Алимова Камола Ботировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қандли диабетни 2-турида кардиоренал синдром: касалликни эрта ташхислаш, даволаш ва натижаларини башорат қилиш масалалари”, 14.00.03 – Эндокринология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Tib3010.
Илмий раҳбар: Хайдарова Феруза Алимовна тиббиёт фaнлaри дoктoри, прoфeссoр.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Академик Ё.Х.Турақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Академик Ё.Х.Турақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/01.04.2023.Tib.161.01.
Расмий оппонентлар: Рахимова Гульнара Нишановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Нуриллаева Наргиза Мухтархановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сурункали юрак етишмовчилиги ҳамда 1-2 босқичдаги сурункали буйрак касалликлари билан бирга кечувчи қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда ангиотензин II рецепторлари антагонистларини неприлизин ингибитори (сакубитрил/валсартан) ҳамда фенофибрат билан биргаликдаги гипогликемик терапиянинг кардио ва нефропротектив таъсирини аниклашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сурункали юрак етишмовчилиги ҳамда 1-2 босқичдаги сурункали буйрак касалликлари билан бирга кечувчи қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларни ангиотензин II рецепторлари антагонисти ҳамда неприлизин ингибитори (сакубитрил/валсартан) ва фенофибрат билан биргаликда даволаш фонида кардиоренал динамикаси аникланган;
илк марта қандли диабет 2-тури асоратларини ривожланишидаги хавф омилларини интеграл баҳолаш асосида ишлаб чиқилган кардиоренал оқибатларнинг башоратлаш шкаласи оркали беморларни юрак ва буйрак асоратларининг бошланишини аникланган;
2-тур ҚД ва кардиоренал синдром клиник жараеннинг босқичига боғлиқмас холда эндотелиал NО синтаза (-eNОS) миқдорининг пасайиши касалликни эрта белгиси эканлиги исботланган;
қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда оксидловчи стресс маркери (эндотелиал NО синтаза - eNОS) ва РААТ кўрсаткичидаги (ренин, ангиотензин, альдостерон) бузилишлар, марказий ва буйрак гемодинамикаси маълумотлари билан биргаликда касалликнинг оқибатларини сезиларли даражада ёмонлаштириб, кардиоренал синдром ривожланишида ҳал қилувчи рол ўйнаши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қандли диабет 2-турининг кардиоренал асоратларини эрта ва ўз вақтида аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: сурункали юрак етишмовчилиги ҳамда 1-2 босқичдаги сурункали буйрак касалликлари билан бирга кечувчи қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларни ангиотензин II рецепторлари антагонисти ҳамда неприлизин ингибитори (сакубитрил/валсартан) ва фенофибрат билан биргаликда даволаш фонида кардиоренал динамикаси аниқланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 2 декабрда 1421-сон билан тасдиқланган “Қандли диабет 2-тури ва кардиоренал синдром билан оғриган беморларда систолик функция билан буйрак перфузияси индексини жорий этиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Самарқанд вилояти филиали бўйича 04.01.2023 йилдаги 15-сон ҳамда Фарғона вилоят эндокринология диспансери бўйича 05.01.2023 йилдаги 7-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22-июлдаги 04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олиб борилган тадқиқотлар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда Т4-КРСнинг дастлабки босқичларини аниқлашда тактик ёндашувларини такомиллаштириш хамда касалликнинг асоратларини олдиндан башорат қилиш зарурлигини кўрсатган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 5,5 миллион сўм бюджет маблағлари РИ ни аниқлаш ва профилактик даволанишни эрта қўллашдан фойдаланган ҳолда ўз вақтида прогностик ҳисоб-китоблар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: илк марта қандли диабет 2-тури асоратларини ривожланишидаги хавф омилларини интеграл баҳолаш асосида ишлаб чиқилган кардиоренал оқибатларнинг башоратлаш шкаласи орқали беморларни юрак ва буйрак асоратларининг бошланишини аниқланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 2 декабрда 1421-сон билан тасдиқланган “Қандли диабет 2-тури ва кардиоренал синдром билан оғриган беморларда систолик функция билан буйрак перфузияси индексини жорий этиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Самарқанд вилояти филиали бўйича 04.01.2023 йилдаги 15-сон  ҳамда Фарғона вилоят эндокринология диспансери бўйича 05.01.2023 йилдаги 7-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22-июлдаги 04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олиб борилган тадқиқотлар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда Т4-КРСнинг дастлабки босқичларини аниқлашда тактик ёндашувларини такомиллаштириш хамда касалликнинг асоратларини олдиндан башорат қилиш зарурлигини кўрсатган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 5,5 миллион сўм бюджет маблағлари РИ ни аниқлаш ва профилактик даволанишни эрта қўллашдан фойдаланган ҳолда ўз вақтида прогностик ҳисоб-китоблар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: 2-тур ҚД ва кардиоренал синдром клиник жараеннинг босқичига боғлиқмас холда эндотелиал NО синтаза (-eNОS) миқдорининг пасайиши касалликни эрта белгиси эканлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 2 декабрда 1421-сон билан тасдиқланган “Қандли диабет 2-тури ва кардиоренал синдром билан оғриган беморларда систолик функция билан буйрак перфузияси индексини жорий этиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Самарқанд вилояти филиали бўйича 04.01.2023 йилдаги 15-сон ҳамда Фарғона вилоят эндокринология диспансери бўйича 05.01.2023 йилдаги 7-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22-июлдаги 04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олиб борилган тадқиқотлар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда Т4-КРСнинг дастлабки босқичларини аниқлашда тактик ёндашувларини такомиллаштириш хамда касалликнинг асоратларини олдиндан башорат қилиш зарурлигини кўрсатган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 5,5 миллион сўм бюджет маблағлари РИ ни аниқлаш ва профилактик даволанишни эрта қўллашдан фойдаланган ҳолда ўз вақтида прогностик ҳисоб-китоблар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
туртинчи илмий янгилик: қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда оксидловчи стресс маркери (эндотелиал NО синтаза - eNОS) ва РААТ кўрсаткичидаги (ренин, ангиотензин, альдостерон) бузилишлар, марказий ва буйрак гемодинамикаси маълумотлари билан биргаликда касалликнинг оқибатларини сезиларли даражада ёмонлаштириб, кардиоренал синдром ривожланишида ҳал қилувчи рол ўйнаши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 2 декабрда 1421-сон билан тасдиқланган “Қандли диабет 2-тури ва кардиоренал синдром билан оғриган беморларда систолик функция билан буйрак перфузияси индексини жорий этиш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф академик Ё.Х.Тўрақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт марказининг Самарқанд вилояти филиали бўйича 04.01.2023 йилдаги 15-сон ҳамда Фарғона вилоят эндокринология диспансери бўйича 05.01.2023 йилдаги 7-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22-июлдаги 04-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олиб борилган тадқиқотлар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда Т4-КРСнинг дастлабки босқичларини аниқлашда тактик ёндашувларини такомиллаштириш хамда касалликнинг асоратларини олдиндан башорат қилиш зарурлигини кўрсатган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган 5,5 миллион сўм бюджет маблағлари РИ ни аниқлаш ва профилактик даволанишни эрта қўллашдан фойдаланган ҳолда ўз вақтида прогностик ҳисоб-китоблар қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда юрак-қон томир асоратлари ривожланишининг олдини олиш натижасида иқтисод қилинади.