Уримбетов Ахмет Абдиразаковичнинг
фан доктори (ДСc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертасия мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари маҳсулдорлигини оширишнинг илмий асослари ва селекцион усуллари”, 06.02.01-Қишлоқ хўжалиги ҳайвонларини урчитиш, кўпайтириш, селекцияси ва генетикаси. Қоракўлчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2024.2.DSc/Qx207
Илмий раҳбар: Газиев Адхам, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертасия бажарилган муассаса номи: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02.
Расмий оппонентлар: Бозоров Соли Рахматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Рўзибоев Нураддин Рахимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Соатов Оʻткир Ражабович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ипакчилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертасия йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Селекцион усулларни такомиллаштириш орқали қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари биологик ва маҳсулдорлик салоҳиятидан максимал фойдаланишнинг илмий асосларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор қорақалпоқ сур қўйлари ирсий салоҳиятидан фойдаланиш усулларини қўллаш асосида уларда маҳсулдорликнинг намоён бўлиш даражалари ва чегаралари аниқланган;
қорақалпоқ сури рангбарангликлари авлодларга берилишининг ўртача популяцион даражаларини тадқиқ этиш асосида уларни 11-16 фоизга ошириш мумкинлиги генетик ва селекцион усуллар асосида илмий исботланган;
қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари насл имкониятларидан самарали фойдаланишнинг селекцион усуллари такомиллаштирилиб, бунда элита ва 1-синфли авлодлар салмоғини 88,0 фоизга етказиш мумкинлиги аниқланган;
    қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари гул, ранг ва рангбаранглик хусусиятларини яхшилашнинг селекцион ва илмий жиҳатлари такомиллаштирилган. Бунда қимматли рангбарангликлар салмоғининг 8-38 фоизга ортиши мумкинлиги асосланган;
    шимолий Қорақалпоғистон шароитида қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари маҳсулдорлигининг ирсий ва паратипик омиллар таъсирида шаклланиши айрим биологик кўрсаткичлар бўйича  асосланган. Ушбу ҳолатда даврлар миқёсида тирик вазннинг этологик типлар бўйича 3,73  3,58 ва 3,07 килограммга фарқланиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари маҳсулдорлигини оширишнинг илмий асослари ва селекцион усулларини такомиллаштириш бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:
Янги «қорақалпоқ сур қоракўл қўйларини этологик типлар бўйича жуфтлаш усули» Қорақалпоғистон Республикаси Тахтакўпир тумани «Қоракўлчилик илмий наслчилик тажриба станцияси»  унитар корхонасида жорий қилинган (Қорақалпоғистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 15 августдаги 33/02-05-730-сон, Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 августдаги 02/06-3247-сон маълумотномалари). Натижада қоракўл териларининг сифати 8,0% га яхшиланиб, 1 дона қоракўл терисини сотишдан олинган даромад 9,5 минг сўмга кўпайиб,  рентабеллик даражаси 48,4 фоизни ташкил этган;
сур қўчқорлардан селекцияда фойдаланишнинг «биринчи этологик типли қорақалпоқ сур қўчқорларидан селекцион жуфтлашда фойдаланиш усули» Қорақалпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани “Юсуп Ахмет” чорвачилик фермер хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 15 августдаги 33/02-05-730-сон, Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 августдаги 02/06-3247-сон маълумотномалари). Натижада қоракўл териларининг сифати 9,2% га яхшиланиб, 1 дона қоракўл терисини сотишдан олинган даромад 11,0 минг сўмга кўпайиб,  рентабеллик даражаси 51,2 фоизни ташкил этган;
     ирсиятни бахолаш борасидаги «шамчироқ рангбарангликдаги қорақалпоқ сур қоракўл қўчқорларининг ирсиятини турли жуфтлаш вариантлари бўйича баҳолаш усули» Қорақалпоғистон Республикаси Тахтакўпир тумани “Жети нура” фермер хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 15 августдаги 33/02-05-730-сон, Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 августдаги 02/06-3247-сон маълумотномалари). Натижада қоракўл териларининг сифати 7,8% га яхшиланиб, 1 дона қоракўл терисини сотишдан олинган даромад  9,1 минг сўмга кўпайиб,  рентабеллик даражаси 47,8 фоизни ташкил этган;
«Қорақалпоқ сур қоракўл қўйларини этологик типлар бўйича жуфтлаш усули» Қорақалпоғистон Республикаси Тахтакўпир тумани “Қоракўл Нукус” фермер  хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 15 августдаги 33/02-05-730-сон, Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 августдаги 02/06-3247-сон маълумотномалари). Натижада қоракўл териларининг сифати 12,0% га яхшиланиб, 1 дона қоракўл терисини сотишдан олинган даромад 10,8 минг сўмга кўпайиб,  рентабеллик даражаси 49,8 фоизни ташкил этган;
«Шамчироқ рангбарангликдаги қорақалпоқ сур қоракўл қўчқорларининг ирсиятини турли жуфтлаш вариантлари бўйича баҳолаш усули» Қорақалпоғистон Республикаси Тўрткўл тумани “Қоракўл чорва насл” фермер хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2024 йил 15 августдаги 33/02-05-730-сон, Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 15 августдаги 02/06-3247-сон маълумотномалари). Натижада қоракўл териларининг сифати 8,3% га яхшиланиб, 1 дона қоракўл терисини сотишдан олинган даромад  9,7 минг сўмга кўпайиб,  рентабеллик даражаси 48,3 фоизни ташкил этган.