Mamadjonova Tursunoy Toxir qizining
falsafa fanlari doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda kognitiv buzulishlar rivojlanishiga ta`sir etuvchi omillar»,14.00.13 – Nevrologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.2.PhD/Tib1213.
Ilmiy rahbar: Gafurov Baxtiyar Gafurovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.31.01.
Rasmiy opponentlar: Raximbaeva Gul`nara Sattarovna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Raimova Malika Muxammedjanova, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot nomi: Samarqand davlat tibbiyot universiteti.
Dissertatsiyaning yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: COVID-19 bilan kasallangan bemorlarda kognitiv buzilishlarning xususiyatlarini o‘rganish ularning yoshi, jinsi, hissiy holati va ta’lim malakasi bilan bog‘liqliqligini baxolash, davolash jarayonini korreksiya qilish bo‘yicha taklif va tavsiyalarni ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda neyrotransmitterlar balansi buzilishi, S-100 oqsilining pasayishi va neyrotrofik omili ta`siri sababli yuqori darajada reaktiv va shaxsiy havotirlik bilan kechuvchi kognitiv buzilishlar aniqlangan;
COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda kognitiv-emotsional buzilishlar takrorlanuvchi xarakterga ega bo‘lishi va vaqt o‘tishi bilan regressiyalanishi  (sekin-asta  pasayishi) aniqlangan;
COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda kognitiv-emotsional buzilishlarning asosini miya subatrofiyasining rivojlanishi, miya umumiy faollashuvi (aktivatsiyasi)ning pasayishi   va  miya tomirlar angiodistoniyasi  tashkil etishi aniqlangan;
COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda neyrokognitiv  buzilishlarning korreksiyasi davoga xolinergik terapiya qo‘shish bilan takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: SOVID-19 o‘tkazgan surunkali miya ishemiyasi tashxisi qo‘yilmagan kognitiv faoliyatidagi o‘zgarishlarning xususiyatlari va terapevtik jarayonning korreksiyasi bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: SOVID-19 o‘tkazgan bemorlarda kognitiv buzulishlar rivojlanishiga ta`sir etuvchi omillar, ularning psixo-emotsional xolatiga ta`siri va o‘ziga xos nevrologik davolash usullari aniqlanganligi bo‘yicha takliflar Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 31 martdagi 7/12-son bilan tasdiqlangan “SOVID-19 ning nevrologik asoratlari” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Namangan viloyati Chust tuman tibbiyot birlashmasininga  2023 yil 7 avgustdagi 8620647812-son hamda Namangan viloyati Chust tumani 46-oilaviy poliklinikaga 2023 yil 7 avgustdagi  8620647812-son buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan. Ijtimoiy samaradorligi: respublikamizda nafaqat yoshi katta bo‘lmagan axoli o‘rtasida kasallikni og‘ir asoratlarga olib kelishini oldini olish va erta tashxislash, balki axolimizning 70% tashkil qilgan o‘rta yoshdagi axoli orasida kognitiv buzulishlar rivojlanishini oldini olish va ilk muddatlarda maqsadli davolash, erta demensiya ko‘rsatkichini kamaytirishdan iborat. Iqtisodiy samaradorligi: Bitta bemorni davolash davomiyligi (3 oy). Bitta bemorni qo‘shimcha tekshiruv davomiyligi xar 1 oyda o‘tkaziladi.  Yuqori kognitiv buzilish mavjud bemorning mediatorn dori vositasidan foydalangan xolda korreksiyalash xarajati: 3000000 so‘m. Bitta bemorni o‘rtacha davolash o‘rni (100000 so‘m). Bitta bemor uchun mediatorn dori vositasini qiymati (140000 so‘m).  Xar bir yuqori kognitiv buzilishli bemorlar uchun mediatorn dori vositasidan foydalangan taqdirda quyidagi ijobiy iqtisodiy samaradorlikka ega bo‘lishni kuzatish mumkin. COVID-19 dan keyin kognitiv buzilishlari bor bemorlar o‘rtacha 3 oyda 3000000 sum xarajat qiladilar va bu xarajat yillar mobaynida davomiy bo‘ladi natijada katta iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keladi xamda bemorning ishchanlik qobiliyati va xayot sifati darajasi past bo‘ladi. Aks xolda esa, kognitiv buzilishlarni mediatorn dori vositasi yordamida korreksiyalashdan so‘ng o‘rtacha 10 kunda bemorning xarajati 1500000 so‘mni tashkil qilib kelgusi oylarda korreksiyalash xarajatlari qisqaradi va yakunida bemor 1500000 so‘m iqtisodiy foydaga ega bo‘ladi. Buni respublika miqyosida bir necha minglab bemorlar xolatida baxolasak jamiyat uchun juda katta iqtisodiy  samaradorlikka olib keladi.  Shunday qilib, kuniga 24,24% iqtisodiy samaradorlikka erishish mumkin bo‘ladi;
ikkinchi ilmiy yangilik: COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda kognitiv-emotsional buzilishlar takrorlanuvchi xarakterga ega bo‘lishi va vaqt o‘tishi bilan regressiyalanishi  (sekin-asta pasayishi) aniqlangan va isbotlanganligi  bo‘yicha takliflar Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 31 martdagi 7/12-son bilan tasdiqlangan “SOVID-19 ning nevrologik asoratlari” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Namangan viloyati Chust tuman tibbiyot birlashmasining  2023 yil 7 avgustdagi 8620647812-son hamda Namangan viloyati Chust tumani 46-oilaviy poliklinikaga 2023 yil 7 avgustdagi  8620647812-son buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan. (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Ilmiy texnik kengashining 2023 yil 31 apreldagi 07/12-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: respublikamizda nafaqat yoshi katta bo‘lmagan axoli o‘rtasida kasallikni og‘ir asoratlarga olib kelishini oldini olish va erta tashxislash, balki axolimizning 70% tashkil qilgan o‘rta yoshdagi axoli orasida kognitiv buzulishlar rivojlanishini oldini olish va ilk muddatlarda maqsadli davolash, erta demensiya ko‘rsatkichini kamaytirishdan iborat. Iqtisodiy samaradorligi: Bitta bemorni davolash davomiyligi (3 oy). Bitta bemorni qo‘shimcha tekshiruv davomiyligi xar 1 oyda o‘tkaziladi.  Yuqori kognitiv buzilish mavjud bemorning mediatorn dori vositasidan foydalangan xolda korreksiyalash xarajati: 3000000 so‘m. Bitta bemorni o‘rtacha davolash o‘rni (100000 so‘m). Bitta bemor uchun mediatorn dori vositasini qiymati (140000 so‘m).  Xar bir yuqori kognitiv buzilishli bemorlar uchun mediatorn dori vositasidan foydalangan taqdirda quyidagi ijobiy iqtisodiy samaradorlikka ega bo‘lishni kuzatish mumkin. COVID-19 dan keyin kognitiv buzilishlari bor bemorlar o‘rtacha 3 oyda 3000000 sum xarajat qiladilar va bu xarajat yillar mobaynida davomiy bo‘ladi natijada katta iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keladi xamda bemorning ishchanlik qobiliyati va xayot sifati darajasi past bo‘ladi. Aks xolda esa, kognitiv buzilishlarni mediatorn dori vositasi yordamida korreksiyalashdan so‘ng o‘rtacha 10 kunda bemorning xarajati 1500000 so‘mni tashkil qilib kelgusi oylarda korreksiyalash xarajatlari qisqaradi va yakunida bemor 1500000 so‘m iqtisodiy foydaga ega bo‘ladi. Buni respublika miqyosida bir necha minglab bemorlar xolatida baxolasak jamiyat uchun juda katta iqtisodiy  samaradorlikka olib keladi.  Shunday qilib, kuniga 24,24% iqtisodiy samaradorlikka erishish mumkin bo‘ladi;
uchinchi ilmiy yangilik: COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda konitiv-emotsional buzilishlarning asosini miya subatrofiyasining rivojlanishi, miya umumiy faollashuvi (aktivatsiyasi)ning pasayishi va miya tomirlar angiodistoniyasi tashkil etishi aniqlangani bo‘yicha Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 31 martdagi 7/12-son bilan tasdiqlangan “SOVID-19 ning nevrologik asoratlari” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Namangan viloyati Chust tuman tibbiyot birlashmasininga  2023 yil 7 avgustdagi №8620647812 hamda Namangan viloyati Chust tumani 46-oilaviy poliklinikaga 2023 yil 7 avgustdagi  №8620647812 sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Ilmiy texnik kengashining 2023 yil 31 apreldagi 07/12-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Respublikamizda nafaqat yoshi katta bo‘lmagan axoli o‘rtasida kasallikni og‘ir asoratlarga olib kelishini oldini olish va erta tashxislash, balki axolimizning 70% tashkil qilgan o‘rta yoshdagi axoli orasida kognitiv buzulishlar rivojlanishini oldini olish va ilk muddatlarda maqsadli davolash, erta demensiya ko‘rsatkichini kamaytirishdan iborat. Iqtisodiy samaradorligi: Bitta bemorni davolash davomiyligi (3 oy). Bitta bemorni qo‘shimcha tekshiruv davomiyligi xar 1 oyda o‘tkaziladi.  Yuqori kognitiv buzilish mavjud bemorning mediatorn dori vositasidan foydalangan xolda korreksiyalash xarajati: 3 000 000 so‘m. Bitta bemorni o‘rtacha davolash o‘rni (100000 so‘m). Bitta bemor uchun mediatorn dori vositasini qiymati (140000 so‘m).  Xar bir yuqori kognitiv buzilishli bemorlar uchun mediatorn dori vositasidan foydalangan taqdirda quyidagi ijobiy iqtisodiy samaradorlikka ega bo‘lishni kuzatish mumkin. COVID-19 dan keyin kognitiv buzilishlari bor bemorlar o‘rtacha 3 oyda 3000000 sum xarajat qiladilar va bu xarajat yillar mobaynida davomiy bo‘ladi natijada katta iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keladi xamda bemorning ishchanlik qobiliyati va xayot sifati darajasi past bo‘ladi. Aks xolda esa, kognitiv buzilishlarni mediatorn dori vositasi yordamida korreksiyalashdan so‘ng o‘rtacha 10 kunda bemorning xarajati 1500000 so‘mni tashkil qilib kelgusi oylarda korreksiyalash xarajatlari qisqaradi va yakunida bemor 1500000 so‘m iqtisodiy foydaga ega bo‘ladi. Buni respublika miqyosida bir necha minglab bemorlar xolatida baxolasak jamiyat uchun juda katta iqtisodiy  samaradorlikka olib keladi.  Shunday qilib, kuniga 24,24% iqtisodiy samaradorlikka erishish mumkin bo‘ladi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: COVID-19 o‘tkazgan bemorlarda neyrokognitiv  buzilishlarning korreksiyasi davoga xolinergik terapiya qo‘shish bilan takomillashtirilgangi bo‘yicha takliflar Tibbiyot xodimlarining kasbiy malakasini rivojlantirish markazi Muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 31 martdagi 7/12-son bilan tasdiqlangan “SOVID-19 ning nevrologik asoratlari” nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Namangan viloyati Chust tuman tibbiyot birlashmasininga  2023 yil 7 avgustdagi №8620647812 hamda Namangan viloyati Chust tumani 46-oilaviy poliklinikaga 2023 yil 7 avgustdagi  №8620647812 sonli buyrug‘i bilan amaliyotga joriy etilgan. (O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi Ilmiy texnik kengashining 2023 yil 31 apreldagi 07/12-son xulosasi).  Ijtimoiy samaradorligi quyidagilardan iborat: Respublikamizda nafaqat yoshi katta bo‘lmagan axoli o‘rtasida kasallikni og‘ir asoratlarga olib kelishini oldini olish va erta tashxislash, balki axolimizning 70% tashkil qilgan o‘rta yoshdagi axoli orasida kognitiv buzulishlar rivojlanishini oldini olish va ilk muddatlarda maqsadli davolash, erta demensiya ko‘rsatkichini kamaytirishdan iborat. Iqtisodiy samaradorligi: Bitta bemorni davolash davomiyligi (3 oy). Bitta bemorni qo‘shimcha tekshiruv davomiyligi xar 1 oyda o‘tkaziladi.  Yuqori kognitiv buzilish mavjud bemorning mediatorn dori vositasidan foydalangan xolda korreksiyalash xarajati: 3 000 000 so‘m. Bitta bemorni o‘rtacha davolash o‘rni (100000 so‘m). Bitta bemor uchun mediatorn dori vositasini qiymati (140000 so‘m).  Xar bir yuqori kognitiv buzilishli bemorlar uchun mediatorn dori vositasidan foydalangan taqdirda quyidagi ijobiy iqtisodiy samaradorlikka ega bo‘lishni kuzatish mumkin. COVID-19 dan keyin kognitiv buzilishlari bor bemorlar o‘rtacha 3 oyda 3000000 sum xarajat qiladilar va bu xarajat yillar mobaynida davomiy bo‘ladi natijada katta iqtisodiy yo‘qotishlarga olib keladi xamda bemorning ishchanlik qobiliyati va xayot sifati darajasi past bo‘ladi. Aks xolda esa, kognitiv buzilishlarni mediatorn dori vositasi yordamida korreksiyalashdan so‘ng o‘rtacha 10 kunda bemorning xarajati 1500000 so‘mni tashkil qilib kelgusi oylarda korreksiyalash xarajatlari qisqaradi va yakunida bemor 1500000 so‘m iqtisodiy foydaga ega bo‘ladi. Buni respublika miqyosida bir necha minglab bemorlar xolatida baxolasak jamiyat uchun juda katta iqtisodiy  samaradorlikka olib keladi.  Shunday qilib, kuniga 24,24% iqtisodiy samaradorlikka erishish mumkin bo‘ladi.