Юлдашев Козимжон Комилжоновичнинг т
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тўкилувчи материалларни ташувчи винтли конвеерлар конструксияларини ишлаб чиқиш ва параметрларини ҳисоблашнинг илмий асослари” мавзусида 05.02.03-“Технологик машиналар. Роботлар, мехатроника ва робототехника тизимлари” ихтисослиги (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.4.DSc/Т556
Илмий раҳбар: Джураев Анвар Джураевич техника фанлари доктори профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон машинасозлик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон машинасозлик институти ҳузуридаги PhD.03/30.09.2020.Т.124.01 рақамли Илмий Кенгаш асосида тузилган бир марталик Илмий Кенгаш.
Расмий оппонентлар: Техника фанлари доктори, доцент Қаюмов Журамирза Абдираматович, Техника фанлари доктори, профессор Саримсақов Олимжон Шарипжанович, Техника фанлари доктори, доцент Азизов Шухрат Маматович.
Етакчи ташкилот: Фарғона политехника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади момиқни ташувчи ва тозаловчи қайишқоқ элементли таркибли роликли занжирли узатмали винт сирти тўлқинсимон бўлган винтли конвеер ҳамда тешиклари эгри, оғма бўлган тебранувчи тўрли юзали винтли конвеернинг самарали конструксияларини ишлаб чиқиш, комплекс назарий ва тажрибавий тадқиқотлар асосида параметрларини аниқлашнинг илмий асосларини тахлидан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
момиқни ташувчи ва тозаловчи винтли конвеер конструксияси тўрли юзалари зоналар бўйича корпусга резинали амортизаторлар орқали бириктирилиб тебранма ҳаракат қилишини, чиқиндиларни самарали ажратишни таъминлайдигон оғма эгри тешиклар билан жихозланган, винт сирти тўлқинсимон қилиб такомиллаштирилган;
винтли конвеер бир массали машина агрегати динамикасини ифодаловчи тенгламалар таҳлили натижаларини ҳисобга олган ҳолда электр юритгичнинг механик ва динамик ҳарактеристикаси, инерсион параметрлар ҳамда технологик ва ишқаланиш қаршиликлари ифодалари ишлаб чиқилган ва рационал қийматлари аниқланган;
уч массали машина агрегати динамикаси масаласи сонли ечимига асосан электр юриткич ротори, винтли конвеер валидаги айлантирувчи момент ва бурчак тезликларнинг ўзгариш қонуниятлари олинган;
момиқни ташувчи ва тозаловчи винтли конвеер тўрт массали машина агрегати динамик ва математик моделларини ечиш асосида редуктори чиқиш валидаги, муфта ва винт валларидаги бурчак тезликлар ва буровчи моментларни иш унумига боғлиқ равишда ўзгариш қонуниятлари аниқланган;
уч қисмдан иборат тешиклари эгри, оғма бўлган тебранувчи тўрли юзали винт сирти тўлқинсимон шаклда бўлган винтли конвеерда момиқ бўлагининг тўлқинсимон винт юзасидаги ҳаракати таҳлили асосида зоналар бўйича момиқни тортиш кучини аниқлаш бўйича ҳисоб схемаси ва формуласи ишлаб чиқилган ҳамда қийматлари аниқланган;
момиқни ташувчи-тозаловчи винтли конвеер машина агрегати таркибидаги винт валидаги буровчи момент ҳамда бурчак тезликни тебраниш қамровини тасмали узатма айланма бикрлик ва диссипатив коеффициентларини ўзгаришига боғлиқлик қонуниятлари таҳлилига кўра  =(6,0÷6,5) с-1;  =(4,5÷5,0) с-1; оралиғида бўлишини таъминлаш учун тасмали узатма учун тавсия қийматларини СТ=(280÷340)Нм/рад;  =(3,3÷3,8)Нмс/рад орлиғида бўлиши аниқланган;
винт бурчак тезлиги тебраниш қамровини (6,0÷6,5) с-1 дан ошмаслигини таъминлаш учун инерсия моменти қийматларини  =(3,8÷4,5) кгм2 оралиғида бўлиши асосланган;
режалаштирилган тажрибавий тадқиқотлар натижалари асосида момиқни ташувчи ва тозаловчи конвеерлардаги шовқиннинг ўзгариши қонуниятлари асосида шовқин кучини камайтириш усуллари ишлаб чиқилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Момиқни ташувчи ва тозаловчи винтли конвеерлар бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Винтли конвеер конструксиясига Ўзбекистон Интелектуал мулк агентлигининг фойдали модел ва ихтирога патентлари олинган (“Сепная передача” № ИАП 06200-2020, “Винтовой конвеер” № ИАП 06472-2021, “Винтли конвеер” №ФАП 02207-31.01.2023, “Винтовой конвеер” № ИАП 07387-2023, “Винтовой конвеер” №ИАП 20220404). Натижада узатма деталларининг ишлаш муддатини, тозалаш самарадорлигини ошириш имконияти яратилган;
момиқни ташувчи ва тозаловчи тўлқинсимон юзали винтли конвеер ҳамда узатиш механизмига ўрнатилган қайишқоқ элементли занжирли узатма “Ўзпахтасаноат” ОАЖ тизимидаги “Бўз пахта тозалаш” корхонасида ишлаб чиқаришга жорий қилинган (“Ўзпахтасаноат” ОАЖ нинг 2020 йил 30 июлдаги 03-18/2054-сонли маълумотномаси). Натижада момиқни ташишдаги ўртача тозалаш самарадорлиги момиқнинг навларига қараб 5,75% дан 10,54% га ортган, конвеер ресурси 25% га кўпайган, занжир ролиги емирилиши 3 мартага, шовқин 2,8 мартага камайган;  
тўлқинсимон юзали винтли конвеер ва юриткичдаги қайишқоқ элементли занжирли узатма “Ўзпахтасаноат” ОАЖ тизимидаги “Хўжаобод пахта тозалаш” корхонасида жорий қилинган (“Ўзпахтасаноат” ОАЖ нинг 2020 йил 30 июлдаги 03-18/2054-сонли маълумотномаси). Натижада момиқни ташишдаги ўртача тозалаш самарадорлиги момиқнинг навларига қараб 5,54% дан 10,63% га ошган, конвеер ресурси 23% га кўпайган, занжир ролиги емирилиши 3 мартага, шовқин 2,7 мартага камайган.
момиқни ташувчи ва тозаловчи, тебранувчи тўрли юзали винтли ковеер конструксияси “Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” уюшмасининг Наманган вилоятидаги “Арт Софт Cлустер Ҳолдинг МЧЖ” га қарашли Поп пахта тозалаш заводида ишлаб чиқариш жараёнида қўлланилди (“Ўзбекистон пахта-тўқимачилик кластерлари” уюшмасининг 2024 йил 30 апрелдаги 03-22/192-сонли маълумотномаси). Натижада тўлқинсимон сиртли винт ҳамда тешиклари овалсимон шаклда 50х6, 45х4.5, 40х4 мм ўлчамда тайёрланган қайишқоқ элементли таянчларга ўрнатилган тўрли юза қўлланилганлиги ҳисобига винтли конвеер бир меъёрда ишлайди. Тўлқинсимон шаклда тайёрланган винт сирти ташилаётган момиқга турли кучлар билан таъсир қилади. Шунингдек, ташилаётган момиқ тўлқинсимон шаклдаги винтнинг маълум бурчаклари остидаги юзалари билан таъсирлашиб маълум даражада титилади. Бунинг натижасида момиқлар орасидаги турли куч билан илашган чиқиндилар самарили ажралади ва тешиклари овалсимон шаклда 50х6, 45х4.5, 40х4 мм ўлчамда тайёрланган қайишқоқ элементли таянчларга ўрнатилган тўрли юзалар орқали пастга туширилди. Натижада тавсия қилинган янги конструксияли винтли конвеерни қўллаш асосида, ташилаётган момиқни тозалаш самарадорлиги 6,94% дан 11,48% гача ортганлигини кўрсатган.