Jumaeva Malohat Mustaqimovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Xolesistit kasalligida o‘t pufagi devorlarining gistokimyoviy o‘zgarishini o‘rganish», 14.00.02 – Morfologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3. PhD/Tib3984.
Ilmiy rahbar: Xasanova Dilnoza Axrorovna, tibbiyot fanlari doktori.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Rasmiy opponentlar: Rasulov Xamidulla Abdullaevich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Adilbekova Dilorom Baxtiyorovna, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Perm davlat tibbiyot universiteti (Rossiya Federatsiyasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: xolesistitning turli shakllari bilan
og‘rigan bemorlarda o‘t pufagi devorlarining morfologik va gistokimyoviy
o‘zgarishlarini o‘rganishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi morfologik va gistokimyoviy o‘zgarishlari natijasidagi patologik holat inobatga olinishi davolash natijalarini yaxshilashga, kuzatilishi mumkin bo‘lgan asoratlarni kamaytirishga erishish asoslangan;
xolesistit kasalligida o‘t pufagi devorlari gistokimyoviy usul bilan o‘rganilgangan hamda o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlangan;
xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda laparoskopik xolesistektomiyadan so‘ng, o‘t pufagining mikroskopik tekshiruvi turli xil bo‘yash usullari (Van Gizon, Shiff va Alsian ko‘ki) yordamida o‘t pufagi to‘qimalarida yallig‘lanish jarayonlari, gipertrofiya, fibroz bilan bog‘liq turli o‘zgarishlar aniqlangan;
ilk bor ul`tratovush tekshiruvi, morfologik va gistokimyoviy usullarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlar o‘zaro korrelyasion bog‘liqlik darajalarini o‘rganishda, yallig‘lanish jarayonlari, fibroz va autoimmun yallig‘lanish kabi patomorfologiyalarni ta’sirini ochib bergan hamda o‘t pufagi to‘qimalaridagi o‘zgarishlarning darajasi va xarakterini aniqlash uchun foydali ekanligi isbotlangan;
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashning ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tatbig‘i bo‘yicha yagona xulosa 2024 yil 13 noyabrdagi 08/59 – son xulosasiga ko‘ra:
birinchi ilmiy yangilik: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi morfologik va gistokimyoviy o‘zgarishlari natijasidagi patologik holat inobatga olinishi davolash natijalarini yaxshilashga, kuzatilishi mumkin bo‘lgan asoratlarni kamaytirishga erishish asoslangan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RShTYoIM Buxoro filiali bo‘yicha buyruq (26.09.2024 y.; № 197-son) hamda Qashqadaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (24.09.2024 y.; №140 I/CH-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi morfologik va gistokimyoviy o‘zgarishlari natijasidagi patologik holat inobatga olinishi davolash natijalarini yaxshilashga ko‘maklashib, natijada kuzatilishi mumkin bo‘lgan asoratlarni kamaytirib, shifo jarayonini tezlashtirgan bo‘lib, bu o‘z navbatida tadqiqotning ijtimoiy ahamiyatini oshirish imkonini yaratgan. Iqtisodiy samaradorligi: xolesistitning turli shakllari bilan og‘rigan bemorlarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlarni oddiy va samarali tekshiruv usuli bo‘lgan ul`tratovush orkali aniklash 1 nafar bemor hisobiga 184000 so‘m byudjet mablag‘larini tejash imkonini beradi. Xulosa: o‘t pufagi patologiyasini erta tashxislash natijasida 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 184000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 345000 so‘mga iqtisod qilish imkonini bergan.
ikkinchi ilmiy yangilik: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devorlari gistokimyoviy usul bilan o‘rganilgangan va o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlangan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RShTYoIM Buxoro filiali bo‘yicha buyruq (26.09.2024 y.; № 197-son) hamda Qashqadaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (24.09.2024 y.; №140 I/CH-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devorlari gistokimyoviy usul bilan o‘rganilgangan va o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlanganligidan foydalanish rivojlanishi mumkin bo‘lgan asoratlarning oldini olish imkoniyatini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlanganligidan foydalanish: bemorning shifoxonada qolish muddatini qisqartirib, shifoxonada qolish to‘lov miqdori 184000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 345000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Xulosa: xolesistit kasalligida o‘t pufagi devoridagi mushak va hujayralarning o‘zgarishi turli asoratlarga olib kelishi isbotlanganligidan foydalanish, davolanish samarasini oshirishga, davolash natijalariga sezilarli ijobiy ta’sir ko‘rsatib, asoratlarning kamaytirish imkonini beradi;
uchinchi ilmiy yangilik: xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda laparoskopik xolesistektomiyadan so‘ng, o‘t pufagining mikroskopik tekshiruvi turli xil bo‘yash usullari (Van Gizon, Shiff va Alsian ko‘ki) yordamida o‘t pufagi to‘qimalarida yallig‘lanish jarayonlari, gipertrofiya, fibroz bilan bog‘liq turli o‘zgarishlar aniqlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda laparoskopik xolesistektomiyadan so‘ng, o‘t pufagining mikroskopik tekshiruvi turli xil bo‘yash usullari (Van Gizon, Shiff va Alsian ko‘ki) yordamida o‘t pufagi to‘qimalarida yallig‘lanish jarayonlari, gipertrofiya, fibroz bilan bog‘liq turli o‘zgarishlar aniqlangan, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda, davolash natijalarini yaxshilashga ko‘maklashib, natijada kuzatilishi mumkin bo‘lgan asoratlar, o‘limni kamaytirib, shifo jarayonini tezlashtiradi. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy  qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RShTYoIM Buxoro filiali bo‘yicha buyruq (26.09.2024 y.; № 197-son) hamda Qashqadaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (24.09.2024 y.; №140 I/CH-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda laparoskopik xolesistektomiyadan so‘ng, o‘t pufagining mikroskopik tekshiruvi turli xil bo‘yash usullari (Van Gizon, Shiff va Alsian ko‘ki) yordamida o‘t pufagi to‘qimalarida yallig‘lanish jarayonlari, gipertrofiya, fibroz bilan bog‘liq turli o‘zgarishlar aniqlangan bo‘lib, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda foydalanish imkon berib, bemorlarni tashxislash va davolash sifatini yaxshilaydi. Iqtisodiy samaradorligi: xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda laparoskopik xolesistektomiyadan so‘ng, o‘t pufagining mikroskopik tekshiruvi turli xil bo‘yash usullari (Van Gizon, Shiff va Alsian ko‘ki) yordamida o‘t pufagi to‘qimalarida yallig‘lanish jarayonlari, gipertrofiya, fibroz bilan bog‘liq turli o‘zgarishlar aniqlangan, bu o‘z navbatida bemorlarning barchasida kasallikning asoratlarini oldini olishda inobatga olinib davolashning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish, kasallik asoratlarini oldini olishga hamda bemorlarni sarflanadigan xarajatlarini 184000 so‘mga kamaytirishga erishildi. Xulosa: xolesistit bilan og‘rigan bemorlarda laparoskopik xolesistektomiyadan so‘ng, o‘t pufagining mikroskopik tekshiruvi turli xil bo‘yash usullari (Van Gizon, Shiff va Alsian ko‘ki) yordamida o‘t pufagi to‘qimalarida yallig‘lanish jarayonlari, gipertrofiya, fibroz bilan bog‘liq turli o‘zgarishlar aniqlanganligi sababli, davolashda kuzatilishi mumkin bo‘lgan asoratlarni oldini olish hisobiga, 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 184000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 345000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor ultratovush tekshiruvi, morfologik va gistokimyoviy usullarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlar o‘zaro korrelyasion bog‘liqlik darajalarini o‘rganishda, yallig‘lanish jarayonlari, fibroz va autoimmun yallig‘lanish kabi patomorfologiyalarni ta’sirini ochib bergan va o‘t pufagi to‘qimalaridagi o‘zgarishlarning darajasi va xarakterini aniqlash uchun foydali ekanligi isbotlangan. Ilmiy yangilikning ahamiyati: ilk bor ultratovush tekshiruvi, morfologik va gistokimyoviy usullarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlar o‘zaro korrelyatsion bog‘liqlik darajalarini o‘rganishda, yallig‘lanish jarayonlari, fibroz va autoimmun yallig‘lanish kabi patomorfologiyalarni ta’sirini ochib bergan va o‘t pufagi to‘qimalaridagi o‘zgarishlarning darajasi va xarakterini aniqlash uchun foydali ekanligi isbotlangan, bu o‘z navbatida asoratlarni rivojlanish ehtimolini bashorat qilish imkonini bergan bo‘lib, shifo jarayonini tezlashtirib asoratlar va o‘limni kamaytirgan. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar RShTYoIM Buxoro filiali bo‘yicha buyruq (26.09.2024 y.; № 197-son) hamda Qashqadaryo viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (24.09.2024 y.; №140 I/CH-sonli) bilan amaliyotga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: ilk bor ul`tratovush tekshiruvi, morfologik va gistokimyoviy usullarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlar o‘zaro korrelyasion bog‘liqlik darajalarini o‘rganishda, yallig‘lanish jarayonlari, fibroz va autoimmun yallig‘lanish kabi patomorfologiyalarni ta’sirini ochib bergan va o‘t pufagi to‘qimalaridagi o‘zgarishlarning darajasi va xarakterini aniqlash uchun foydali ekanligi isbotlangan, bu o‘z navbatida, rivojlanish ehtimoli yuqori bo‘lgan hayotga xavf tug‘diruvchi asoratlarni oldini olish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: ilk bor ultratovush tekshiruvi, morfologik va gistokimyoviy usullarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlar o‘zaro korrelyasion bog‘liqlik darajalarini o‘rganishda, yallig‘lanish jarayonlari, fibroz va autoimmun yallig‘lanish kabi patomorfologiyalarni ta’sirini ochib bergan va o‘t pufagi to‘qimalaridagi o‘zgarishlarning darajasi va xarakterini aniqlash uchun foydali ekanligi isbotlangan bo‘lib, bemorlarda kuzatiladigan asoratlarni rivojlanish ehtimolini bashorat qilish imkonini berishi hisobiga bemorning shifoxonada davolanish muddatini qisqartirib, 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 184000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 345000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi. Xulosa: ilk bor ul`tratovush tekshiruvi, morfologik va gistokimyoviy usullarda o‘t pufagidagi o‘zgarishlar o‘zaro korrelyasion bog‘liqlik darajalarini o‘rganishda, yallig‘lanish jarayonlari, fibroz va autoimmun yallig‘lanish kabi patomorfologiyalarni ta’sirini ochib bergan va o‘t pufagi to‘qimalaridagi o‘zgarishlarning darajasi va xarakterini aniqlash uchun foydali ekanligi isbotlanganligini amaliyotga joriy qilinishi 1 nafar bemor hisobiga byudjet mablag‘larini 184000 so‘mga va byudjetdan tashqari mablag‘larni 345000 so‘mga iqtisod qilish imkonini berdi.