Наимова Азиза Мухаммадовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон   

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармог'и): « Бадиий насрда тарихий инверсия назарияси ва поетикаси (инглиз ва ўзбек насри мисолида)», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чог'иштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси ро'йхатга олинган рақам: В2023.2.PhD/Fil3535.
Илмий раҳбар: Ўраева Дармон Саидахмедовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият ко'рсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Жўраева Малоҳат Мухаммедовна, филология фанлари доктори, профессор; Қурбонова Нодира Розиқовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бадиий насрда тарихий инверсия ҳодисаси ва поетик хусусиятларининг инглиз ҳамда ўзбек романлари мисолида универсал ва оʻзига хосликларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек насрида тарихий инверсия бадиий асар структурасини ташкил қилган эпик матн майдонида ё тугун, ё ечим сифатида асарнинг сюжет ва композициясини уюштириб келиши, ижодкорнинг олам тузилиши ҳақидаги тасаввури ва дунёқарашини бадиий характерлар орқали акс эттириш воситаси, ўзига хос адабий-эстетик категория сифатида ундан ҳар бир ёзувчи ўз ижодий нияти ва яратаётган асарининг ғоявий консепсиясидан келиб чиққан ҳолда фойдаланиши аниқланган;
инглиз ва ўзбек бадиий насрида тарихий инверсиянинг келажак, абадийлик, келажак замони эсхатологик ва мураккаб таркибли турлари унинг мета-ривоят, метафиксация ва мифопея адабий ҳикоя қилиш техникаси ва жанрлари билан ўзаро синтезлаштирилган вариантларда ифодаланиб келиши асосланган;
тарихий инверсия архетип, айнизамонлик ва эсхатологизм сингари бадиий ҳодисалар билан уйғунлашиб, мифопея, тарихий, маиший, замонавий спекулятив фантастика жанрида яратилган апокалиптик ва пост-апокалиптик руҳдаги наср намуналари бадиий структурасида туш, башорат, миф, афсона, ривоят, эртак, нақл, хаёл, хотира каби кўринишларда намоён бўлиши далилланган;
адабий матнда давр ҳолати ҳамда образлар ички дунёсини ифодалашда асосий техника вазифасини вақт консепсияси бажариши ва бадиий вақт муаммосининг ўрин алмашинув ҳолатини тарихий инверсия ҳодисасидан ташқари, характерологик, анахронизм, композицион, флешбек, флеш-форвард, аналепсия, ретроспексия, проспексия каби бадиий асар таркибидаги кўринишлар орқали воқеланиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек бадиий насрида тарихий инверсия назарияси ва поетикасини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек насрида тарихий инверсия бадиий асар структурасини ташкил қилган эпик матн майдонида ё тугун, ё ечим сифатида асарнинг сюжет ва композициясини уюштириб келиши, ижодкорнинг олам тузилиши ҳақидаги тасаввури ва дунёқарашини бадиий характерлар орқали акс эттириш воситаси, ўзига хос адабий-эстетик категория эканлиги ҳамда ундан ҳар бир ёзувчи ўз ижодий нияти ва яратаётган асарининг ғоявий консепсиясидан келиб чиққан ҳолда фойдаланишига оид назарий хулосалардан Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида 2017-2020 йилларда бажарилган ФА-Ф1-005 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2023-йил 25-майдаги  №17.01/76-сон маълумотномаси). Натижада жаҳон адабиётида мустақил жанрлар сифатида баҳоланган роман, қисса, ҳикоялар ижтимоий ҳаётни, жамият ва инсон онги тараққиётини аниқ, хронологик аспектда, баъзан проспексия ёки ретроспексия усулларида тарихий инверсия воситасида акс эттирилиши, башарият ва муайян миллат ўтмишини ҳақиқат ёхуд бадиий тўқима синтезида ифодалаши асосланишига эришилган;
инглиз ва ўзбек бадиий насрида тарихий инверсиянинг келажак, абадийлик, келажак замони эсхатологик ва мураккаб таркибли турлари унинг мета-ривоят, метафиксация ва мифопея адабий ҳикоя қилиш техникаси ва жанрлари билан ўзаро синтезлаштирилган вариантларда ифодаланиб келишига оид хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2016-2018 йилларда амалга оширилган Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 561624-ЭРР-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП-ЭРАСМУС+ CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий талим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” номли хорижий лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 13-мартдаги 693/30.02.01-сон маълумотномаси).  Натижада инглиз ва ўзбек насридаги тарихий инверсия, замонлараро саёҳат, вақтнинг ноанъанавий ўлчамларда бўлиши, унинг метафизик қонунларга бўйсунмаган ҳолатда мавжудлиги, бу вазиятда башорат – содир бўлиши мумкин бўлган ҳолатларни олдиндан кўра билиш ёки ўтмишда йўл қўйилган хатоликларни тузатиш каби муаммолар кўриб чиқилган асарларни ғоявий-бадиий жиҳатдан комплекс таҳлил қилишнинг услубий йўллари аниқланган;
тарихий инверсия архетип, айнизамонлик ва эсхатологизм сингари бадиий ҳодисалар билан уйғунлашиб, мифопея, тарихий, маиший, замонавий спекулятив фантастика жанрида яратилган апокалиптик ва пост-апокалиптик руҳдаги наср намуналари бадиий структурасида туш, башорат, миф, афсона, ривоят, эртак, нақл, хаёл, хотира каби кўринишларда намоён бўлиши билан боғлиқ хулоса ва натижалардан Бухоро вилоят телерадиокомпаниясида “Ассалом Бухоро”, “Саккизинчи мўжиза” кўрсатувлари ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг 2023-йил 14-мартдаги 02-09-66-сон маълумотномаси). Натижада бадиий асарларнинг ўзига хос спесификасини аниқлашда муҳим аҳамиятга эга бўлган тарихий инверсия ҳодисасининг инглиз ва ўзбек насрида қўлланишига доир мулоҳазалар телетомошабинларнинг китобхонликка бўлган қизиқишини оширишга, телекўрсатув учун тайёрланган материалнинг мазмуни мукаммаллашишига, илмий далилларга бой бўлишига хизмат қилган.