Ҳомидов Феруз Қосимовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):“Эндокринологик ёрдам миллий дастури доирасида аҳоли орасида қандли диабет профилактикасини  такомиллаштириш”, 14.00.43 – Профилактик тиббиёт
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.DSc/Tib1108.
Илмий маслахатчи: Абдуллаева Дилафруз Гайратовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи:Бухоро давлат тиббиёт институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Академик Ё.Х.Турақулов номидаги Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/01.04.2023.Tib.161.01.
Расмий оппонентлар: Искандарова Гулноза Тулкиновна,тиббиёт фанлари доктори, профессор, Рахмонова Лола Каримовна,тиббиёт фанлари доктори, профессор, Рахимова Гулнора Нишоновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт институти
II. Тадқиқотнинг мақсади аҳоли орасида қандли диабет профилактикасини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
2-тур қандли диабет билан хасталанган катта ёшли беморларда ортиқча тана вазни ва семизлик тарқалишида етакчи хавф омилларининг  беморлар ёши, жинси, тана вазни индекси, жисмоний фаоллиги билан ўзаро боғлиқлиги илмий асосланган;
 илк бор PPARG генининг Pro12→Ala генотипи Pro12Ala аллели ташувчилари ўзбек популяциясидаги 2-тур қандли диабет ва семизлик билан  хасталанган беморларда  Pro12 гомозигот аллели ташувчиларига нисбатан ишончли ортиши ҳамда Pro12 аллели тана вазни меъёрда бўлган ҚД-2 беморларида 4 марта кўпроқ учраши,  Ala12 гомозигот аллели ҚД-2 беморларида умуман учрамаслиги исботланган;
илк бор ўзбек популяциясидаги 2-тур қандли диабет билан хасталанган аёлларда эркакларга нисбатан PPARG генининг C1431T генотипи Т/Т аллели ташувчилари С/Т ва Т/Т аллели ташувчиларига нисбатан ишончли  даражада ортиши исботланган;  
2-тур қандли диабет ва унинг асоратлари етакчи хавф омилларини эрта башоратлаш дастурий модели яратилган;
эндокринологик ёрдам миллий дастури доирасида аҳоли орасида 2-тур қандли диабет профилактикаси бўйича чора-тадбирлар режаси ҳудуд шароитига мос равишда  ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Эндокринологик ёрдам миллий дастури доирасида аҳоли орасида 2-тур қандли диабет профилактикасини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: 2-тур қандли диабет билан хасталанган катта ёшли беморларда ортиқча тана вазни ва семизлик тарқалишида етакчи хавф омилларининг  беморлар ёши, жинси, тана вазни индекси, жисмоний фаоллиги билан ўзаро боғлиқлиги илмий асосланганлиги бўйича таклифлар Бухоро давлат тиббиёт институти томонидан 2024 йил 12 мартда 24-m/019-сон билан тасдиқланган «Қандли диабет предикторларини эрта аниқлаш услуби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 26.07.2024 йилдаги 207-сон, Қашқадарё филиали бўйича 01.08.2024 йилдаги 124-t-сон ҳамда Навоий вилоят эндокринология диспансери бўйича 11.10.2024 йилдаги 91-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: 2-тур қандли диабет  беморларини текширувдан ўтказиш асосида сурункали хамроҳ хасталикларни эрта аниқлаш ва асоратларни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур асоратларни даволаш учун сарфланадиган бюджет маблағлари 2-тур қандли диабет бўйича хавф гуруҳини эрта аниқлаш орқали иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: PPARG генининг Pro12→Ala генотипи Pro12Ala аллели ташувчилари ўзбек популяциясидаги 2-тур қандли диабет ва семизлик билан  хасталанган беморларда  Pro12 гомозигот аллели ташувчиларига нисбатан ишончли ортиши ҳамда Pro12 аллели тана вазни меъёрда бўлган ҚД-2 беморларида 4 марта кўпроқ учраши, Ala12 гомозигот аллели ҚД-2 беморларида умуман учрамаслиги исботланганлиги бўйича таклифлар Бухоро давлат тиббиёт институти томонидан 2024 йил 12 мартда 24-m/019-сон билан тасдиқланган «Қандли диабет предикторларини эрта аниқлаш услуби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 26.07.2024 йилдаги 207-сон, Қашқадарё филиали бўйича 01.08.2024 йилдаги 124-t-сон ҳамда Навоий вилоят эндокринология диспансери бўйича 11.10.2024 йилдаги 91-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: PPARG генининг Pro12→Ala генотипи аллеллари учраш сонини таҳлили асосида 2-тур қандли диабет хавф гуруҳини эрта аниқлаш ва асоратларни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур асоратларни даволаш учун сарфланадиган бюджет маблағлари 2-тур қандли диабет бўйича хавф гуруҳини эрта аниқлаш орқали иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: ўзбек популяциясидаги 2-тур қандли диабет билан хасталанган аёлларда эркакларга нисбатан PPARG генининг C1431T генотипи Т/Т аллели ташувчилари С/Т ва Т/Т аллели ташувчиларига нисбатан ишончли  даражада ортиши исботланганлиги бўйича таклифлар Бухоро давлат тиббиёт институти томонидан 2024 йил 12 мартда 24-m/019-сон билан тасдиқланган «Қандли диабет предикторларини эрта аниқлаш услуби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 26.07.2024 йилдаги 207-сон, Қашқадарё филиали бўйича 01.08.2024 йилдаги 124-t-сон ҳамда Навоий вилоят эндокринология диспансери бўйича 11.10.2024 йилдаги 91-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: PPARG генининг C1431T генотипи Т/Т, С/Т ва Т/Т аллели учраш сонини таҳлили асосида 2-тур қандли диабет хавф гуруҳини эрта аниқлаш ва асоратларни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур асоратларни даволаш учун сарфланадиган бюджет маблағлари 2-тур қандли диабет бўйича хавф гуруҳини эрта аниқлаш орқали иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: 2-тур қандли диабет ва унинг асоратлари етакчи хавф омилларини эрта башоратлаш дастурий модели яратилганлиги бўйича таклифлар Бухоро давлат тиббиёт институти томонидан 2024 йил 12 мартда 24-m/019-сон билан тасдиқланган «Қандли диабет предикторларини эрта аниқлаш услуби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 26.07.2024 йилдаги 207-сон, Қашқадарё филиали бўйича 01.08.2024 йилдаги 124-t-сон ҳамда Навоий вилоят эндокринология диспансери бўйича 11.10.2024 йилдаги 91-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: 2-тур қандли диабет ва унинг асоратлари етакчи хавф омилларини эрта башоратлаш дастурий модели асосида 2-тур қандли диабет хавф омилларини ва хасталик асоратларини эрта аниқлаш ва башоратлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур асоратларни даволаш учун сарфланадиган бюджет маблағлари иқтисод қилинади;
бешинчи илмий янгилик: эндокринологик ёрдам миллий дастури доирасида аҳоли орасида 2-тур қандли диабет профилактикаси бўйича чора-тадбирлар режаси ҳудуд шароитига мос равишда  ишлаб чиқилганлиги бўйича таклифлар Бухоро давлат тиббиёт институти томонидан 2024 йил 12 мартда 24-m/020-сон билан тасдиқланган «Эндокринологик ёрдам миллий дастури доирасида профилактик хизматни самарали ташкил этишни такомиллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази бўйича 26.07.2024 йилдаги 207-сон, Қашқадарё филиали бўйича 01.08.2024 йилдаги 124-t-сон ҳамда Навоий вилоят эндокринология диспансери бўйича 11.10.2024 йилдаги 91-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни  сақлаш  вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 октябрдаги 07/63-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: эндокринологик ёрдам миллий дастури доирасида аҳоли орасида 2-тур қандли диабет профилактикаси бўйича чора-тадбирлар режаси хасталик предикторларини эрта аниқлаш ва 2-тур қандли диабет асоратларни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: профилактик хизмат фаолиятини такомиллаштириш ва аҳоли орасида 2-тур қандли диабетни олдини олиш орқали давлат бюджет маблағлари иқтисод қилинади.