Шернаев Акбар Ақмирзаевичнинг
фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Акциядорлик жамиятларида солиқларни режалаштириш методологиясини такомиллаштириш”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.DSc/Iqt185
Илмий раҳбар:
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Ражабов Шерзод Умурзоқович, иқтисодиёт фанлари доктори профессор;
Алимардонов Илхом Музрабшохович, иқтисодиёт фанлари доктори профессор; Мансуров Мансур Алишерович, иқтисодиёт фанлари доктори профессор.
Етакчи ташкилот: Алфраганус Университй.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади акциядорлик жамиятларида солиқларни режалаштиришнинг  методологик ва илмий асосларини такомиллаштириш ва акциядорлик жамиятларида солиқларни режалаштириш имкониятларидан самарали фойдаланиш механизмлари ва чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
устав капиталида давлат улуши 50 фоиз ва ундан юқори бўлган акциядорлик жамиятларида битта акциядор эгалик қилиши мумкин бўлган улуш бўйича энг юқори чегарани белгилаб қўйиш орқали акцияларни бирламчи ва иккиламчи оммавий жойлаштирилишида институсионал инвесторларнинг улушларини ошириб бориш, ҳамда солиқ юки тақсимотини мукаммаллаштириш зарурлиги илмий асослаб берилган.
давлат улушини хусусийлаштириш нуқтаи-назаридан давлат акциялар пакетини оммавий жойлаштиришда хорижий инвесторларни жалб қилган ҳолда, андеррайтер хизмати ёрдамида акцияларини республика фонд биржасида ва сўнгра хорижий фонд бозорларида жойлаштириш тартибини қўллаш орқали солиқ самарасини ошириш таклиф этилган.
акциядорлик жамиятлари томонидан акцияларни оммавий жойлаштириш (СПО)га мўлжалланган 10 фоизни ҳисобга олган ҳолда, потенсиал инвесторларнинг таклифи мавжуд бўлганда акцияларни оммавий жойлаштиришнинг олдинги босқичи тугаганидан сўнг СПО йўли билан реализасия қилинадиган қўшимча улушни сотиш тўғрисида қарор қабул қилиш орқали аксионерлик жамиятлари қимматли қоғозлари сотишдан солиқ тушумларини ошириш таклиф этилган.
рентабеллиги ва бозордаги нуфузи юқори давлат иштирокидаги акциядорлик жамиятлари устав капиталидаги давлат улушини СПО амалиёти орқали бозор баҳосида сотиш ҳамда хусусийлаштиришнинг кейинги босқичларини самарали ташкил этиш орқали корхоналар солиқ салоҳиятини объектив баҳолаш асослаб берилган.
Акциядорлик жамиятларида дивидендларни тўлаш жараёнида “каскад” усулда солиққа тортиш амалиётини бекор қилиш таклифи ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Акциядорлик жамиятларида солиқларни режалаштириш методологиясини такомиллаштириш юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
устав капиталида давлат улуши 50 фоиз ва ундан юқори бўлган акциядорлик жамиятларида битта акциядор эгалик қилиши мумкин бўлган улуш бўйича энг юқори чегарани белгилаб қўйиш орқали акцияларни бирламчи ва иккиламчи оммавий жойлаштирилишида институсионал инвесторларнинг улушларини ошириб бориш, ҳамда солиқ юки тақсимотини мукаммаллаштиришига доир таклиф Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 13 апрелдаги “Капитал бозорини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6207–сонли Фармони билан тасдиқланган “2021-2022 йилларда капитал бозорини ривожлантириш Дастурини амалга ошириш бўйича Йўл харитаси”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси  Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2023 йил 28 ноябрдаги 06/33-2-7586-сонли ма'лумотномаси).  Натижада, 2021-2022 йилларда солиқ тўловчилар сони 29,3 фоизга ошгани ҳисобига солиқ юки тақсимоти мукаммаллашувига эришилган;
давлат улушини хусусийлаштириш нуқтаи-назаридан давлат акциялар пакетини оммавий жойлаштиришда хорижий инвесторларни жалб қилган ҳолда, андеррайтер хизмати ёрдамида акцияларини республика фонд биржасида ва сўнгра хорижий фонд бозорларида жойлаштириш тартибини қўллаш орқали солиқ самарасини оширишига доир таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 13 апрелдаги “Капитал бозорини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6207-сонли Фармонида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси  Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2023 йил 28 ноябрдаги 06/33-2-7586-сонли ма'лумотномаси). Натижада, 2022-2023 йиллар давомида далатнинг хусусийлаштириш дастури вазифалари ижросига мувофиқ 62 та корхонанинг акцияларини маҳаллий фонд биржасида жойлаштиришга ва уларнинг сотилишига эришилди;
акциядорлик жамиятлари томонидан акцияларни оммавий жойлаштириш (СПО)га мўлжалланган 10 фоизни ҳисобга олган ҳолда, потенсиал инвесторларнинг таклифи мавжуд бўлганда акцияларни оммавий жойлаштиришнинг олдинги босқичи тугаганидан сўнг СПО йўли билан реализасия қилинадиган қўшимча улушни сотиш тўғрисида қарор қабул қилиш орқали аксионерлик жамиятлари қимматли қоғозлари сотишдан солиқ тушумларини оширишга доир таклиф Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги “Республика иқтисодиётига тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилиш механизмларини янада такомиллаштириш чоратадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4300-сонли қарорида инобатга олинган  (Ўзбекистон Республикаси  Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2023 йил 28 ноябрдаги 06/33-2-7586-сонли ма'лумотномаси).  Натижада, “Ўзкимёсаноат” акциядорлик жамияти СПО амалиёти 2019 йил сентябр ойида бошланган ва оммавий таклиф этилган акциялар 100 фоиз жойлаштирилган ва уларни сотиш ҳисобига фойда солиғидан тушум 14,7 фоизга, дивидентлар кўринишидаги даромадларга солиқ тушуми 10,2 фоизга ўсган;
рентабеллиги ва бозордаги нуфузи юқори давлат иштирокидаги акциядорлик жамиятлари устав капиталидаги давлат улушини СПО амалиёти орқали бозор баҳосида сотиш ҳамда хусусийлаштиришнинг кейинги босқичларини самарали ташкил этиш орқали корхоналар солиқ салоҳиятини объектив баҳолашга доир таклиф Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги “Республика иқтисодиётига тўғридан-тўғри хорижий инвестисияларни жалб қилиш механизмларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4300-сонли қарорида инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси  Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2023 йил 28 ноябрдаги 06/33-2-7586-сонли ма'лумотномаси). Натижада, “Ўзкимёсаноат” акциядорлик жамиятидаги 5 фоизлик давлат улуши СПО ўтказилиши натижасида 26,97 млрд. сўмга сотилишига эришилган ва 2022 йил натижаларига кўра корхонанинг солиқ салоҳияти 11,8 фоизга ошган;
Акциядорлик жамиятларида дивидендларни тўлаш жараёнида “каскад” усулда солиққа тортиш амалиётини бекор қилишга доир таклиф Ўзбекистон Республикаси Солиқ Кодексининг 2020 йилдаги Янги таҳририда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2020 йил 11-июндаги 06/04-02-01-32/1497-сонли ма'лумотномаси). Натижада, 2020-2023 йилларда акциядолик жамиятлари ҳисоб-аналитик жараёнларида ма'лумотларни қайта ишлаш оперативлиги 28 фоизга ва самарадорлиги 7,2 фоизга ўсиши билан бир қаторда рақамли иқтисодиёт талаблари асосида акциядорлик жамиятларида янгича молиявий, ҳисоб ва солиқ сиёсатини ташкил этиш бўйича, ўз-ўзини тартибга солишнинг молиявий оқимлари шаклларини, усулларини, воситалари ва механизмларини танлаш бўйича, уларнинг молиявий режаларида корхона бюджети ва уларнинг ижроси жараёнидаги ўзаро боғлиқлигини та'минлаш бўйича оператив, тактик ва стратегик даражаларда тавсиялар, ҳаракатлар кетма-кетлиги ва босқичма-босқич бошқарув фаолияти алгоритми, солиқ орқали тартибга солишнинг корпоратив тизими доирасида корхоналар учун солиқ оғирлигининг энг кам вариантини танлаш асосида солиқ харажатларини (тўловларини) минималлаштириш механизми ва шунга мос “тегишли солиқ бюджети модели” ишлаб чиқилмоқда.