Кулиев Озоджон Абдирахмоновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларнинг патогенези (Экспериментал тадқиқот)», 14.00.16 – Нормал ва патологик физиология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.DSc/Tib992.
Илмий маслахатчи: Карабаев Аминжон Гадаевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Саидов Аълонур Бахтинурович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Яриев Алишер Алимжонович, тиббиёт фанлари доктори; Каюмов Абдурахмон Абдумавлянович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Карабук давлат университети (Туркия).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: диэструс ва эструс даврида 10 дақиқали клиник ўлимдан кейинги постреанимацион даврда урғочи каламушларнинг репродуктив тизимида юзага келадиган ўзгаришларнинг патологик механизмини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
диэструс даврида 10 дақиқалик клиник ўлимни моделлаштиришда симпатик нерв тизими (СНТ)нинг фаоллашиши, аденогипофизнинг д-базофилл ҳужайраларига таъсир этиб, қонда ЛГ ва эстрадиол гормонининг миқдорини, МДА/каталаза коэффициентини ошириб, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг камайишига, тухумдонда фолликулогенезнинг бузилишига олиб келиши, эструс даврида қонда ЛГ, эстрадиол гормони устунлиги МДА/каталаза коэффициенти камайишини, оқсилнинг чидамлилик коэффицентини ошишини ва тухумдонда фолликулогенези нормал кечишини таъминлаганлиги аниқланган;
диэструс гуруҳида реанимациядан кейинги 24-соатда СНТ тонусининг ортиши, қонда ФСГ, ЛГ, эстрадиол, прогестерон гормонлар миқдорининг ошиши юзага келиб, реанимациядан кейинги даврнинг 1-кунидан бошлаб 90-кунигача қонда МДА/каталаза коэффициентининг ошиши, оқсилнинг чидамлилик коэффициенти, ФСГ, ЛГ, эстрадиол ва прогестерон гормонлар миқдорининг камайишига олиб келганлиги аниқланган;
эструс гуруҳида диэструс гуруҳига нисбатан реанимациядан кейинги 24-соатида, СНТ тонусини, МДА/каталаза коэффициентини юқори бўлишига нисбатан, қонда ЛГ, эстрадиол гормони миқдорининг юқори бўлиши, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг ошиши, ўз навбатида, реанимациядан кейинги даврнинг биринчи кунидан бошлаб 90-кунигача МДА/каталаза ва оқсилнинг чидамлилик коэффициентлари юқори даражада сақланиши, ЛГ, эстрадиол гормони миқдорининг юқорилигини таъминланганлиги асосланган;
диэструс гуруҳида реанимациядан кейинги 24-соатида СНТ тонусининг ошиши аденогипофизда β- ва d-базофил ҳужайралар фаоллигини кучайтириб, қонда ФСГ, ЛГ эстрадиол, прогестерон гормонлари миқдорини оширганлиги, реанимациядан кейинги даврнинг 1-кундан бошлаб 90-кунигача қонда МДА/каталаза коэффициентининг ортиши, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг камайиши, ФСГ, ЛГ, эстрадиол гормони миқдорини камайтириб, тухумдонда фолликулогенез жараёнини секинлаштирганлиги, атретик ва кистозли фолликулалар миқдорини оширганлиги аниқланган;
эструс гуруҳида диэструс гуруҳига нисбатан реанимациядан кейинги 24-соатда СНТ, МДА/каталаза коэффициенти юқори бўлиши, аденогипофизнинг d-базофилл ҳужайраларда функционал фаоллик ошиши, қонда ЛГ, эстрадиол гормони юқори бўлишини таъминлаб, оқсилнинг чидамлилик коэффициентини оширганлиги, реанимациядан кейинги 1-кунидан бошлаб 90-кунигача МДА/каталаза, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг ошиши, ЛГ, эстрадиол гормони юқори даражада сақланиши остида, тухумдонда интакт гуруҳига нисбатан фолликулогенез ва сариқ тана миқдори камайиши, атретик ва кистозли фолликулалар миқдори ошиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларнинг патогенезини ўрганишнинг илмий натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: диэструс даврида 10 дақиқалик клиник ўлимни моделлаштиришда симпатик нерв тизими (СНТ)нинг фаоллашиши, аденогипофизнинг д-базофилл ҳужайраларига таъсир этиб, қонда ЛГ ва эстрадиол гормонининг миқдорини, МДА/каталаза коэффициентини ошириб, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг камайишига, тухумдонда фолликулогенезнинг бузилишига олиб келиши, эструс даврида қонда ЛГ, эстрадиол гормони устунлиги МДА/каталаза коэффициенти камайишини, оқсилнинг чидамлилик коэффицентини ошишини ва тухумдонда фолликулогенези нормал кечишини таъминлаганлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 августда 43-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимнинг гормонал таркибига оксидатив стресснинг таъсирини баҳолаш» ва 2024 йил 25 августда 44-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларни баҳолаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги тиббиёт бош бошқармасининг 1-сонли марказий клиник шифохонаси бўйича 14.09.2024 йилдаги 44-сон, Тошкент вилояти Чиноз туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 09.09.2024 йилдаги 25-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси патологик анатомия маркази бўйича 10.09.2024 йилдаги 37-1/И-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар механизмини эрта аниқлаш натижасида касаллик кечишини башорат қилиш, ўз вақтида келиб чиқадиган асоратларни аниқлаш, профилактикасини оптималлаштириш, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш, зўриқишнинг давомийлигига боғлиқ ҳолда репродуктив тизимда морфофункционал ўзгаришлар механизмини аниқлаш техникаси ва даволаш тактикаси тўғри танланганда ташҳис қўйиш муддати ва ётоқ кунлар давомийлиги камайиши натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: диэструс гуруҳида реанимациядан кейинги 24-соатда СНТ тонусининг ортиши, қонда ФСГ, ЛГ, эстрадиол, прогестерон гормонлар миқдорининг ошиши юзага келиб, реанимациядан кейинги даврнинг 1-кунидан бошлаб 90-кунигача қонда МДА/каталаза коэффициентининг ошиши, оқсилнинг чидамлилик коэффициенти, ФСГ, ЛГ, эстрадиол ва прогестерон гормонлар миқдорининг камайишига олиб келганлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 августда 43-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимнинг гормонал таркибига оксидатив стресснинг таъсирини баҳолаш» ва 2024 йил 25 августда 44-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларни баҳолаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги тиббиёт бош бошқармасининг 1-сонли марказий клиник шифохонаси бўйича 14.09.2024 йилдаги 44-сон, Тошкент вилояти Чиноз туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 09.09.2024 йилдаги 25-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси патологик анатомия маркази бўйича 10.09.2024 йилдаги 37-1/И-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар механизмини эрта аниқлаш натижасида касаллик кечишини башорат қилиш, ўз вақтида келиб чиқадиган асоратларни аниқлаш, профилактикасини оптималлаштириш, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш, зўриқишнинг давомийлигига боғлиқ ҳолда репродуктив тизимда морфофункционал ўзгаришлар механизмини аниқлаш техникаси ва даволаш тактикаси тўғри танланганда ташҳис қўйиш муддати ва ётоқ кунлар давомийлиги камайиши натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: эструс гуруҳида диэструс гуруҳига нисбатан реанимациядан кейинги 24-соатида, СНТ тонусини, МДА/каталаза коэффициентини юқори бўлишига нисбатан, қонда ЛГ, эстрадиол гормони миқдорининг юқори бўлиши, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг ошиши, ўз навбатида, реанимациядан кейинги даврнинг биринчи кунидан бошлаб 90-кунигача МДА/каталаза ва оқсилнинг чидамлилик коэффициентлари юқори даражада сақланиши, ЛГ, эстрадиол гормони миқдорининг юқорилигини таъминланганлиги асосланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 августда 43-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимнинг гормонал таркибига оксидатив стресснинг таъсирини баҳолаш» ва 2024 йил 25 августда 44-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларни баҳолаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги тиббиёт бош бошқармасининг 1-сонли марказий клиник шифохонаси бўйича 14.09.2024 йилдаги 44-сон, Тошкент вилояти Чиноз туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 09.09.2024 йилдаги 25-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси патологик анатомия маркази бўйича 10.09.2024 йилдаги 37-1/И-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар механизмини эрта аниқлаш натижасида касаллик кечишини башорат қилиш, ўз вақтида келиб чиқадиган асоратларни аниқлаш, профилактикасини оптималлаштириш, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш, зўриқишнинг давомийлигига боғлиқ ҳолда репродуктив тизимда морфофункционал ўзгаришлар механизмини аниқлаш техникаси ва даволаш тактикаси тўғри танланганда ташҳис қўйиш муддати ва ётоқ кунлар давомийлиги камайиши натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: диэструс гуруҳида реанимациядан кейинги 24-соатида СНТ тонусининг ошиши аденогипофизда β- ва d-базофил ҳужайралар фаоллигини кучайтириб, қонда ФСГ, ЛГ эстрадиол, прогестерон гормонлари миқдорини оширганлиги, реанимациядан кейинги даврнинг 1-кундан бошлаб 90-кунигача қонда МДА/каталаза коэффициентининг ортиши, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг камайиши, ФСГ, ЛГ, эстрадиол гормони миқдорини камайтириб, тухумдонда фолликулогенез жараёнини секинлаштирганлиги, атретик ва кистозли фолликулалар миқдорини оширганлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 августда 43-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимнинг гормонал таркибига оксидатив стресснинг таъсирини баҳолаш» ва 2024 йил 25 августда 44-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларни баҳолаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги тиббиёт бош бошқармасининг 1-сонли марказий клиник шифохонаси бўйича 14.09.2024 йилдаги 44-сон, Тошкент вилояти Чиноз туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 09.09.2024 йилдаги 25-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси патологик анатомия маркази бўйича 10.09.2024 йилдаги 37-1/И-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар механизмини эрта аниқлаш натижасида касаллик кечишини башорат қилиш, ўз вақтида келиб чиқадиган асоратларни аниқлаш, профилактикасини оптималлаштириш, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш, зўриқишнинг давомийлигига боғлиқ ҳолда репродуктив тизимда морфофункционал ўзгаришлар механизмини аниқлаш техникаси ва даволаш тактикаси тўғри танланганда ташҳис қўйиш муддати ва ётоқ кунлар давомийлиги камайиши натижасида иқтисод қилинади;
бешинчи илмий янгилик: эструс гуруҳида диэструс гуруҳига нисбатан реанимациядан кейинги 24-соатда СНТ, МДА/каталаза коэффициенти юқори бўлиши, аденогипофизнинг d-базофилл ҳужайраларда функционал фаоллик ошиши, қонда ЛГ, эстрадиол гормони юқори бўлишини таъминлаб, оқсилнинг чидамлилик коэффициентини оширганлиги, реанимациядан кейинги 1-кунидан бошлаб 90-кунигача МДА/каталаза, оқсилнинг чидамлилик коэффициентининг ошиши, ЛГ, эстрадиол гормони юқори даражада сақланиши остида, тухумдонда интакт гуруҳига нисбатан фолликулогенез ва сариқ тана миқдори камайиши, атретик ва кистозли фолликулалар миқдори ошиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Самарқанд давлат тиббиёт университети эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 августда 43-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимнинг гормонал таркибига оксидатив стресснинг таъсирини баҳолаш» ва 2024 йил 25 августда 44-сон билан тасдиқланган «Постреанимацион даврда репродуктив тизимда юзага келадиган ўзгаришларни баҳолаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги тиббиёт бош бошқармасининг 1-сонли марказий клиник шифохонаси бўйича 14.09.2024 йилдаги 44-сон, Тошкент вилояти Чиноз туман тиббиёт бирлашмаси бўйича 09.09.2024 йилдаги 25-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси патологик анатомия маркази бўйича 10.09.2024 йилдаги 37-1/И-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 13 ноябрдаги 08/41-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар механизмини эрта аниқлаш натижасида касаллик кечишини башорат қилиш, ўз вақтида келиб чиқадиган асоратларни аниқлаш, профилактикасини оптималлаштириш, даволаш чора-тадбирларининг самарадорлигини ошириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари диэструс ва эструс даврида клиник ўлим жараёнида ва реанимациядан кейинги даврда репродуктив тизимда юзага келган морфофункционал ўзгаришлар оқибатида содир бўлган жараёнларни аниқлаш, эрта ташҳис қўйиш, зўриқишнинг давомийлигига боғлиқ ҳолда репродуктив тизимда морфофункционал ўзгаришлар механизмини аниқлаш техникаси ва даволаш тактикаси тўғри танланганда ташҳис қўйиш муддати ва ётоқ кунлар давомийлиги камайиши натижасида иқтисод қилинади.