Алимова Мафтуна Равшанбек қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.     Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Турли тизимли тилларда когнитив лакуналар тадқиқи”, 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Фил4278.
Илмий раҳбар: Зокирова Соҳиба Мухторалиевна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Зияев Аваз Ихтиёрович, филология фанлари доктори, профессор; Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади когнитив лакуналарининг ифодалаган маъноларни бошқа тилларда акс этишини ўрганиш, тил ва маданиятда бажарган вазифалари уларнинг коммуникатив жараёнда тутган ўрни ва аҳамиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
лакунар бирликлар семантик ва функционал-услубий жиҳатлар бўйича когнитив асосда баҳоланиши ва лингвистик моделлар орқали услубий ҳамда функционал хусусиятларда тавсифланиши натижасида миллий ўзига хослик ва маданий кодларни ифодалаш имконияти асослаб берилган;
лакуналар бошқа лисоний бирликлардан фарқланувчи семантик тўлдирувчи вазифаси ва маданиятни акс эттирувчи ўзига хос белгилари билан ажралиб туриши далилланган;
лакунар бирликлар таржимашунослик доирасида миллий маданий компонентларни акс эттиришда семантик, когнитив, прагматик рол ўйнаши ва уларнинг лингвомаданий хусусиятлари асосланиб, таржима жараёнидаги асосий қийинчиликларни бартараф этиш назарий, амалий имкониятлари далилланган;
лингвистик ва экстралингвистик омилларни баҳолаш орқали маданиятлараро мулоқотда лакуналар сабаб вужудга келадиган муаммоларни бартараф этувчи назарий модел асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Турли тизимли тиларда когнитив лакуналар тадқиқи бўйича олиб борилган илмий натижалар асосида:
лакуналар бошқа лисоний бирликлардан фарқланувчи семантик тўлдирувчи вазифаси ва маданиятни акс эттирувчи ўзига хос белгиларига оид янгиликдан Ўзбекистон давлат хареография академиясида амалга оширилган “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари (электрон луғатлар) тўпламини яратиш” мавзусидаги Ф3-2019081773-рақамли фундаментал лойиҳани бажаришда, хусусан, “Ўзбек болалар рақслари, рақс либослари ва тақинчоқлари номларининг ўзбекча-русча-инглизча-французча қисқача изоҳли луғати”ни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат хареография академиясининг 2024-йил 7-октябрдаги 1/04-127-сон маълумотномаси). Натижада мазкур луғатдаги терминларнинг рус, инглиз, француз тилларида изоҳлари, лакуналар назариясига таянган ҳолда, ўзбекча сўзларнинг миллий маъно қатламини сақлашга имкон берган ва шу орқали ўзбекча иборалар халқаро миқёсда тушунарли бўлишига эришилган;
лингвистик ва экстралингвистик омилларни ўрганиш орқали маданиятлараро мулоқотда лакуналар сабаб вужудга келадиган муаммоларни бартараф этувчи назарий моделга доир илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Точкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ПЗ-2020042022 рақамли “Туркий тилларнинг лингводидактик электрон платформасини яратиш”да фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 30-сентабрдаги 04/1-2664-сон маълумотномаси). Натижада платформада туркий тилларга хос лакуналарнинг мазмунини ёритувчи қўшимча маълумотлар киритилган ҳамда ушбу янги контент ўқув материалларини лингвокултурологик нуқтаи назардан бойитди, яъни ҳар бир туркий тилга хос миллий-маданий қадриятларни акс эттирувчи лакуналар ҳақида ўқувчиларга тўлиқроқ маълумот беришга имкон яратган;
лакунар бирликлар семантик ва функционал-услубий жиҳатлар бўйича тизимли таснифланиб, когнитив асосда таҳлил қилиниши ва лингвистик моделлар орқали услубий ҳамда функционал хусусиятларда тавсифланиши натижасида миллий ўзига хослик ва маданий кодларни ифодалаш имконияти таҳлили, илмий натижа ва хулосаларидан Давлат илмий-техник дастурлари доирасида 2022-2023-йилларда Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида бажарилган ИЛ-52. 21091433- рақамли “Ўзбек реалияларига оид мақолалар базаси платформасини (Википедия электрон энциклопедияси мезонлари асосида) яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилди (Аличер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 6-ноябрдаги 04/1-3184-сон маълумотномаси). Натижада реалияларга оид мақолалар базаси платформаси мазмунан бойитилди, миллий ўзига хослик ва маданий кодлар тўлароқ акс эттирилди ҳамда википедия электрон энциклопедияси мезонларига мувофиқлаштириш жараёни такомиллаштирилган.