Джумамбетова Гулзиба Конгратбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт терминларининг лексик-семантик хусусиятлари ва таржима муаммолари», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Fil3145.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Ахмедов Ойбек Сапарбаевич, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Кдирбаева Гулзира Курбанбаевна, филология фанлари доктори (DSc), доцент; Исмаилов Ғулом Мирзаевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасида қўлланиладиган терминларнинг лингвистик ва таржима хусусиятларини диахрон ва синхрон жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасида қўлланадиган терминларнинг деривацион жиҳатларини аниқлаш орқали уларнинг лексик-семантик, функсионал-семантик ва синтактик хусусиятлари очиб берилган ҳамда аффиксал, морфологик ясалиш усуллари аниқланган;
иқтисодиёт терминларининг такомиллашувининг асосий манбалари сифатида лингвистик аффиксация, лексик-семантик, акроним ва аббревиатуралар каби ички ва сўз ўзлаштириш сингари ташқи омиллар ҳисобига бойиши далилланган;
инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасига доир лексик бирликлар (терминлар)нинг тарихий-генетик илдизлари аниқланиб, уларнинг лингвистик тадрижий тараққиёт босқичларидаги семантик ўзгаришлар ва фонетик силжишлар фактик-аналитик манбаларга мувофиқ асосланган;
чоғиштирилаётган инглиз ва ўзбек тиллари иқтисодиёт терминологиясида қўлланилган терминларнинг ўзига хос лингвомаданий хусусиятлари терминлар таржимасида тўсқинлик қилиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасига оид терминларнинг диахрон, структур-семантик, морфологик-деривацион хусусиятларини очиб бериш бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасида қўлланадиган терминларнинг деривацион жиҳатларини аниқлаш орқали уларнинг лексик-семантик, функсионал-семантик ва синтактик хусусиятлари очиб берилган ҳамда аффиксал, морфологик ясалиш усулларига оид илмий натижалар Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг ахборот-коммуникация технологиялари ва алоқа ҳарбий институтида бажарилган “Эрудит” (ўқув-терминологик луғатини яратиш) шифрли мақсадли инновацион лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлигининг 2024-йил 27-мартдаги 10/592-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт терминларнинг лексик-семантик, функсионал-семантик ва синтактик хусусиятлари ўрганилишига эришилган;
инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасига доир лексик бирликлар (терминлар)нинг тарихий-генетик илдизлари аниқланиб, уларнинг лингвистик тадрижий тараққиёт босқичларидаги семантик ўзгаришлар ва фонетик силжишлар фактик-аналитик манбаларга оид илмий хулосалардан Тошкент архитектура-қурилиш университети “Иқтисодиёт” кафедраси томонидан олиб борилган ИЛ-402104465 – “Сервейинг” электрон платформасини яратиш” номли амалий лойиҳада фойдаланилган (Тошкент архитектура-қурилиш университетининг 2024-йил 20-мартдаги 04/465-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тилларида иқтисодиёт соҳасига доир лексик бирликларнинг лингвистик тадрижий тараққиёт босқичларидаги семантик ўзгаришлар ва фонетик силжишлар фактик-аналитик манбаларга оид илмий-назарий қарашлар лойиҳа мазмун-моҳиятини бойитган;
иқтисодиёт терминларининг такомиллашувининг асосий манбалари сифатида лингвистик аффиксация, лексик-семантик, акроним ва аббревиатуралар каби ички ва сўз ўзлаштириш сингари ташқи омиллар ҳисобига бойишига оид илмий хулосалардан Қорақалпоғистон телерадиоканалининг “Тилга эътибор – элга эътибор” эшиттиришини таёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2024-йил 15-апрел 05-22/196-сон маълумотномаси). Натижада чоғиштирилаётган инглиз ва ўзбек тиллари иқтисодиёт терминларининг такомиллашувининг асосий манбалари сифатида лингвистик аффиксация, лексик-семантик, акроним ва аббревиатуралар каби ички ва сўз ўзлаштириш ҳақидаги янгилик ва хулосалардан фойдаланилган;
чоғиштирилаётган инглиз ва ўзбек тиллари иқтисодиёт терминологиясида қўлланилган терминларнинг ўзига хос лингвомаданий хусусиятлари терминлар таржимасида тўсқинлик қилишига оид илмий хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши ҳузуридаги Давлат тилини ривожлантириш департаменти фаолиятида қўлланилган (Қорақалпогʻистон Республикаси Вазирлар кенгаши ҳузуридаги Давлат тилини ривожлантириш департаменти томонидан 2024-йил 15-мартдаги 11.09/5-сон маълумотномаси). Натижада инглиз ва ўзбек тиллари иқтисодиёт соҳасида қўлланилган терминларнинг таржима ишларида катта ёрдам бериши алоҳида қайд этилган.