Нодиржон Ҳаким ўғли Хушвақтовнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Қадимги карвон йўлларидаги Туркистон ва Хитой шаҳарларининг хориж тарихшунослигида ўрганилиши (инглиз тилли адабиётлар асосида)”. 07.00.08 – “Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2024.3.PhD/Tar969
Илмий раҳбар: Эргашев Бахтияр Эргашевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Шароф Рашидов номидаги Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти. DSc.02/30.12.2019. Tar.56.01.
Расмий оппонентлар: Аблат Хўжаев, тарих фанлари доктори, порфессор; Феруза Шомукарамова тарих фанлари номзоди
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: 20-21-юзйилликларда хориж тарихшунослигида қадимги карвон йўллари тарихига оид маълумотларни қиёсий таҳлил этиш натижасида Туркистон ва Хитой шаҳарлари ҳақидаги маълумотларни очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
     Қадимги карвон йўлининг номланиш тарихи, шаҳарларнинг жойлашув хариталари, маданий ёдгорликлар тарихи, Турфан, Дунҳуан, Суғд минтақаларидаги маданий тараққиёт ютуқларининг қадимги қулёзмаларда ёритилганлиги европа тарихшунослиги (швед олими С.Ҳедин, инглиз археологи А.Штейн, француз хитойшуноси П.Пеллиот, немис археологи А.Кок)да олиб борилган тадқиқотларга асосланган ҳолда далилланган.
    Ғарб тарихшунослигида қадимги карвон йўлининг муҳим тармоғи Ўзбекистоннинг шаҳарлари орқали ўтганлигига доир қарашлар Европа шарқшунослари, жумладан немис географлари, француз синологлари, инглиз-америка тарихчиларининг Марказий Осиё тадқиқотлари каби мактаб вакилларининг маданиятлараро мулоқот ва қадимги Марказий Осиё йўллари назариялари ҳамда ўлкага қилган саёҳатлари асосида шакллангани аниқланган.
    Буюк Британия, Германия, Хитой ва Япониянинг музейларида сақланиб келинаётган карвон йўллари тарихига алоқадор бўлган қадимий ёзув, деворий тасвир, харита, тарихий ёдгорлик ва карвонсаройларнинг тасвирлари ашёвий жамланмалар 19-20-юзйилликларда Туркистон ва Хитой шаҳарларида олиб борилган илмий экспедициялар (Бодлиян кутубхонасидаги “Марказий Осиё артефактлари фотосуратда”, Ашмолиян музейидаги “Осиё маданиятлар чорраҳаси”, Хитойнинг Шанси тарихи музейидаги “Ипак йўли тарихи”, Британия музейидаги “Ипак йўлидаги шаҳарлар” ва Питт Ривер музейидаги “Туркистон ипак матолари тўплами” номли жамғармаларидаги маълумотлар) натижасида шакллантирилганлиги аниқланган.
    Америкалик олимлар Туркистон ва Хитой шаҳарларининг аҳамиятини ёритишда кутубхона ва архивлардаги тарихий манбаларни шарҳлаш нуқтаи-назаридан, Ғарбий Европалик тадқиқотчилар визуал антрополгик тадқиқотлар асосида сайёҳ олимларнинг илмий асарларига таяниши ва Хитой, Япония ва Жанубий Кореядаги тарихшунослар эса асосан археологик тадқиқотларга асосланганлиги натижасида хориж тарихшунослигида фанларларо тадқиқот назариясининг пайдо бўлишига сабаб бўлганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мавзу юзасидан ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
    Қадимги карвон йўлининг номланиш тарихи, шаҳарларнинг жойлашув хариталари, маданий ёдгорликлар тарихи, Турфан, Дунҳуан, Суғд минтақаларидаги маданий тараққиёт ютуқларининг қадимги қулёзмаларда ёритилганлиги европа тарихшунослиги (швед олими С.Ҳедин, инглиз археологи А.Штейн, француз хитойшуноси П.Пеллиот, немис археологи А.Кок)да олиб борилган тадқиқотларга асосланган илмий хулосалар Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатувининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканалининг 2024-йил 14-августдаги 06-31-934-сонли маълумотномаси). Олинган натижалар Европа олимларининг тадқиқотларини ўрганиш асосида қадимги карвон йўлларидаги Туркистон ва Хитой шаҳарлари тарихини ёритишда хизмат қилади;
    Ғарб тарихшунослигида қадимги карвон йўлининг муҳим тармоғи Ўзбекистоннинг шаҳарлари орқали ўтганлигига доир қарашлар Европа шарқшунослари, жумладан немис географлари, француз синологлари, инглиз-америка тарихчиларининг Марказий Осиё тадқиқотлари каби мактаб вакилларининг маданиятлараро мулоқот ва қадимги Марказий Осиё йўллари назариялари ҳамда ўлкага қилган саёҳатлари асосида шаклланганлиги тўғрисидаги маълумотлар Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тақдимот” кўрсатувининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телерадиоканалининг 2024-йил 14-августдаги 06-31-934-сонли маълумотномаси). Тақдим этилган маълумотлар, қадимги карвон йўлларидаги Ўзбекистон шаҳарлари тарихини хориж тарихшунослиги асосида ўрганишга хизмат қилади;
    Буюк Британия, Германия, Хитой ва Япониянинг музейларида сақланиб келинаётган карвон йўллари тарихига алоқадор бўлган қадимий ёзув, деворий тасвир, харита, тарихий ёдгорлик ва карвонсаройларнинг тасвирлари ашёвий жамланмалар 19-20-юзйилликларда Туркистон ва Хитой шаҳарларида олиб борилган илмий экспедициялар (Бодлиян кутубхонасидаги “Марказий Осиё артефактлари фотосуратда”, Ашмолиян музейидаги “Осиё маданиятлар чорраҳаси”, Хитойнинг Шанси тарихи музейидаги “Ипак йўли тарихи”, Британия музейидаги “Ипак йўлидаги шаҳарлар” ва Питт Ривер музейидаги “Туркистон ипак матолари тўплами” номли жамғармаларидаги маълумотлар) натижасида шакллантирилганлиги асосидаги маълумотлардан “Ипак йўли” туризм ва маданий мерос халқаро университети фаолиятини янада такомиллаштириш бўйича “ЙЎл харитаси” да белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда, “www.силкроаDScиенcе.уз” интернет порталини ташкил этишда ва ўқув-услубий ишланмаларни шакллантиришда фойдаланилган (Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузурида Туризм қўмитасининг 2024-йил 15-августдаги 03-12-17-5215-сон маълумотномаси). Олинган натижалар асосида тадқиқ этилаётган илмий экспедицияларнинг хулосалари шаҳарлар тарихини ўрганиш учун кенг имконият яратган;
    Америкалик олимлар Туркистон ва Хитой шаҳарларининг аҳамиятини ёритишда кутубхона ва архивлардаги тарихий манбаларни шарҳлаш нуқтаи-назаридан, Ғарбий Европалик тадқиқотчилар визуал антрополгик тадқиқотлар асосида сайёҳ олимларнинг илмий асарларига таяниши ва Хитой, Япония ва Жанубий Кореядаги тарихшунослар эса асосан археологик тадқиқотларга асосланганлиги натижасида хориж тарихшунослигида фанларларо тадқиқот назариясининг пайдо бўлишига сабаб бўлганлиги асосидаги маълумотлардан Самарқанд давлат музей қўриқхонаси таркибида фаолият олиб бораётган “Буюк ипак йўли: Ўзбекистон ва Хитой олтин мероси” кўргазмасини бойитиш ва экскурсия матнларини шакллантиришда фойдаланилган. (Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг 2024-йил 13-августдаги 04-07/3020-сонли маълумотномаси). Натижаларнинг жорий қилиниши қадимги карвон йўлларидаги Туркистон ва Хитой шаҳарларининг хориж тарихшунослигидаги ўзига хос хусусиятларини кўргазмали маълумотлар асосида ўрганишга хизмат қилади.