Djiyanov Tursunpulot Ortikovichning

falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Birjinslimas suyuqliklarning g‘ovak muhitlarda anomal sizishi modellarini tuzish va tadqiq qilish», 01.02.05–Suyuqlik va gaz mexanikasi (fizika-matematika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.2.PhD/FM234.

Ilmiy rahbar: Xo‘jayorov Baxtiyor Xo‘jayorovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat universiteti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Mexanika va inshootlar seysmik mustahkamligi instituti va Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti, DSc.28.02.2018.T/FM.61.01.

Rasmiy opponentlar: Xo‘jaev Ismatulla Qo‘shaevich, texnika fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Ravshanov Normaxmat, texnika fanlari doktori, professor.

Yetakchi tashkilot: Termiz davlat universiteti.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: birjinslimas g‘ovak muhitlarda moddaning anomal ko‘chishi modellarini takomillashtirishdan va ko‘chish xarakteristikasida anomallikni baholashdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

birjinslimas g‘ovak muhitda moddaning noizotermik anomal ko‘chishining matematik modeli ichki va tashqi massa almashinuvini hisobga olgan holda takomillashtirilgan;

birjinslimas g‘ovak muhitlarda moddaning anomal ko‘chishi jarayonida haroratning ta’sirini hisobga olgan holda matematik model ishlab chiqilgan;

ikki sohali g‘ovak muhitda modda ko‘chishining matematik modeli qaytariluvchi kolloid zarrachalarning tutilishini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan;

ikkinchi soha ta’sirini ko‘chish tenglamasida manba hadi bilan  almashtirilishi va atrof muhitga massa ko‘chishini hisobga olgan holda ikki sohali birjinslimas g‘ovak muhitda modda ko‘chishining matematik modeli takomillashtirilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Birjinslimas g‘ovakmuhitlarda moddani anomal ko‘chishi jarayonlarining takomillashtirilgan modellari bo‘yicha ishlab chiqilgan hisoblash usullari va dasturiy vositalari asosida:

atrof muhit bilan massa almashinuvi hisobga olib birjinslimas g‘ovak muhitda nomuvozanat adsorbsiyali modda ko‘chish modelini sonli echish usuli va dasturiy vositasi Zarafshon irrigatsiya tizimlari havza boshqarmasi tassarrufidagi Kamangaron suv omborini suv bilan to‘ldirish jarayonida loyqa bosish hajmini aniqlash, suv bilan birga oqib kirgan cho‘kindi va ifloslanishning tarqalishini baholash uchun joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Suv xo‘jaligi vazirligi 2018 yil 19-iyuldagi 03/25-1039-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijalari ob’ektning suv bilan to‘ldirilishi va ishlatishda infil`tratsiya jarayonlarining gidrodinamik parametrlari baholanishi va hisoblash aniqligini 10%ga oshirish imkonini bergan;

ikki sohali birjinslimas g‘ovak muhitlarda atrof muhitga massa ko‘chishi va ikkinchi soha ta’sirini takomillashtirilgan hisoblash algoritmi va dasturiy vositasi Kamangaron suv omborida loyqaning to‘g‘on va ombor tubini kol`matatsiyalashi hodisasini baholash uchun joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Suv xo‘jaligi vazirligining 2018 yil 19 iyuldagi 03/25-1039-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijalari asosida muhandislik hisoblashlar foydali ish koeffisientini 2,5 martaga oshirish imkonini bergan;

ikki sohali muhitda nochiziqli kinetika asosida modda ko‘chishi jarayonini hisoblash algoritmi va dasturiy vositasi Kamangaron suv omborining loyqa bosish va qumlash jarayonida asosiy parametrlari o‘zgarish oralig‘ini aniqlash ishlari uchun joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Suv xo‘jaligi vazirligining 2018 yil 19 iyuldagi 03/25-1039-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijalari suv omborining loyqa bosish jarayonini o‘rta va uzoq muddatli bashoratlash sifatini 10%ga oshirishga imkon bergan;

ikki sohali muhitda nochiziqli kinetika asosida modda ko‘chishi jarayonini hisoblash algoritmi va dasturiy vositasi Kamangaron suv omborining quyilish qismida o‘zandagi loyqa cho‘kindilarning o‘zan uzunligi bo‘yicha taqsimlanishini hisoblash ishlarida joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Suv xo‘jaligi vazirligining 2018 yil 19 iyuldagi 03/25-1039-son ma’lumotnomasi). Ilmiy tadqiqot natijalariga asoslangan muhandislik hisoblashlar foydali ish koeffisientini 3 martaga oshirish imkonini bergan;

ikki sohali birjinslimas g‘ovak muhitlarda moddaning anomal va noizotermik ko‘chishi jarayonining takomillashtirilgan matematik modellari va hisoblash algoritmlari FA-F078 raqamli «G‘ovak muhitlarda birjinslimas suyuqliklar sizishi va suzilishining gidrodinamik masalalari» mavzusidagi (2014-2016 yy.) fundamental loyihada birjinslimas suyuqliklarning birjinslimas muhitlarda sizishi jarayonlarini modellashtirishda hamda masalalarni echishda foydalanilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2018 yil 5 iyundagi 89-03-2190-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi birjinslimas  g‘ovak muhitda moddaning noizotermik ko‘chishi, moddaning anomal ko‘chishi masalalarini yuqori aniqlik bilan echish imkonini bergan.