Шамсуддинов Баходир Рахимович
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссерртация мавзуси, ихтисослик шрифт (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда ҳаёт суғуртасининг услубий асосларини такомиллаштириш”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит” (Иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.DSc/Iqt598
Илмий раҳбар: Азимов Рустам Содиқович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор
Диссертацийиа бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.I.01.11.
Расмий оппонентлар: Тўхлиев Нурислом, академик, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Кудрявцев Андрей Алексеевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Иминов Тохир Каримович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Тошкент Давлат иқтисодиёт университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистонда ҳаёт суғуртасининг услубий асосларини такомиллаштириш ва суғурта ташкилотларининг молиявий барқарорлигини ошириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
суғурта компанияларида ҳаёт суғуртаси рискларини бошқариш услубиётини уларнинг бизнес жараёнларига «актуар ҳисоблар»ни жорий этиш орқали такомиллаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги асосланган;
ҳаёт суғуртаси бўйича тушумлар заҳирасини шакллантириш ва ундан фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш услубиётини суғурта соҳасида статистик, молиявий ва бухгалтерия ҳисоботи тизимини таҳлил қилишнинг «ретроспектив ёндашув» усулини қўллаш орқали такомиллаштириш таклифи ишлаб чиқилган;
суғурта бозорида ҳаётни суғурталашдан келиши мумкин бўлган кутилмаган зарарни ҳисоблаш усули ҳаётни суғурталашнинг хавфли турлари бўйича содир бўлган, аммо хабар қилинмаган зарарлар заҳирасини (ИБНР) аниқлаш жараёнида “Занжирли нарвон” тизимини қўллаш орқали такомиллаштирилган;
суғурталовчиларнинг тўлов қобилиятини баҳолаш ва мониторинг қилиш услубиёти ҳаёт суғуртаси демографик ва молиявий омилларининг алтернатив сенарийларига асосланган динамик моделини ишлаб чиқиш орқали такомиллаштирилган;
республикада суғурта бозори ривожланишига таъсир қилувчи омиллар ўртасидаги корреляцион-регрессион боғлиқликнинг эконометрик моделини ишлаб чиқиш асосида, матрицанинг сингуляр қиймат декомпозицияси (Сингулар Валуе Деcомпоситион) усулидан фойдаланилган ҳолда ҳаёт давомийлигини баҳоловчи коеффицентларнинг ёш ва жинс кесимида 2024 - 2050 йиллар учун кўп вариантли прогноз кўрсаткичлари ҳисобланган ва улар асосида дйнамик ҳаёт жадваллари қурилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистонда ҳаёт суғуртасининг услубий асосларини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
суғурта компанияларида ҳаёт суғуртаси рискларини бошқариш услубиётини уларнинг бизнес жараёнларига актуар ҳисобларни жорий этиш орқали такомиллаштириш таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 1 мартдаги ПҚ-108-сон “Суғурта хизматлари бозорини янада ривожлантиришнинг комплекс чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 13-бандини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Истиқболли лойиҳалар миллий агентлигининг 2024-йил 20-сентябрдаги 03/19-1-1-3663-сон маълумотнома). Ушбу илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида республикада ҳаётни суғурталаш соҳасига актуар ҳисоблаш амалиётининг замонавий усуллари жорий қилинади;
ҳаёт суғуртаси бўйича тушумлар заҳирасини шакллантириш ва ундан фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш услубиётини суғурта соҳасида статистик, молиявий ва бухгалтерия ҳисоботи тизимини таҳлил қилишнинг «ретроспектив ёндашув» усулини қўллаш орқали такомиллаштириш таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 1 мартдаги ПҚ-108-сон “Суғурта хизматлари бозорини янада ривожлантиришнинг комплекс чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 1-бандини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Истиқболли лойиҳалар миллий агентлигининг 2024-йил 20-сентябрдаги 03/19-1-1-3663-сон маълумотнома). Ушбу илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида ҳаётни суғурталаш соҳасида суғурта заҳираларини шакллантиришнинг пруденсиал қоидалари Халқаро суғурта назоратчилари ассоциацияси (ИАИС) талабларига мувофиқлаштирилади;
суғурта бозорида ҳаётни суғурталашдан келиши мумкин бўлган кутилмаган зарарни ҳисоблаш усули ҳаётни суғурталашнинг хавфли турлари бўйича содир бўлган, аммо хабар қилинмаган зарарлар заҳирасини (ИБНР) аниқлаш жараёнида “Занжирли нарвон” тизимини қўллаш орқали таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 1 мартдаги ПҚ-108-сон “Суғурта хизматлари бозорини янада ривожлантиришнинг комплекс чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 19-бандини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Истиқболли лойиҳалар миллий агентлигининг 2024-йил 20-сентябрдаги 03/19-1-1-3663-сон маълумотнома). Ушбу илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши натижасида содир бўлган, аммо хабар қилинмаган зарарлар заҳирасини шаклантиришнинг пруденсиал услуби такомиллаштирилади;
суғурталовчиларнинг тўлов қобилиятини баҳолаш ва мониторинг қилиш услубиётини ҳаёт суғуртаси демографик ва молиявий омилларининг алтернатив сценарийларига асосланган динамик моделини ишлаб чиқиш орқали такомиллаштириш таклифидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 1 мартдаги ПҚ-108-сон “Суғурта хизматлари бозорини янада ривожлантиришнинг комплекс чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 19-бандини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Истиқболли лойиҳалар миллий агентлигининг 2024-йил 20-сентябрдаги 03/19-1-1-3663-сон маълумотнома). Натижада ҳаётни суғурталаш соҳасида суғурта заҳираларини шакллантиришнинг пруденсиал қоидалари Халқаро суғурта назоратчилари ассоциацияси (ИАИС) талабларига мувофиқлаштирилади;
республикада суғурта бозори ривожланишига таъсир қилувчи омиллар ўртасидаги корреляцион-регрессион боғлиқликнинг эконометрик моделини ишлаб чиқиш асосида, матрицанинг сингуляр қиймат декомпозицияси (Сингулар Валуе Деcомпоситион) усулидан фойдаланилган ҳолда қурилган динамик ҳаёт жадвалларидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 1 мартдаги ПҚ-108-сон “Суғурта хизматлари бозорини янада ривожлантиришнинг комплекс чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 28-бандининг мақсадли кўрсаткичларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Истиқболли лойиҳалар миллий агентлигининг 2024-йил 20-сентябрдаги 03/19-1-1-3663-сон маълумотнома). Натижада ҳаётни суғурталаш соҳасида суғурта заҳираларини шакллантиришнинг пруденсиал қоидалари Халқаро суғурта назоратчилари ассоциацияси (ИАИС) талабларига мувофиқлаштирилади.
