Курбанов Озод Сайфиддиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тифложурналистика генезисининг илмий-назарий муаммолари”, 10.00.09 – Журналистика (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Fil2676.
Илмий раҳбар: Муратова Нозима Фахриддиновна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.14.01.
Расмий оппонентлар: Худойқулов Мухтор, филология фанлари доктори, профессор; Қурбонова Мунавара, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади журналистиканинг кўзи ожизлар учун ихтисослашган йўналишини алоҳида тармоқ сифатида илмий-назарий асослаб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
матбуот турлари орасида кўриш бўйича ногиронлиги бўлган шахсларнинг ахборотни қабул қилиш имкониятларидан келиб чиқиб, кўзи ожизлар учун контент тайёрлашда ихтисослашган махсус нашрларга қўйилган инклюзив ва умумий медиа талаблари исботланган;
журналистика соҳасида ахборот узатишдаги форматларнинг кенгайиши ва кўзи ожиз медиа истеъмолчиларнинг имконияти чекланганлик, эътибордан четда қолганлик, яъни инклюзивлик хусусиятлари асосланиб, “тифложурналистика” атамаси соҳанинг алоҳида тармоғи сифатида зарурлиги далилланган;
ўзбек медиасида биринчи марта мустақил “Тифломедиа” аудиожурнали фаолиятига асос солиниб, эксперимент натижасида кўриш бўйича ногиронлиги бўлган шахслар учун овозли маълумот тайёрлашнинг аудио усуллари ва мезонлари ишлаб чиқилган;
оммавий ахборот воситаларида кўзи ожиз шахсларга доир контентлар таҳлили асосида инклюзив контент тайёрлашда журналист этикаси, профессионал ёндашувлари, медиа тили ва услуби каби хусусиятлар аниқланиб, инклюзив ёндашув тамойиллари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тифложурналистика генезисининг илмий-назарий муаммоларини тадқиқ қилиш жараёнида олинган илмий натижа ва хулосалар асосида:
матбуот турлари орасида кўриш бўйича ногиронлиги бўлган шахсларнинг ахборотни қабул қилиш имкониятларидан келиб чиқиб, кўзи ожизлар учун контент тайёрлашда ихтисослашган махсус нашрларга қўйилган инклюзив ва умумий медиа талаблари исботланганига доир хулосалардан Миллий масс-медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди ҳамда Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги ваколатхонаси томонидан “Инклюзивлик бўйича мулоқот кўникмаларини ривожлантириш” мавзусидаги семинар-тренингларда фойдаланган (Миллий масс медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фондининг 2023-йил 19-апрелдаги 18-м-23-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур семинар-тренингларда иштирок этган журналистлар, блогерлар, журналистика бўйича таълим олаётган талабаларда ногиронлиги бўлган шахслар ҳикояларини ОАВларида ёритиш, инклюзив репортаж ва мақолалар тайёрлаш малакаси ортган;
журналистика соҳасида ахборот узатишдаги форматларнинг кенгайиши ва кўзи ожиз медиа истеъмолчиларнинг имконияти чекланганлик, эътибордан четда қолганлик, яъни инклюзивлик хусусиятлари асосланиб, “тифложурналистика” атамаси соҳанинг алоҳида тармоғи сифатида зарурлиги далилланганига оид янгиликлардан Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети ташаббуси билан ташкил этилган “Тифломедиа” аудиожурнали фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Интеллектуал мулк маркази” давлат муассасси томонидан 2023-йил 5-сентябрдаги 006690-сонли депотентлаш гувоҳномаси). Натижада, ўзбек медиасида биринчи марта овозли форматдаги мустақил аудиожурнал учун контент тайёрлаш тажрибаси амалиётда синаб кўрилган;
ўзбек медиасида биринчи марта мустақил аудиожурнал фаолиятига асос солиниб, эксперимент натижасида кўриш бўйича ногиронлиги бўлган шахслар учун овозли маълумот тайёрлашнинг аудио усуллари ва мезонлари ишлаб чиқилганига доир хулосалардан Ўзбекистон кўзи ожизлар жамияти марказий бошқаруви фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон кўзи ожизлар жамияти марказий бошқарувининг 2024-йилнинг 18-июлдаги 1/01-423-сон маълумотномаси). Натижада “Тифломедиа” аудиожурнали фаолияти Жамиятнинг махсус нашри сифатида иш бошлаган;
оммавий ахборот воситаларида кўзи ожиз шахсларга доир контентлар таҳлили асосида инклюзив контент тайёрлашда журналист этикаси, профессионал ёндашувлари, медиа тили ва услуби каби хусусиятлар аниқланиб, инклюзив ёндашув тамойиллари очиб берилганига оид фикрлардан Ўзбекистон Республикаси Олий ва Инновацион ривожланиш вазирлиги ва Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети томонидан кўриш бўйича ногиронлиги бўлган шахслар учун “Спеллинг аудио диcтионарй” аудиолуғатини бойитиш учун фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги “Интеллектуал мулк маркази” давлат муассасси томонидан 2022-йил 4-августда берилган 004995-сонли гувоҳнома). Натижада кўзи ожизлар учун мобил илова, аудио луғат ва брайл ёзуви каби форматлардан иборат инновацион амалий ишланма 2024-йил ноябр ойида ИННОWЕЕК-2024 инновацион ишланмалар ҳафталигида тақдим этилган.