Маматқулов Ойбек Холиковичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Диспластик коксартрозни комплекс даволашнинг самарадорлиги”, 14.00.22–Травматология ва ортопедия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tib1957.
Илмий раҳбар: Ирисметов Муроджон Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.62.01.
Расмий оппонентлар: Павлов Виталий Викторович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Шорустамов Мухаммаджон Таджиалиевич, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II.    Тадқиқотнинг мақсади сон суяги бошчасининг бир томонлама туғма чиқиши ва тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда жаррохлик даволаш усулларини такомиллаштириш йўли билан чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III.    Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
бир томонлама соннинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда ихтиро қилинган қурилмада дозали тракция бериш сон бошчасини қуймич косасининг анатомик тўғрисигача пастга туширишга имкон бериши исботланган;
ихтиро қилинган қурилма билан бир томонлама соннинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда сонни пастга тушириш самарадорлиги ҳамда ўтирғич нерви ва қон-томирлар тракцион шикастланишининг олди олиниши исботланган;
бир томонлама соннинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда ихтиро қилинган икки босқичли комплекс даволаш усули билан юмшоқ тўқимали регенератни хосил қилиш орқали сон бошчасини қуймич косасининг анатомик тўғрисигача пастга тушириш биринчи босқичда ва чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш эса иккинчи босқичда бажарилиши самараси исботланган;
бир томонлама соннинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда ишлаб чиқилган жарроҳлик даволаш усули қўлланилганда чаноқ-сон бўғимининг функциясини тикланиши, эндопротез компонентлари мустаҳкамлигининг таъминлаши, жарроҳлик амалиёти вақти хам қисқартириши, Харрис шкаласининг баҳолаш натижалари асосига кўра беморларнинг даволаниш сифатини яхшиланиши, чаноқ-сон бўғимини бирламчи тотал эндопротезни олдини олиши ва операциядан кейинги реабилитация эрта бошланиши имконини бериши исботланган.
IV.    Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
  Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни Сақлаш вазирлигининг 2024 йил 25-сентябрдаги №06/06-сонли хулосасига мувофиқ илмий ишланмаларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий қилиш масалалари бўйича:
биринчи илмий янгилик: бир томонлама соннинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда ихтиро қилинган қурилмада дозали тракция бериш сон бошчасини қуймич косасининг анатомик тўғрисигача пастга туширишга имкон бериши исботланган. Диссертация тадқиқоти натижалари соғлиқни сақлаш соҳасининг амалий фаолиятига, хусусан, усул Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказида (2023 йил 10 май, 146-сон) ва Самарқанд вилояти Ногиронларни реабилитация марказида (2023 йил 1 июл, 29-А сон) жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: операциядан олдинги босқичда индивидуал характерга эга бўлган диспластик чаноқ-сон бўғими ининг анатомик ва функционал шикастланишларининг хусусиятларини ва остеопорозни аниқлаш чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлашни ўтказишни адекват режалаштириш имконини беради, эндопротезни ўрнатиш вақтида синишни жарроҳликдан кейинги асоратлар ва ревизион аралашувни олдини олади ва 35% дан 3.5 % гача камайтириш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сон суягининг юқори туғма чиқишида чаноқ-сон бўғими дисплазияси ва диспластик коксартрознинг юқори частотаси операциядан олдинги даврни пухта режалаштиришни талаб қилади, чунки комплекс шикастланишлар ва чаноқ-сон бўғимининг функциясини йўқолиши кузатилган ҳолатларда эндопротезлашни амалга ошириш техник жиҳатдан мураккаб ҳисобланади. Беморларни ҳар томонлама батафсил текшириш жарроҳлик даволашнинг самарали тактикасини ишлаб чиқишга индивидуал ёндошув, чаноқ-сон бўғимининг таркибий ва функционал жиҳатдан нормадан ортда қолишини баҳолаш, операциядан олдинги ва операциядан кейинги асоратларни камайтириш, эндопротезнинг давомийлигини ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини беради, шу сабабли беморларни стационар шароитида даволанишини қисқартириб, давлат бюджет маблағларини 967000 сўмга иқтисод қилади. Хулоса: қуймич косачаси ва сон суягининг тўлиқ шикастланишини ҳисобга олган ҳолда беморларнинг чаноқ-сон бўғимини операциясидан олдин ҳар томонлама текширувига асосланган ёндашувлар операциядан олдин режалаштириш ва чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлашни амалга оширишда хатога йўл қўймаслик учун муҳим ҳисобланади ва давлат бюджет маблағларини 967000 сўмга иқтисод қилишга имкон бўлади.
иккинчи илмий янгилик: ихтиро қилинган қурилма билан бир томонлама соннинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда сонни пастга тушириш самарадорлиги ҳамда ўтирғич нерви ва қон-томирлар тракцион шикастланишининг олди олиниши исботланган. Диссертация тадқиқотларининг натижалари соғлиқни сақлаш, хусусан бу усул Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказида (2023 йил 10 май, 146-сон) ва Самарқанд вилояти Ногиронларни реабилитация марказида (2023 йил 1 июл, 29-А сон) жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диспластик коксартроз билан оғриган беморларда ногиронликнинг юқори даражаси бу беморларни йиллар давомида консерватив даволашнинг самарасиз кечаётганлиги туфайли, жарроҳлик даволаш амалиётида янги ёндашувларни ишлаб чиқишни талаб қилади. Ёшлар тўлиқ ишлай олмайди, ҳаёт сифати ёмонлашади. Биз томондан ишлаб чиқилган усуллар асосида чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлашнинг қўлланилиши асоратлар хавфини камайтиради, бу эса ишлаш қобилиятини тўлиқ тиклашга имкон беради ноигиронликнинг 35 % дан 3.5 %гача камайтиради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сон суягини анатомик қуймич соҳасигача тушириш учун ишлаб чиқилган қурилманинг қўлланилиши натижасида, оёқлар узунлигининг тенг бўлишига эришилади, жарроҳлик аралашуви вақти қисқаради ва қониқарсиз натижалар улуши камаяди, бу эса ўз навбатида давлат бюджет маблағларини 967000 сўмга тежашни таъминлайди. Хулоса: диспластик коксартроз диспластик шикастланишларнинг бутун мажмуаси ва жарроҳлик амалиётидаги қийинчиликлар билан боғлиқ бўлган чаноқ-сон бўғимининг энг оғир патологияларидан бири ҳисобланади. Шу туфайли мавжуд жарроҳлик даволаш усуллари доимий равишда такомиллаштирилиб борилмоқда. Биз ишлаб чиққан қурилма дозаланган тракцияга асосланган бўлиб, уни жарроҳлик даволаш амалиётининг самарадорлигини таъминлаш мақсадида бир томонлама юқори сон суягининг юқори туғма чиқишида ва бир томонлама учинчи-тўртинчи даражали диспластик коксартрозни даволашда қўллаш мумкин, бу эса ўз навбатида давлат бюджет маблағларини 967000 сўмга тежашни таъминлайди.
учинчи илмий янгилик: бир томонлама сонларнинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда ихтиро қилинган икки босқичли комплекс даволаш усули билан юмшоқ тўқимали регенератни ҳосил қилиш орқали сон бошчасини қуймич косасининг анатомик тўғрисигача пастга тушириш ва биринчи босқичда ва чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш эса иккинчи босқичда бажарилиши самараси исботланган. Усул Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказида (2023 йил 10 май, 146-сон) ва Самарқанд вилояти Ногиронларни реабилитация марказида (2023 йил 1 июл, 29-А сон) жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Сон суягининг юқори туғма чиқиши билан оғриган беморларни даволашда сон суяги бошчасини пастга тушириш учун ишлаб чиқилган жарроҳлик усулидан фойдаланиш марказлаштириш ва бошчасини эндопротез косачасига киритиш учун шароит яратиш билан операциядан кейинги асоратларнинг олдини олиш имконини беради, уларнинг ижтимоий мослашувини оширади. Ишлаб чиқилган қурилма ёрдамида амалга оширилган жарроҳлик тактикаси эндопротезнинг барқарорлигини таъминлайди ва эндопротезнинг дислокацияси каби оғир асоратлар хавфини камайтиради ва бирламчи эндопротезлашнинг яхши натижаларини 96.5% гача ошишини имкониятини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: сон суягининг бошчасини проксимал бўлимига тушириш учун яратилган қурилма хавфсиз жарроҳлик амалиётини ўтказиш учун замин яратади, асоратлар хавфини ва беморнинг касалхонада қолиш муддатини сезиларли даражада камайтиради, 967000 сўмга бюджет харажатларини тежашни таъминлайди. Хулоса: сон суягининг юқори туғма чиқишида сон суяги бошчасини пастга тушириш учун ишлаб чиқилган қурилма диспластик коксартрознинг оғир асорати яъни ногиронликни олдини олиш имконини беради, ҳамда жуда мураккаб ва бир қанча асоратлар билан боғлиқ сон суяги остеомиясида тавсия қилинадиган муқобил ҳисобланади, шу сабабли давлат бюджет маблағларини 967000 сўмга тежалади.
тўртинчи илмий янгилик: бир томонлама сонларнинг туғма чиқиши ва бир томонлама тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда ишлаб чиқилган жарроҳлик даволаш усули қўлланилганда чаноқ-сон бўғимининг функцияси тикланиши, эндопротез компонентларининг мустаҳкамлигининг таъминланиши, жарроҳлик амалиёти вақти хам қисқаририши, Харрис шкаласининг баҳолаш натижалари асосига кўра беморларнинг даволаниш сифатини яхшиланиши, чаноқ-сон бўғимини бирламчи тотал ревизион эндопротезлашни олдини олиши ва операциядан кейинги реабилитация эрта бошланиши имконини бериши исботланган. Усул Бухоро вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказида (2023 йил 10 май, 146-сон) ва Самарқанд вилояти Ногиронларни реабилитация марказида (2023 йил 1 июл, 29-А сон) жорий қилинган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тўртинчи даражали диспластик коксартрози бўлган беморларда чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлашдан кейинги операцион асоратларининг юқори частотасини (22 дан 33% гача), шу жумладан ревизион эндопротезлашни (33%), икки босқичли мураккаб жарроҳлик даволаш амалиёти ёрдамида олдини олиш мумкин. Бу беморларни эрта мобилизация қилиш, оғриқни синдромини камайтириш ҳисобига функционал имкониятларни кенгайтириш, ўз-ўзига хизмат кўрсатиш имконияти, ҳаракат фаолияти ва иш қобилиятини ошириш имконини беради, беморларнинг стационарда қолиш вақтини қисқартиради, тўқималарнинг интраоперацион  шикастланиш хавфини камайтиради, эндопротезнинг таркибий қисмлари чидамлилигини сақлаш имконини беради ва ҳаноқ-сон бўғимининг функционал тикланиш вақтини қисқартиришни таъминлайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Икки босқичли чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш натижасида бемор фаол меҳнат фаолиятига қайтади, давлат бюджетидан 967000 сўм маблағ тежалади. Хулоса: Икки босқичли чаноқ-сон бўғимини тотал эндопротезлаш чаноқ-сон бўғимининг оғир шакллари, сон суягининг туғма чиқиши, учинчи-тўртинчи даражали диспластик коксартрознинг бўлган беморлар оёқларининг анатомик узунлигини тиклаш учун самарали даволаш усули бўлиб, операциядан кейинги асоратларнинг юзага келишини олдини олади, иш қобилиятини тикланишини ва беморни фаол меҳнатга қайтишини таъминлайди, ҳамда давлат бюджет маблағларидан 967000 сўм иқтисод қилинади. Ишлаб чиқилган усулдан фойдаланиб, ижобий натижалар улушини 96,5%гача оширишга эришилган.