin va majburiy tebranishlari masalalarini o‘rganish (kompleks chastota va tebranish formasini aniqlash, ko‘chish amplituda – chastotasini qurish) uchun metodika va algoritm ishlab chiqish, hamda sonli natijalar olib, uni tahlil qilishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bora uch qatlamli plastinkalarning erkin va majburiy tebranish masalalari materiallarning qovushoq-elastiklik xususiyatlarini hisobga olgan holda matematik qo‘yilishi Gamilton–Ostrogradskiyning variatsion prinsipidan, echish metodikasi va algoritmi esa chekli elementlar usuli asosida ishlab chiqilgan;
uch qatlamli qovushoq-elastik plastinkaning majburiy turg‘un tebranishlarining ko‘chishlar va kuchlanishlar amplitudalari va chastotalari orasidagi bog‘lanishni bir jinsli bo‘lmagan chiziqli differensial tenglamalar sistemasini echish orqali muhim bo‘lgan amplituda-chastota xarakteristikalari topilgan;
uch qatlamli to‘ldiruvchili plastinkaning erkin tebranishlari klassik nazariyasiga asoslanib kompleks chastotalarni aniqlash va ularning to‘ldiruvchi bikrligiga va qalinligiga bog‘liqligini ifodalovchi dispersion munosabatlar orqali tebranishlar formalari qurilgan;
asos inersiyasining oshishi ko‘chish amplitudasining oshishiga va tebranishlar davrining kamayishiga olib kelishi hamda asosning massasi 1000 dan 1500 ga o‘zgarishi ko‘chishning 26 % oshishiga olib kelishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Uch qatlamli to‘ldiruvchili plastinkaning tebranish masalalari materialning qovushoq-elastiklik xususiyatlarini hisobga olgan holda matematik modellashtirish, nazariyasini rivojlantirish uchun ishlab chiqilgan hisoblash usuli, algoritmi va dasturi bo‘yicha olingan natijalar asosida:
Garmonik kuch ta’sirida hosil bo‘ladigan dinamik kuchlanish-deformatsiya holatini o‘rganishning nazariy-tajribaviy formulasidan Buxoro muhandislik-texnologiya instituti Davlat ilmiy texnika dasturlari doirasida 2012-2016-yillarda F-4-14 raqamli “Suyuqlik oquvchi er osti egri chiziqli quvurning tashqi kuchlar ta’siridagi kuchlanish-deformatsiyalar holatini tadqiq qilish nazariyasini rivojlantirish va hisoblash usullarini ishlab chiqish” mavzusidagi fundamental loyihada foydalanilgan (Buxoro muhandislik-texnologiya institutining 2024-yil 21-maydagi 1-2-1857-sonli ma’lumotnomasi). Natijada yuklanish ostida ishlovchi bir jinsli yoki bir jinsli bo‘lmagan sistemalarda hosil bo‘ladigan kuchlanish-deformatsiya holatini baholash imkonini bergan;
uch qatlamli qovushoq-elastik konstruksiyalarning o‘zaro ta’sirini hisobga olish bilan bog‘liq masalalarni echishda ishlab chiqilgan metodikadan Toshkent kimyo-texnologiya instituti Davlat ilmiy texnika dasturi doirasida 2016-2020-yillarda bajarilgan OT-F4-01 “Qovushqoq suyuqlik oquvchi ko‘p qatlamli kompozit quvurlar egri chiziqli bo‘laklarining harorat va dinamik yuklanishlar ta’sirida chiziqli bo‘lmagan dinamik kuchlanish-deformatsiya holatini o‘rganish usullarini ishlab chiqish va nazariyasini rivojlantirish” mavzusidagi fundamental loyihada foydalanilgan (Toshkent kimyo-texnologiya institutining 2024-yil 29-maydagi 1/01-1544-sonli ma’lumotnomasi). Natijada topilgan analitik echim va dissertatsiyada ishlab chiqilgan metodikadan foydalanish orqali olingan echimlar orasidagi farq 15 % dan oshmasligi aniqlangan;
kompozit materiallardan yasalgan konstruksiyalarning deformatsiyasini, chidamliligi, tebranishi va dinamik ishonchliligini hisoblashda dissertatsiyada taqdim qilingan hisoblash usullaridan “Toshkent mexanika zavodi” AJda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi transport vazirligi huzuridagi “O‘ZAVIASIYa” Fuqaro aviatsiyasi agentligining 2024-yil 16-avgustdagi 01-39/16-2955-sonli ma’lumotnomasi). Natijada kompozit materiallardan tuzilgan konstruksiyalarda hosil bo‘ladigan deformatsiyasini zamonaviy shaxsiy kompyuterlarda flatterni konstruksiyalarning kuchlanish-deformatsiyalangan holatini tahlil qilish imkonini bergan.