Абдуразоқов Бобуржон Собиржон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз ва ўзбек тилларида эмоция консептларининг вербаллашуви”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/Fil2274.
Илмий раҳбар: Мирсанов Ғайбулло Қулмурадович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.2019.Fil.83.01.
Расмий оппонентлар: Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори (DSc), профессор; Давлатова Мухайё Хасановна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларида эмоция консептлари фаоллашувида консептуал ва лингвомаданий моҳиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларидаги тилларда эмоционал консептларни (ҳаппй, ангер, саднесс, хурсандчилик, ғазаб, нафрат, ва ҳоказо) ҳосил қилувчи (то бе ҳаппй, то маке ҳаппй, хурсанд бўлмоқ, хурсанд қилмоқ, ғазаблантирмоқ ва бошқалар) лисоний воситаларни когнитив моҳияти назарий жиҳатдан асосланган;
қиёсланаётган тилларда саднесс (ғам) ва ангер (жаҳл, ғазаб) эмоционал консептларини лингвомаданий хусусиятлари фразеологизмлар (то бе ин дееп дистресс, то боил wитҳ ангер, қайғуда бўлмоқ, ғазаб отига минмоқ), иборалар (то бе сад, хафа бўлмоқ ва ҳакозо) орқали фарқланиши аниқланган;
инглиз ва ўзбек тилларида эмоционалликни семантик майдони (хурсандчилик, ҳайрат, қўрқув, ғазаб), структур-семантик хусусияти (эмотиве сўзлар (эмотион wордс) ва эмотиве маъно юкланган сўзлар (эмотион-ладен wордс)) ва коммуникатив-прагматик (нутқ вазиятида инсон ҳис-туйғуларини акс эттириш) воқеланишини далилланган;
қиёсланаётган тиллардаги эмоционал консептларини фаолашувида лексик (сўз, иборалар, фразеологик бирикмалар), грамматик (аналитик шакллар, шхс-сон қўшимчалари) бирликларнинг ўзаро муносабатга киришиши муҳим ўрин тутиши очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Илмий ишда инглиз ва ўзбек тилларига хос бўлган ҳис-туйғу билан боғлиқ бирликлар ва уларнинг ҳар икки тилда ифодаланиши мисоллар ёрдамида солиштирилган натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек тилларидаги тилларда эмоционал консептларни (ҳаппй, ангер, саднесс, хурсандчилик, ғазаб, нафрат, ва ҳоказо) ҳосил қилувчи (то бе ҳаппй, то маке ҳаппй, хурсанд бўлмоқ, хурсанд қилмоқ, ғазаблантирмоқ ва бошқалар) лисоний воситаларни когнитив моҳияти натижалари Самарқанд давлат чет тиллар институтида бажарилган Европа Иттифоқи томонидан Эрасмус+ дастурининг 2016-2018-йилларга мўлжалланган 561624-ЕРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС + CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли инновацион тадқиқотлар лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024–йил 19-июндаги 1245/02-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа иштирокчилари тилнинг эмоционал хусусиятлари тўғрисида маълумотларга эга бўлишган;
қиёсланаётган тилларда саднесс (ғам) ва ангер (жаҳл, ғазаб) эмоционал консептларини лингвомаданий хусусиятлари фразеологизмлар (то бе ин дееп дистресс, то боил wитҳ ангер, қайғуда бўлмоқ, ғазаб отига минмоқ), иборалар (то бе сад, хафа бўлмоқ ва ҳакозо) орқали фарқланиши таҳлили Самарқанд давлат чет тиллар институтида Европа Иттифоқининг ТЕМПУС дастури 2014-2016 йилларга мўлжалланган Темпус Прожеcт 544161- ТЕМПУС-1-2013-1-УК-ТЕМПУСЖПCР Астон Университй ДеТЕЛ “Девелопинг тҳе Теачинг оф Эуропеан ЛангуаГЭС: Модернизинг Лангуаге Теачинг тҳроугҳ тҳе девелопмент оф блендед Мастерс Программес” номли лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2024–йил 19-июндаги 1247/02-сон маълумотномаси). Натижада тилнинг эмоционал хусусиятларининг лингвомаданий имкониятларини очиб бериш юзасидан илмий ва методик тавсийалар ишлаб чиқишда фойдаланилган;
қиёсланаётган тиллардаги эмоционал консептларини фаолашувида лексик (сўз, иборалар, фразеологик бирикмалар), грамматик (аналитик шакллар, шхс-сон қўшимчалари) бирликларнинг ўзаро муносабатга киришишиши масалалари таҳлили Самарқанд вилоят телерадиокомпанияси томонидан 2024-йил март ойи давомида эфирга узатилган “Ассалом, Самарқанд!” тонгги дастури ва “Хайрли кун” радиодастурларининг ссенарийларини шакллантиришда фойдаланилган (Самарқанд вилойати телерадиокомранийасининг 2024-йил 24-июндаги 01-07/161-сон-сон маълумотномаси). Ушбу дастурларда тадқиқот натижаларидан олинган эмоцияларни вужудга келтирувчи когнитив механизмлар ва уларни тилда фаоллашувини таъминловчи лисоний бирликлар, фразеологик воситалар ифодасида когнитив роли аниқланган, вербал ва новербал маъноларни аниқлаш орқали антропосентрик парадигмага асосланганлигини аниқлаш ҳақида мулоҳазалардан фойдаланилган.