Ахмурзаев Шавкат Исаковичнинг
фан доктори (DSc)  диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Суғориладиган ерларда етиштирилаётган мойли экинларнинг зарпечак Cuscuta L.) билан зарарланишига қарши кураш усулларининг илмий асослари”, 06.01.01 – Умумий деҳқончилик. Пахтачилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам B2024.3.DSc/Qx318.
Илмий маслаҳатчи: Норкулов Усмон, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/04.03.2022.Qx.13.01
Расмий оппонентлар: Карабаев Икромжон Тўраевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Саломов Шавкат Тўрақулович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Худайқулов Жонибек Бозарович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади соя ва кунгабоқар етиштириладиган майдонларда ва дала четларида тарқалган зарпечак (Cuscuta L.) га қарши тупроққа ишлов бериш усулларининг ҳамда гербицидларнинг мақбул меъёрлари ва самарадорлигини илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент вилоятининг типик бўз ва Жиззах вилоятининг бўз ўтлоқи тупроқлари шароитида соя ва кунгабоқар далаларида зарпечакка (Cuscuta L.) қарши қўлланилган Пилот Голд 10 % сус.к. ва Зета 10 % сус.к. гербицидларининг самарадорлиги аниқланган ҳамда экинларнинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига ижобий таъсири илмий асосланган;
Пилот Голд 10 % сус.к. ва Зета 10 % сус.к. гербицидларининг соя ва кунгабоқар ўсимликларидаги мақбул меъёрлари илмий асосланган;
тупроққа ишлов бериш усулларидан икки ярусли плугларда 1-йили 0-40 см, 2-йили 0-24 см ва 3-йили 0-32 см чуқурликда ҳайдашнинг зарпечакка қарши самарадорлиги типик бўз тупроқларда 97-98 %, бўз ўтлоқи  тупроқларда 98-99 % ташкил этганлиги аниқланган;
дала четларидаги бегона ўтлардан зарпечакка қарши Раундап 3,5 % с.э. ва Смерч 360 г/л с.э. гербицидларининг 6,0 л/га меъёрлари назорат ва бошқа гербитсидларга нисбатан самарали эканлиги аниқланган;
типик ва бўз ўтлоқи тупроқлар шароитларида соя ва кунгабоқарда қўлланилган янги гербицидларнинг мақбул меъёрлари эвазига ўртача 8,9-10,5 с/га, тупроққа ишлов бериш усуллари эвазига 6,9-7,1 с/га қўшимча ҳосил олиниб, юқори иқтисодий самарадорликка эришилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Суғориладиган ерларда соя ва кунгабоқар экинлари ҳосилдорлигини оширишда зарпечакнинг (Cuscuta L.) тарқалиши ҳамда келтирадиган зарарини аниқлаш ва унга қарши кураш чораларини ишлаб чиқиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
типик бўз ва бўз ўтлоқи тупроқлар шароитида соя ва кунгабоқар далаларида тарқалган зарпечакка қарши курашда гербицидлар ва тупроққа ишлов бериш усулларини қўллаш бўйича “Соя ва кунгабоқар экинлари орасида учрайдиган зарпечакка қарши кураш чоралари” номли тавсиянома ишлаб чиқилган ва жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги №05/04-04–372‒сон маълумотномаси). Натижада, ушбу тавсиянома фермер хўжаликлари ва агрокластерларда соя ва кунгабоқар етиштиришда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
соя ва кунгабоқар экилган майдонлардаги зарпечакка (Cuscuta L.) қарши Пилот Голд 10 % сус.к. ва Зета 10 % сус.к. гербицидларини қўллашнинг мақбул (1,0 л/га) меъёрлари Тошкент вилоятида 1,8 гектар, Жиззах вилоятида 2,0 гектар, жами 3,8 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги №05/04-04–372‒сон маълумотномаси). Натижада, зарпечакнинг ўсимликларни ўсиш-ривожланишига зарари кескин камайиб, соя ва кунгабоқар экинларидан ўртача 26,5-29,5 ва 28,1-29,2 с/га ҳосил олишга эришилган;
Тошкент вилоятининг типик бўз тупроқлари шароитида соя ва кунгабоқар экилган майдонлардаги зарпечакка (Cuscuta L.) қарши Пилот Голд 10 % сус.к. ва Зета 10 % сус.к. гербицидларини 1,0 л/га меъёрларда қўллаш агротадбири 2023-йилда Бўка тумани “Ойбек Бўстон Агро” ва “Азиз Асил Агро” фермер хўжаликларида жами 1,8 гектар майдонларда жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги №05/04-04–372‒сон маълумотномаси). Натижада, соя ва кунгабоқар экинларидан назоратга нисбатан мос равишда 7,0-9,0 ва 6,4-5,3 с/га қўшимча ҳосил олиниб, рентабеллик даражаси 70,0-80,9 ва 54,0-47,4 % ни ташкил этган;
Жиззах вилоятининг бўз ўтлоқи тупроқлари шароитида соя ва кунгабоқар экилган майдонлардаги зарпечакка (Cuscuta L.) қарши Пилот Голд 10 % сус.к. ва Зета 10 % сус.к. гербицидларини 1,0 л/га меъёрларда қўллаш агротадбири 2023-йилда Дўстлик тумани “Фидойи Қалблар” фермер хўжалигида 1,0 гектар, “Ворисжон Давр” фермер хўжалигида 1,0 гектар, жами 2,0 гектар майдонларда жорий этилган (Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024-йил 7-августдаги №05/04-04–372‒сон маълумотномаси). Натижада, соя ва кунгабоқар экинларидан ўртача 26,5-28,9 ва 28,1-29,5 ц/га ҳосил олиниб, мос равишда 63,7-77,3 ва 47,5-55,5 % рентабелликка эришилган.