Embergenov Muratbay Amanbaevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Janubiy Orolbo‘yi qazuvchi arilari (Hymenoptera: Sphecidae, Crabronidae) faunasi va ekologiyasi», 03.00.06 - Zoologiya (biologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.1.PhD/B872.
Ilmiy rahbar: Medetov Maxsetbay Japakovich, biologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Zoologiya instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Zoologiya instituti, DSc.02/30.12.2019.B.52.01.
Rasmiy opponentlar: Saparov Qalandar Abdullaevich, biologiya fanlari doktori, professor; Shermatov Malikjon Raxmatjonovich, biologiya fanlari doktori, dosent.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: O‘zbekistonning Janubiy Orolbo‘yi hududida qazuvchi arilarning zamonaviy holatini baholash, zoogeografiyasi va ekologiyasini asoslashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor Janubiy Orolbo‘yi hududida olib borilgan ilmiy-tadqiqotlar natijasida qazuvchi arilar faunasining hozirgi holati tahlil qilinib, Sphecidae va Crabronidae oilalari 8 kenja oila 28 avlodga mansub 82 turdan iboratligi aniqlangan;
ilk bor O‘zbekiston faunasi uchun Crabronidae oilasining Philanthus venustus (Rossi, 1790), Stizus eximius F. Morawitz, 1894 turi hamda Janubiy Orolbo‘yi hududi uchun 37 ta turi aniqlangan;
Janubiy Orolbo‘yi hududida yashovchi qazuvchi arilarining yil mavsumlari kesimida rivojlanish biologiyasiga doir fenologiyasi ochib berilgan;
Qazuvchi arilar faunasining 4 ta biotoplar bo‘yicha tarqalishi isbotlangan, aniqlangan turlar tarqalishi va yashash joylariga ko‘ra 2 kompleksga hamda, 12 ta zoogeografik guruhga mansubligi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Janubiy Orolbo‘yi hududidagi qazuvchi arilari faunasi va ekologik xususiyatlari bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
Janubiy Orolbo‘yi hududida qazuvchi arilarning turli sabablarga ko‘ra soni qisqarib borayotgan, yo‘qolib ketish xavfi bo‘lgan turlarini muhofaza qilish va saqlab qolish yuzasidan ishlab chiqilgan amaliy tavsiyalar Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish vazirligi amaliyotiga joriy qilingan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish vazirligining 2024 yil 31 iyuldagi 01/18-2575-son maʼlumotnomasi). Natijada, qazuvchi arilarning bio-ekologik xususiyatlari o‘rganilib, kam tarqalgan 7 turning populyasiyalari holatini baholash, tarqalishining GAT xaritalarini yaratish va ularni saqlab qolish imkonini bergan;
Sphecidae va Crabronidae oilalariga tegishli bo‘lgan 8 ta kenja oila, 25 ta avlodga mansub, 61 ta tur qazuvchi arilarning 94 nusxa namunalari respublikada yetakchi bo‘lgan “Zoologiya kolleksiyasi” noyob ob’ektiga topshirilgan (O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining 2024 yil 6 sentyabrdagi 4/1255-1972-son maʼlumotnomasi). Natijada, namunalar hasharotlar kolleksiyasi fondini boyitgan va tur tarkibini aniqlash uchun solishtirish, qiyosiy tahlil etish hamda biotoplar bo‘yicha taqsimlanishni tahlil qilish va atlas tayyorlashda foydalanish imkonini bergan.