Abdurasulov Jaxongir Abduvalievichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi):
“O‘zbekiston tijorat banklarida risklarni boshqarish va baholashni takomillashtirish”, 08.00.07 – “Moliya, pul muomalasi va kredit”
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:
Ilmiy rahbar: Jumaev Nodir Hosiyatovich, iqtisodiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent Xalqaro universiteti
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent Xalqaro universiteti, DSc.22/29.12.2023.I.175.01
Rasmiy opponentlar: Abduraxmonov Ilyos Xurshidovich, iqtisodiyot fanlari doktori professor; Qurbonbekova Mohichehra Turobjonovna, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Xalqaro Nordik universiteti
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Tijorat banklarida risklarni boshqarishga qaratilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalarni ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
bank risklarini monetar va nomonetar tasniflarga ajratish orqali mikro, makro darajada yuzaga keladigan, xususan kredit, operatsion, bozor va sanksion risklarni manzilli boshqarishning yo‘llari taklif etilgan.
yuqori likvidli aktivlarning kamayishi 18-24 foiz oralig‘ida hamda depozitlarning oshishi 25-30 foiz oralig‘ida tebranishlari stress-testlar asosida baholash orqali oylik likvidli riskini tartibga solish asoslab berilgan.
 bankning likvidlik koeffisientini ARIMA modeli asosida baholashda kassadagi naqd pul va boshqa to‘lov hujjatlari 6,7 koeffisient va keyingi 30 kun ichida sof chiqim 4,6 koeffisientga ta’sir etishini inobatga olgan holda 2026 yilga qadar likvidlik riski prognoz ko‘rsatkichlari taklif etilgan.
kreditdan olingan foizli daromadlar hajmiga ta’sir etuvchi omillar matrisasini shakllantirish va ushbu omillarga ta’sir etish orqali tijorat banklarida muammoli kreditlarni hajmini kamaytirish asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbekiston tijorat banklarida risklarni boshqarish va baholashni takomillashtirish bo’yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
bank risklarini monetar va nomonetar tasniflarga ajratish orqali mikro, makro darajada yuzaga keladigan, xususan kredit, operatsion, bozor va sanksion risklarni manzilli boshqarishga doir taklifi Turonbank ATB tomonidan amaliyotda joriy qilindi (Turonbank ATBning 2024 yil 11 iyundagi 19/04-228-son ma’lumotnomasi). Ushbu taklif O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 5 maydagi PF-5992-son qarori 1-bandi 2-xatboshi ijrosini ta’minlashga xizmat qilgan holda kreditlarning qaytishida operatsion va bozor tavakkalchiliklarining darajasi 3,78 foizga kamayishiga erishildi.
yuqori likvidli aktivlarning kamayishi 18-24 foiz oralig‘ida hamda depozitlarning oshishi 25-30 foiz oralig‘ida tebranishlari stress-test asosida baholash orqali oylik likvidli riskini boshqarishga doir taklifi Turonbank ATB tomonidan amaliyotga joriy qilindi (Turonbank ATBning 2024 yil  11 iyundagi 19/04-228-son ma’lumotnomasi). Ushbu taklif joriy etilishi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 12 maydagi PF-5992-sonli farmonining 2-ilovasi 26-bandi ijrosini ta’minlashga zamin yaratildi va natijada bankda likvidlik risklarini boshqarish optimallashdi hamda  depozitlar xajmi 33 foizga oshishga erishildi.
bankning likvidlik koeffisientini ARIMA modeli asosida baholashda kassadagi naqd pul va boshqa to‘lov hujjatlari 6,7 koeffisient va keyingi 30 kun ichida sof chiqim 4,6 koeffisientga ta’sir etishini inobatga olgan holda 2026 yilga qadar prognoz qilish orqali likvidlik riskini boshqarish soddalashtirishga doir taklifi Turonbank ATB tomonidan amaliyotga joriy qilindi (Turonbank ATBning 2024 yil  11 iyundagi 19/04-228-son ma’lumot-nomasi). Ushbu taklif joriy etilishi natijasida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 12 maydagi PF-5992-sonli farmonining 2-ilovasi 35-bandi ijrosi ta’minlandi hamda natijada depozitlar strukturasini o‘zgartirish orqali 2024 yil 1-choragida likvidlikni qoplash koeffisientini 116,4 foizga qadar oshirishga imkon tug‘ildi.
kreditdan olingan foizli daromadlar hajmiga ta’sir etuvchi omillar matrisasini shakllantirish va ushbu omillarga ta’sir etish orqali tijorat banklarida muammoli kreditlarni hajmini kamaytirishga doir taklifi Turonbank ATB tomonidan amaliyotda qo‘llash uchun qabul qilindi (Turonbank ATBning 2024 yil  11 iyundagi 19/04-228-son ma’lumotnomasi). Ushbu taklif joriy etilishi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 12 maydagi PF-5992-sonli farmonining 2-ilovasi 35-bandi ijrosini ta’minlashda foydalanildi hamda natijada muammoli kreditlarni qaytmaslik riski kamaydi va kredit portfeli hajmini 2024 yil 1 choragida 2 foizga oshirishga erishildi.