Акрамова Ирода Абролжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID-19 билан касалланган беморларнинг клиник ва лаборатор хусусиятлари», 14.00.10 – Юқумли касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.PhD/Tib1906.
Илмий рахбар: Таджиев Ботир Мирхашимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01.
Расмий оппонентлар: Арипов Орифжон Абдумаликович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Ибадова Гулнора Алиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: COVID-19 билан касалланган беморларнинг клиник ва лаборатор хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
COVID-19 касаллигида қонда асосий ялиғланиш билан боғлиқ цитокинлардан IL-6, IL-17a юқори даражаси касаликнинг оғир кечиши билан боғлиқлиги исботланган;
COVID-19 билан касалланган беморлар қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини ортиши касалликнинг оғир кечиши билан боғлиқлиги аниқландган;
COVID-19 билан касалланган беморларда аутоиммун касалликларни ривожланишида, қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини ортиб бориши исботланган;
COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларининг кўтарилиши эндокрин ва юрак қон томир тизими билан боғлиқ асоратларни келиб чиқиш маркери эканлиги аниқланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази Эксперт кенгашининг 2024 йил 1 майдаги 1 н-з/42 - сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: COVID-19 касаллигида қонда асосий ялиғланиш билан боғлиқ цитокинлардан IL-6, IL-17a юқори даражаси касаликнинг оғир кечиши билан боғлиқлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: COVID-19 билан касалланган беморларда IL-6, IL-17 интерлейкинлар кўрсаткичларини юқори бўлиши беморларда касалликни оғир кечишига сабаб бўлган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий маълумотлар Республика махсус 1 сон Зангиота шифохонаси 2023 йил 9 февралдаги №27-П сонли буйруғи ҳамда Хоразм вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2023 йил 10 июн ойидаги №15-Ҳ буйруғи билан билан амалиётига жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда интерлейкинлар IL-6, IL-17 кўрсаткичларини шифохонага келган кундан бошлаб аниқлаш касалликни оғир кечувини эрта аниқлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда IL-6, IL-17 кўрсаткичларини шифохонага келган кундан бошлаб аниқлаш касалликни оғир кечишини эрта аниқлаш имконини берган ва асоратларни камайтириш имконини бериш орқали даволашга сарфланган харажатларини 1250000 сўмга камайтиришга эришилди. Хулоса: COVID-19 билан касалланган беморларда IL-6, IL-17 кўрсаткичларини шифохонага келган кундан бошлаб аниқлаш орқали COVID-19 билан касалланган беморларни юқумли касалликлар шифохонасида 1 нафар беморни даволашга сарфланадиган бюджет маблағларини 1250000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларини 220000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди;
иккинчи илмий янгилик: COVID-19 билан касалланган беморлар қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини ортиши касалликнинг оғир кечиши билан боғлиқлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: COVID-19 билан касалланган беморларда қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичлари динамикада каслликнинг оғир кечувида юқорилаб бориши аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: COVID-19 билан касалланган беморлар қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини ошиши касалликнинг оғир кечиши билан боғлиқлиги ҳақидаги илмий-амалий маълумотлар Республика махсус 1 сон Зангиота шифохонаси 2023 йил 9 февралдаги №27-П сонли буйруғи ҳамда Хоразм вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2023 йил 10 июн ойидаги №15-Ҳ буйруғи билан билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID–19 билан касалланган беморлар қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини стационар даводан олдин текширилиши ҳисобига беморларга ўз вақтида COVID-19 ни оғир кечишини эрта олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: COVID–19 билан касалланган беморлар қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини стационар даводан олдин текширилиши ҳисобига беморларга ўз вақтида ташхис қўйилиб даволаш орқали беморларда беморнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш орқали 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1850417 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларини 220000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: COVID–19 билан касалланган беморлар қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги, глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини стационар даводан олдин текширилиши ҳисобига беморларга ўз вақтида COVID-19 ни оғир кечишини олдини олиш, беморларда беморнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш имконини берди;
учинчи илмий янгилик: COVID-19 билан касалланган беморларда аутоиммун касалликларни ривожланишида, қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини ортиб бориши исботланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти: COVID-19 билан касалланган беморларда аутоиммун касалликларни ривожланишга бўлган мойиллик қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини юқорилаб бориши мумкин эканлигини англатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: COVID-19 билан касалланган беморларда аутоиммун касалликларни ривожланишга бўлган мойиллик қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини юқорилаб боришини ўрганилиши ҳақидаги илмий-амалий маълумотлар Республика махсус 1 сон Зангиота шифохонаси 2023 йил 9 февралдаги №27-П сонли буйруғи ҳамда Хоразм вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2023 йил 10 июн ойидаги №15-Ҳ буйруғи билан билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда аутоиммун касалликларни келиб чиқишга бўлган мойиллик қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини юқорилаб боришининг ўрганилиши беморларда касаллик даврида ва касалликнинг тикланиш даврида юзага келиб чиқувчи аутоиммун касалликларни аниқлаш ва ногиронликни эрта олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда аутоиммун касалликларни ривожланишга бўлган мойиллик қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини юқорилаб боришининг ўрганилиши беморларда касаллик даврида ва касалликнинг тикланиш даврида юзага келиб чиқувчи аутоиммун касалликларни аниқлаш орқали уларнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1119564 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларини 220000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: COVID-19 билан касалланган беморларда қон зардобида бир занжирли ДНКга қарши G синфидаги ва тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларини юқорилаб боришининг ўрганилиши орқали уларнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1119564 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларини 220000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди;
тўртинчи илмий янгиликнинг моҳияти: COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларининг кўтарилиши эндокрин ва юрак қон томир тизими билан боғлиқ асоратларни келиб чиқиш маркери эканлиги аниқланди. Илмий янгиликнинг аҳамияти Анамнезда эндокрин касалликлари бўлмаган COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсатикчларнинг динамикада кўтарилиши беморларда эндокрин ва юрак қон томир тизими касалликларини ривожланиши мумкинлигини англатади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Анамнезда эндокрин касалликлари бўлмаган COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларининг динамикада ўрганилиши ҳақидаги илмий-амалий маълумотлар Республика махсус 1 сон Зангиота шифохонаси 9 феврал 2023 йилдаги №27-П сонли буйруғи ҳамда Хоразм вилояти юқумли касалликлар шифохонасининг 2023 йил 10 июн ойидаги №15-Ҳ буйруғи билан билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: Анамнезда эндокрин касалликлари бўлмаган COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларининг динамикада ўрганилиши беморларда касаллик даврида ва касалликнинг тикланиш даврида юзага келиб чиқувчи эндокрин ва юрак қон томир тизими билан боғлиқ касалликларга мойил гурухни аниқлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: Анамнезда эндокрин касалликлари бўлмаган COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларининг динамикада кўтарилиши эндокрин ва юрак қон томир тизимида асоратлар ривожланиши мумкинлигини ифодалайди. Бу эса асоратларни эрта аниқлаш ва даволаш орқали беморларда беморнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш орқали 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1119564 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларини 220000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: Анамнезда эндокрин касалликлари бўлмаган COVID-19 билан касалланган беморларда глутамат декарбоксилаза ҳамда тиреопероксидаза ферментларига қарши аутоантитанача кўрсаткичларининг динамикада кўтарилиши эндокрин ва юрак қон томир тизимидаги асоратларни ривожланиши мумкинлигини ифодалайди. Бу эса асоратларни эрта аниқлаш ва даволаш орқали беморларда беморнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш орқали 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1119564 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларини 220000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди.