Alimova Kamola Botirovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Qandli diabetni 2-turida kardiorenal sindrom: kasallikni erta tashxislash, davolash va natijalarini bashorat qilish masalalari”, 14.00.03 – Endokrinologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.3.PhD/Tib3010.
Ilmiy rahbar: Xaydarova Feruza Alimovna tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Akademik Yo.X.Turaqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Akademik Yo.X.Turaqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/01.04.2023.Tib.161.01.
Rasmiy opponentlar: Raximova Gul`nara Nishanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Nurillaeva Nargiza Muxtarxanovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent pediatriya tibbiyot instituti.
II. Tadqiqotning maqsadi: surunkali yurak etishmovchiligi hamda 1-2 bosqichdagi surunkali buyrak kasalliklari bilan birga kechuvchi qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda angiotenzin II reseptorlari antagonistlarini neprilizin ingibitori (sakubitril/valsartan) hamda fenofibrat bilan birgalikdagi gipoglikemik terapiyaning kardio va nefroprotektiv ta’sirini aniklashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
surunkali yurak etishmovchiligi hamda 1-2 bosqichdagi surunkali buyrak kasalliklari bilan birga kechuvchi qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarni angiotenzin II reseptorlari antagonisti hamda neprilizin ingibitori (sakubitril/valsartan) va fenofibrat bilan birgalikda davolash fonida kardiorenal dinamikasi aniklangan;
ilk marta qandli diabet 2-turi asoratlarini rivojlanishidagi xavf omillarini integral baholash asosida ishlab chiqilgan kardiorenal oqibatlarning bashoratlash shkalasi orkali bemorlarni yurak va buyrak asoratlarining boshlanishini aniklangan;
2-tur QD va kardiorenal sindrom klinik jaraenning bosqichiga bog‘liqmas xolda endotelial NO sintaza (-eNOS) miqdorining pasayishi kasallikni erta belgisi ekanligi isbotlangan;
qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda oksidlovchi stress markeri (endotelial NO sintaza - eNOS) va RAAT ko‘rsatkichidagi (renin, angiotenzin, al`dosteron) buzilishlar, markaziy va buyrak gemodinamikasi ma’lumotlari bilan birgalikda kasallikning oqibatlarini sezilarli darajada yomonlashtirib, kardiorenal sindrom rivojlanishida hal qiluvchi rol o‘ynashi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Qandli diabet 2-turining kardiorenal asoratlarini erta va o‘z vaqtida aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: surunkali yurak etishmovchiligi hamda 1-2 bosqichdagi surunkali buyrak kasalliklari bilan birga kechuvchi qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarni angiotenzin II reseptorlari antagonisti hamda neprilizin ingibitori (sakubitril/valsartan) va fenofibrat bilan birgalikda davolash fonida kardiorenal dinamikasi aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2022 yil 2 dekabrda 1421-son bilan tasdiqlangan “Qandli diabet 2-turi va kardiorenal sindrom bilan og‘rigan bemorlarda sistolik funksiya bilan buyrak perfuziyasi indeksini joriy etish” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif akademik Yo.X.To‘raqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand viloyati filiali bo‘yicha 04.01.2023 yildagi 15-son hamda Farg‘ona viloyat endokrinologiya dispanseri bo‘yicha 05.01.2023 yildagi 7-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22-iyuldagi 04-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olib borilgan tadqiqotlar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda T4-KRSning dastlabki bosqichlarini aniqlashda taktik yondashuvlarini takomillashtirish xamda kasallikning asoratlarini oldindan bashorat qilish zarurligini ko‘rsatgan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5 million so‘m byudjet mablag‘lari RI ni aniqlash va profilaktik davolanishni erta qo‘llashdan foydalangan holda o‘z vaqtida prognostik hisob-kitoblar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda yurak-qon tomir asoratlari rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk marta qandli diabet 2-turi asoratlarini rivojlanishidagi xavf omillarini integral baholash asosida ishlab chiqilgan kardiorenal oqibatlarning bashoratlash shkalasi orqali bemorlarni yurak va buyrak asoratlarining boshlanishini aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2022 yil 2 dekabrda 1421-son bilan tasdiqlangan “Qandli diabet 2-turi va kardiorenal sindrom bilan og‘rigan bemorlarda sistolik funksiya bilan buyrak perfuziyasi indeksini joriy etish” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif akademik Yo.X.To‘raqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand viloyati filiali bo‘yicha 04.01.2023 yildagi 15-son  hamda Farg‘ona viloyat endokrinologiya dispanseri bo‘yicha 05.01.2023 yildagi 7-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22-iyuldagi 04-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olib borilgan tadqiqotlar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda T4-KRSning dastlabki bosqichlarini aniqlashda taktik yondashuvlarini takomillashtirish xamda kasallikning asoratlarini oldindan bashorat qilish zarurligini ko‘rsatgan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5 million so‘m byudjet mablag‘lari RI ni aniqlash va profilaktik davolanishni erta qo‘llashdan foydalangan holda o‘z vaqtida prognostik hisob-kitoblar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda yurak-qon tomir asoratlari rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
uchinchi ilmiy yangilik: 2-tur QD va kardiorenal sindrom klinik jaraenning bosqichiga bog‘liqmas xolda endotelial NO sintaza (-eNOS) miqdorining pasayishi kasallikni erta belgisi ekanligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2022 yil 2 dekabrda 1421-son bilan tasdiqlangan “Qandli diabet 2-turi va kardiorenal sindrom bilan og‘rigan bemorlarda sistolik funksiya bilan buyrak perfuziyasi indeksini joriy etish” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif akademik Yo.X.To‘raqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand viloyati filiali bo‘yicha 04.01.2023 yildagi 15-son hamda Farg‘ona viloyat endokrinologiya dispanseri bo‘yicha 05.01.2023 yildagi 7-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22-iyuldagi 04-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olib borilgan tadqiqotlar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda T4-KRSning dastlabki bosqichlarini aniqlashda taktik yondashuvlarini takomillashtirish xamda kasallikning asoratlarini oldindan bashorat qilish zarurligini ko‘rsatgan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5 million so‘m byudjet mablag‘lari RI ni aniqlash va profilaktik davolanishni erta qo‘llashdan foydalangan holda o‘z vaqtida prognostik hisob-kitoblar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda yurak-qon tomir asoratlari rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi;
turtinchi ilmiy yangilik: qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda oksidlovchi stress markeri (endotelial NO sintaza - eNOS) va RAAT ko‘rsatkichidagi (renin, angiotenzin, al`dosteron) buzilishlar, markaziy va buyrak gemodinamikasi ma’lumotlari bilan birgalikda kasallikning oqibatlarini sezilarli darajada yomonlashtirib, kardiorenal sindrom rivojlanishida hal qiluvchi rol o‘ynashi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan 2022 yil 2 dekabrda 1421-son bilan tasdiqlangan “Qandli diabet 2-turi va kardiorenal sindrom bilan og‘rigan bemorlarda sistolik funksiya bilan buyrak perfuziyasi indeksini joriy etish” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif akademik Yo.X.To‘raqulov nomidagi Respublika ixtisoslashtirilgan endokrinologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Samarqand viloyati filiali bo‘yicha 04.01.2023 yildagi 15-son hamda Farg‘ona viloyat endokrinologiya dispanseri bo‘yicha 05.01.2023 yildagi 7-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 22-iyuldagi 04-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: olib borilgan tadqiqotlar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda T4-KRSning dastlabki bosqichlarini aniqlashda taktik yondashuvlarini takomillashtirish xamda kasallikning asoratlarini oldindan bashorat qilish zarurligini ko‘rsatgan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 5,5 million so‘m byudjet mablag‘lari RI ni aniqlash va profilaktik davolanishni erta qo‘llashdan foydalangan holda o‘z vaqtida prognostik hisob-kitoblar qandli diabet 2-turi bilan og‘rigan bemorlarda yurak-qon tomir asoratlari rivojlanishining oldini olish natijasida iqtisod qilinadi.