Мавлонова Мавлуда Давуровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз тилидан ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг лексик-семантик хусусиятлари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil865.
Илмий раҳбар: Шарипова Азиза Абдуманаповна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.   
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.27.01.
Расмий оппонентлар: Қодирова Фазилат Шукуровна, филология фанлари доктори, доцент; Кадирбекова Дурдона Хикматуллаевна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг лексик-семантик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III.    Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг бир маънолилик, аниқлилик, экспрессивлик, номинативлик ва тизимлилик хусусиятлари, АТ терминларининг терминологик майдондаги умумтизимли белгилари, терминологик бирликлар мажмуаси корпусининг мантиқий, семантик боғлиқлигини лексик-семантик ва этимологик жиҳатдан синтез қилиш орқали уларнинг халқаро компютер лексикаси таркибидаги лингвистик мақоми далилланган;
инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган ахборот  технонологиялари терминларининг амалда фонологик, морфологик, синтактик, семантик хусусиятларига кўра мослашув ҳодисалари негизида семантик майдонда ўзлашган сўзларни таснифлаш орқали АТ терминларини қўллашнинг фонетик, лексик, синтактик, стилистик хусусиятлари  аниқланган;
АТ терминологиясини қабул қилувчи тил тизимига мослаштириш босқичлари билан мутаносиблиги аниқланиши орқали ўзбек тилига ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг лисоний тежамкорлик тамойилига кўра таржима қилиш усуллари самарадорлик даражаси аниқланган;
инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган АТ терминларини лексик-семантик гуруҳларини (компютер қурилмаси, дастурий таъминот, буйруқлар, интернет-коммуникация, мултимедия, шахсий компютер турлари, ўзаро таъсир субекти, ўлчов бирликлари) моделлаштириш орқали  АТ терминларининг умумтизимли белгилари ташқи шаклнинг байналмилаллик, мавзули йўналтирилганлик, терминологик майдондаги стилистик бетарафлик, полиморфизм ва кўп функсионаллик каби хусусиятлари исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг лексик-семантик хусусиятларини очиб бериш бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг бир маънолилик, аниқлилик, экспрессивлик, номинативлик ва тизимлилик хусусиятлари, АТ терминларининг терминологик майдондаги умумтизимли белгилари, терминологик бирликлар мажмуаси ёки корпусининг мантиқий, семантик боғлиқлигини лексик-семантик ва этимологик жиҳатдан анализ ва синтез қилиш орқали уларнинг халқаро компютер лексикаси таркибидаги ўрнига ҳамда инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган ахборот технонологиялари терминларининг амалда фонологик, морфологик, синтактик, семантик хусусиятларига кўра мослашув ҳодисалари негизида семантик майдонда ўзлашган сўзларнинг босқичлари таҳлил қилинган ҳолда АТ терминларини қўллашнинг фонетик, лексик, синтактик, стилистик хусусиятлари асосланганига оид назарий хулосалардан Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетида бажарилган БВ-Атаб-2018-568 рақамли “Электрон ресурслар маълумотларини ҳимоялаш бўйича қарор қабул қилишни қўллаб-қувватловчи ахборот хавфларини бошқарувчи интеллектуал дастурий тизимларни яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган  (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020-йил 9-октябрдаги 89-09/3819-сон маʼлумотномаси). Натижада АТ терминларининг терминологик майдондаги умумтизимли белгиларини аниқлашга хизмат қилган;  
АТ терминологиясини қабул қилувчи тил тизимига мослаштириш босқичлари билан мутаносиблиги аниқланиши асносида ўзбек тилига ўзлашган ахборот технологиялари терминларининг лисоний тежамкорлик тамойили бўйича таржима қилиш усулларига доир хулоса ва таклифлардан Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетида 2021-2023-йилларда амалга оширилган  “Янги авлод ўқув луғатлари ва уларнинг мобил иловаларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетининг 2024-йил 29-октябрдаги 4432/05-2-сон маълумотномаси). Натижада миллий таълим тизимига хорижий тажрибани интернет маконидаги инглиз ва ўзбек тилларидаги АТ терминлари, терминологик таржима ва матнларни тўғри ифодалаш орқали сингдиришга эришилган;
инглиз тилидан ўзбек тилига ўзлашган АТ терминларини аниқлик киритиш, тасвирий эквивалентлик, функсионал эквивалентлик АТ терминларининг лексик-семантик гуруҳлари (компютер қурилмаси, дастурий таъминот, буйруқлар, интернет-коммуникация, мултимедия, шахсий компютер турлари, ўзаро таъсир субекти, ўлчов бирликлари) моделлаштиришга оид назарий ва амалий хулосалардан Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетида 2021-2023-йилларда амалга оширилган  “Янги авлод ўқув луғатлари ва уларнинг мобил иловаларини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университетининг 2024-йил 29-октябрдаги 4432/05-2-сон маълумотномаси). Натижада АТ терминларининг таржима усуллари сифатли луғатлар яратиш имкониятларини ошириш ва электронлаштириш хусусиятларини такомиллаштиришга хизмат қилган.