Алиев Маъруф Комилжон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
“Ўзбекистонда ижтимоий нафақаларнинг молиявий механизмларини такомиллаштириш”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Iqt2752
Илмий раҳбар: Турсунов Жахонгир Пулатович, иқтисодиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент Халқаро университети, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Расмий оппонентлар: Ражабов Шерзод Умурзоқович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Бекназаров Зафаржон Эргашевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент Кимё халқаро университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистонда ижтимоий нафақаларнинг молиявий механизмларини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ногиронлиги бўлган ҳамда иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касалликка чалинган 18 ёшгача болаларга тўланадиган нафақалар ҳамда парваришлаш нафақаси фуқаролардан қўшимча ҳужжатларни талаб этмаган ҳолда фуқаролар мурожаатисиз “проактив шакл”да тайинлаш таклиф этилган;
ижтимоий нафақаларнинг манзиллигини ошириш мақсадида нафақа олувчиларнинг даромади ва мол-мулкини ҳар ойда электрон ахборот тизими орқали ўрганиш натижасида кам таъминланганлик мезонларига тўғри келмайдиган оилаларни реестрдан чиқариш асосланган;
бандлик органларига мурожаат қилган ишсиз фуқаролар уч ой давомида касбга ўқимаса, ишсиз сифатида рўйхатга олинмаса ҳамда меҳнат фаолиятини расмийлаштирмаса, болалар нафақаси ёки моддий ёрдам тўловини тўхтатиш таклиф этилган;
тўланаётган нафақаларни адолатлилик тамойили билан тақсимлаш мақсадида эгалигида чиқарилган муддати 12 йилгача бўлган енгил автотранспорт воситаси мавжуд оилаларга нафақа олишга чеклов белгилаш таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда ижтимоий нафақаларнинг молиявий механизмларини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
ногиронлиги бўлган ҳамда иммунитет танқислиги вируси келтириб чиқарадиган касалликка чалинган 18 ёшгача болаларга тўланадиган нафақалар ҳамда парваришлаш нафақаси фуқаролардан қўшимча ҳужжатларни талаб этмаган ҳолда фуқаролар мурожаатисиз “проактив шакл”да тайинлашга доир таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 23-мартдаги “Ижтимоий ҳимояга муҳтож айрим тоифадаги шахсларга нафақа ва қўшимча тўловларни тайинлаш ҳамда тўлаш тартиби тўғрисидаги низомларни тасдиқлаш ва ушбу соҳага замонавий ахборот технологияларини кенг жорий этиш орқали давлат хизмати сифатини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар ҳақида” 119-сонли қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Меҳнат ва ижтимоий масалалар қўмитасини 2024-йил 29-майдаги 04/3-10-1343-сонли маълумотномаси). Натижада бир йилда ўртача 70 мингдан зиёд фуқароларнинг нафақа тайинлаш учун мурожаат қилиш амалиёти бекор қилинди ва ушбу ижтимоий тўловлар ахборот тизимларидан олинган маълумотлар асосида автомат равишда тайинланишига эришилди.
ижтимоий нафақаларнинг манзиллигини ошириш мақсадида нафақа олувчиларнинг даромади ва мол-мулкини ҳар ойда электрон ахборот тизими орқали ўрганиш натижасида кам таъминланганлик мезонларига тўғри келмайдиган оилаларни реестрдан чиқаришга доир таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 10-ноябрдаги “Ижтимоий ҳимоя ягона реестри” ахборот тизими орқали кам таъминланган оилаларни аниқлаш ва уларга ижтимоий нафақалар тайинлаш бўйича электрон шаклда ариза беришни жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 596-сон қарорида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Меҳнат ва ижтимоий масалалар қўмитасини 2024-йил 29-майдаги 04/3-10-1343-сонли маълумотномаси). Натижада 2024-йил 1-мартдан “маҳалла еттилиги” томонидан жойига чиққан ҳолда оиланинг номига расмийлаштирилмаган, бироқ фойдаланувида бўлган мол-мулклари ўрганилиб, натижалари дастурга киритилиши белгиланди ва ахборот тизими томонидан нафақа тўловини тўхтатиш ёки давом эттириш бўйича автоматик қарор қабул қилиш тизими жорий этилди.
бандлик органларига мурожаат қилган ишсиз фуқаролар уч ой давомида касбга ўқимаса, ишсиз сифатида рўйхатга олинмаса ҳамда меҳнат фаолиятини расмийлаштирмаса, болалар нафақаси ёки моддий ёрдам тўловини тўхтатишга доир таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 10-ноябрдаги “Ижтимоий ҳимоя ягона реестри” ахборот тизими орқали кам таъминланган оилаларни аниқлаш ва уларга ижтимоий нафақалар тайинлаш бўйича электрон шаклда ариза беришни жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 596-сон қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Меҳнат ва ижтимоий масалалар қўмитасини 2024-йил 29-майдаги 04/3-10-1343-сонли маълумотномаси). Натижада бандлик органларига маслаҳат учун мурожаат қилган 224 минг нафар фуқароларнинг меҳнат фаолиятини расмийлаштиришга ундаш ва меҳнат стажига ва пенсия ёшига етганда пенсия олиш ҳуқуқига эга бўлиши таъминланди.
тўланаётган нафақаларни адолатлилик тамойили билан тақсимлаш мақсадида эгалигида чиқарилган муддати 12 йилгача бўлган енгил автотранспорт воситаси мавжуд оилаларга нафақа олишга чеклов белгилашга доир таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2023-йил 10-ноябрдаги “Ижтимоий ҳимоя ягона реестри” ахборот тизими орқали кам таъминланган оилаларни аниқлаш ва уларга ижтимоий нафақалар тайинлаш бўйича электрон шаклда ариза беришни жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 596-сон қарорида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Меҳнат ва ижтимоий масалалар қўмитасини 2024-йил 29-майдаги 04/3-10-1343-сонли маълумотномаси). Натижада “Ижтимоий ҳимоя ягона реестри” ахборот тизими орқали кам таъминланган деб эътироф этилган оилалар (ариза берувчи)га нафақалар тайинлаш бўйича мезонларни ўзгартириш 2023-йилда нафақа олувчи оилалар сонининг 190 мингга камайишига, 108,4 млрд. сўм тежаб қолинишига эришилди.