Шералиев Жамшид Шуҳрат ўғлининг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бош салатнинг (Lactuca sativa var. Capitata L.) Нав ва F1 дурагайларини танлаш ҳамда етиштириш технологиясининг элементларини такомиллаштириш”, 06.01.06 – Сабзавотчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Qx1020.
Илмий раҳбар: Расулов Фахриддин Фахмуддинович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик илмий-тадқиқот институти, PhD.05/30.09.2022.Qx.152.01
Расмий оппонентлар: Шокиров Алишер Журабоевич, қишлоқ хўжалиги фанлар доктори, доцент; Бустанов Зокир Тожибоевич, қишлоқ хўжалиги фанлар номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд агроинновациялар ва тадқиқотлар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бош салатнинг эртаги муддатда очиқ майдонларда етиштиришга мос эртапишар, юқори ҳосилли нав ва дурагайларини танлаш, етиштириш технологиясининг айрим элементларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор республикамизнинг марказий минтақларида бўз тупроқли майдонларда эртаги муддатда етиштириш учун бош салатнинг 13 та намуналари морфологик ва хўжалик қимматли белгилари комплекс баҳоланиб истиқболли навлар танланган;
энг эртапишар кўрсатгичка эга: Грейс лайкс 659 (85 кун) ва Айс квин (86 кун) навлари; юқори ҳосилли: Русский размер (25,0 т/га), Патриций (24,8 т/га) навлари ва Мадрид Ғ1 (32 т/га), Робинзон Ғ1 (31,5 т/га) дурагайлари ажратилган;
бош салатнинг ўртапишар Крупнокочанный ва Русский размер навларини энг мақбул экиш муддати (10-20-март) аниқланган ва Крупнокочанный, Русский размер навларини 10-20 мартда экилганда ҳосилдорлик назорат вариант (1-март) га нисбатан мувофиқ равишда 24,7-14,3% ва 22,0-12,5% юқори бўлиши аниқланган;
Крупнокочанный ва Русский размер навларини (50+20)/2х15 см схемада экилганда, ҳосилдорлик назорат (70х30 см) вариантга нисбатан 249,5-230,5% юқори бўлиши, рентабеллик даражаси эса 245,6-270,6% бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Эртаги мавсумда бош салатнинг нав ва F1 дурагайларини танлаш ҳамда етиштириш технологиясининг элементларини такомиллаштириш бўйича ўтказилган тадқиқотлар натижалари асосида:
Эртаги мавсумда етиштириш учун бош салатнинг истиқболли Русский размер нави ва Madrid F1 дурагайи Тошкент вилояти Тошкент тумани «Зоиржон таваррук» фермер хўжалигида 0,30 га, «Ғуломназир таваррук агро» фермер хўжалигида 0,30 га, Қибрай тумани «Улуғбек Қибрай боғлари» фермер хўжалигида 1,05 га, «Эркин тарақиёт агро» фермер хўжалигида 1,15 га,жами 2,8 га майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 28 апрелдаги 05/23-06-412-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида гектаридан 24,9-32,0 тонна бош салат ҳосили етиштиришга эришилган ва иқтисодий самарадорлик гектаридан 56-92 млн. сўмни ташкил этган;
Эртаги мавсумда бош салат етиштиришда мақбул экиш муддатларини танлаш ишланмаси Самарқанд вилояти Оқдарётумани «Ҳамид ҳосил» фермер хўжалигида 0,60 га, «Д Қамбар ота» фермер хўжалигида 0,52 га, «Қушёғоч ғалласи» фермер хўжалигида 0,35 га, «Ойниса ҳосилдор боғи» фермер хўжалигида 0,40 га, «Янгиобод бургути» фермер хўжалигида 1 га, «Нурафшон Азиз саховати» фермер хўжалигида 0,38 га, «Нурмаматов Қурбон ота» фермер хўжалигида 0,50 га, «Оқдарё Одилжон даласи» фермер хўжалигида 0,65 га, Жомбой тумани «Анвар Бўтаев ерлари» фермер хўжалигида 0,60 га, «Улуғ барака ерлари» фермер хўжалигида 0,38 га, «Катта боғ замини» фермер хўжалигида 0,40 га, «Мардиев Дилшод Агро бизнес» фермер хўжалигида 0,35 га , «Буюк келажак агро кластер» фермер хўжалигида 0,50 га, жами 6,63 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 28 апрелдаги 05/23-06-412-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида гектаридан 29,9-29,7 тонна бош салат ҳосили етиштиришга эришилган, иқтисодий самарадорлик гектаридан ўртача 75–74 млн сўмни ташкил этган.
Эртаги мавсумда бош салат етиштиришда самарали экиш схемасинитанлаш ишланмаси Андижон вилояти Андижон тумани «Ҳосилот Тўрабоевлар» фермер хўжалигида 0,45 га,Асака тумани «Сабзавотлар элитаси» фермер хўжалигида 0,35 га, Жалақудуқ тумани «Тохиржон умиджон даласи» фермер хўжалигида 0,55 га, Избоскан тумани «Қодиров Қўчқарбой нияти» фермер хўжалигида 0,45 гамайдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2023 йил 28 апрелдаги 05/23-06-412-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида гектаридан 28,9-57,4 тонна бош салат ҳосили етиштиришга эришилган, иқтисодий самарадорлик гектаридан ўртача 73–121 млн сўмни ташкил этган.