Холматов Сухроб Нарзуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Ўзбекистонда ипотека рискларини суғурталаш амалиётни такомиллаштириш истиқболлари”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Iqt3005
Илмий раҳбар: Ражабов Шерзод Умурзакович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Абдурахмонов Илёс Хуршидович, иқтисодиёт фанлари доктори, доцент;
Номозова Қумри Исоевналар, иқтисодиёт фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Г.В.Плеханов номидаги Россия иқтисодиёт университети Тошкент филилали
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ипотека рискларини суғурталашни такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мижозларнинг ипотека рискларини самарали баҳолаш, бошқариш ҳамда ижтимоий суғурта маҳсулотларини яратишда краудсорсинг асосида суғурта компаниясининг хизматларини кўрсатиш кўламининг кенгайиши асосланган;
мижозларнинг ипотека рискларини суғурталаш жараёнида динамик суғурта хизматларини кўрсатиш мақсадида мижозларнинг молиявий ҳолатини салбий ўзгаришига мос равишда суғурта полиси шартларини автоматик тарзда қайта кўриб чиқиш таклиф этилган;
компания суғурта хизматлари қамровини оширишда савдоларда мулк сотиш, тўланмаган қарз қолдиғи, муддати ўтган кредит бўйича фоизлар, ундириш билан боғлиқ харажатлар каби гибрид суғурта турларини қўллаш орқали мижозларнинг рискларини суғурталаш шартномалари маҳаллий бозор учун риск тури сифатида таклиф этилган;
ипотека кредити ва рискини суғурталашда табақалашган ЛТВ (Лоан-то-Валуе) коеффициентини қўлаш орқали суғурталаш дастурлари қийматининг минимал ва максимал миқдорларини 0,1 – 1,0 фоизгача белгилаш таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда ипотека рискларни суғурталашни ривожлантириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ипотека рискларини самарали баҳолаш, бошқариш ва ижтимоий суғурта маҳсулотларини яратишда краудсорсинг асосида суғурта хизматларини тақдим этиш орқали суғурта компаниясининг хизматлар кўрсатиш кўламини кенгайтиришга доир таклифи АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясининг суғурта қоидаларини ишлаб чиқиш ва жорий этишда фойдаланилган (АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясининг 2024-йил 08-октябрдаги №01/01-1258-сон маълумотномаси). Мазкур таклифдан суғурта компаниясининг суғурта қоидаларини ишлаб чиқишда фойдаланилди ҳамда 2023-йилда компаниянинг суғурта хизматларини кўрсатиш кўлами 2022-йилга нисбатан 98,95 фоизга ошган;
ипотека рискларини суғурталаш жараёнида мижозларга динамик суғурта хизматларни кўрсатиш мақсадида кредиторларнинг молиявий ҳолати салбий ўзгаришига мос равишда полис шартларини автоматик тарзда қайта кўриб чиқишга доир таклифи АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясида суғурта тарифларини белгилашда қўлланилган (АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясининг 2024-йил 08-октябрдаги №01/01-1258-сон маълумотномаси). Натижада компаниянинг ипотека рискларини суғурталашда базавий суғурталаш тарифларининг минимал ва максимал (0,3 – 1,2 фоиз) миқдорлари 0,1 – 0,5 фоиз қилиб белгиланган.
компания суғурта хизматлари қамровини оширишда савдоларда мулк сотиш, тўланмаган қарз қолдиғи, муддати ўтган кредит бўйича фоизлар, ундириш билан боғлиқ харажатлар каби гибрид суғурта турларини қўллаш орқали мижозларнинг рискларини суғурталаш шартномалари маҳаллий бозор учун риск турларини жорий этишга доир таклифи АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясида амалиётга жорий этилган (АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясининг 2024-йил 08-октябрдаги №01/01-1258-сон маълумотномаси). Натижада, суғурта компаниясининг ипотека рискларини суғурталаш шартномалари маҳаллий бозор учун суғурта маҳсулотлари такомиллаштирилган ҳамда маҳсулотларнинг умумий сони 4 тага ошган;
ипотека кредити ва рискини суғурталашда табақалашган ЛТВ (Лоан-то-Валуе) коеффициентини тўртта диапазонга бўлиб қўллаш орқали суғурталаш дастурлари қийматининг минимал ва максимал миқдорларини 0,1 – 1,0 фоизгача белгилашга доир таклифи АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясида амалиётга жорий этилган (АЖ «ТРУСТ-ИНСУРАНCЕ» суғурта компаниясининг 2024-йил 08-октябрдаги №01/01-1258-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф асосида компаниянинг ҳамкорлари бўлган тижорат банклари ва мижозларининг молиявий имкониятлари ҳамда тўловга лаёқатлилик даражаларидан келиб чиққан ҳолда табақалашган тариф ставкалари таклиф этилган.