Соттиқулов Элёр Сотимбоевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Техноген чиқиндилар ва поликарбоксилатлар асосида полифункционал қўшимчалар олиш, ҳамда уларни юқори сифатли бетон олишда қўллаш», 02.00.14 – Органик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси, 11.00.05 – Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.DSc/Т819.
Илмий маслаҳатчи: Каримов Масъуд Убайдулла ўғли, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология илмий-тадқиқот институти ҳузуридаги DSc.16/30.12.2019.К/Т.87.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Ёдгоров Нормухаммад, кимё фанлари доктори, профессор; Султонов Шавкатжон Абдуллаевич, кимё фанлари доктори, доцент; Тожиев Панжи Жовлиевич, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: поликарбоксилат пластификаторларини синтез қилиш, улар ёрдамида техноген чиқиндилардан фаол минерал қўшимчалар олиш технологиясини ишлаб чиқиш ва цемент-бетон қоришмаларида қўллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
акрил кислотаси ва АПЕГ макромономери асосида молекуляр массаси 10000 Да гача бўлган поликарбоксилат пластификатори синтез қилинган ҳамда жараённинг оптимал шароитлари аниқланган;
акрил кислотаси ва НПЕГ макромономери асосида поликарбоксилат пластификатори синтез жараёнларида реакцияга киришмаган макромономерлар миқдорини камайтиришнинг мақбул шароитлари ишлаб чиқилган;
синтез қилинган пластификаторларни WМCО 2500 мембранаси ёрдамида диализ қилиниши уларнинг цемент тизимларини пластификациялаш самарадорлигига таъсири юқори эканлиги аниқланган;
малеин ангидриди асосида синтез қилинган пластификатор билан модификaцияланган базалт толалари бетон тизимларида юқори дисперсликда тарқалиши ва тизимдаги сув сарфини камайтириши аниқланган;
техноген чиқиндиларни кимёвий қайта ишлаш орқали полифункционал қўшимчаларни олиш ва уларни қўллашнинг экологик самарадор технологиялари ишлаб чиқилган;
техноген чиқиндиларни модификациялаб олинган полифункционал қўшимчалар клинкер сарфини қисқартириши ва цемент ишлаб чиқариш жараёнининг атроф муҳитга салбий тасрини камайтириши илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Техноген чиқиндилар ва поликарбоксилатлар асосида полифункционал қўшимчалар олиш, ҳамда уларни юқори сифатли бетон олишда қўллаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
олинган ПКАН-55 пластификатори бетон қоришмаларининг реологиясини яхшиловчи пластификатор қўшимчаси сифатида “NURA-HIGH-TECHNOLOGIES” масъулияти чекланган жамияти шаклидаги қўшма корхонаси қошидаги “NURAMEMOR” МЧЖ корхонасида юқори кучланишли трасформаторлар майдонлари ва асос қисмларини бетонлашда амалиётга жорий қилинган (“NURA-HIGH-TECHNOLOGIES” МЧЖ ҚКнинг 2024 йил 13 сентябрдаги 45-сон маълумотномаси). Натижада, цемент миқдори ортмаган ҳолда юқори мустаҳкамликдаги монолит бетонлар олиш имконини берган;
ПКАМП-14 пластификаторини “ROCKFIBER” қўшма корхонасида фибробетон қоришмасида толанинг дисперслигини ошириш учун базалт толаларига ишлов беришда амалиётга жорий қилинган  (“GOLDFIBER PRO” қўшма корхонасининг 2024-йил 28-августдаги 85-сон маълумотномаси). Натижада, бетон тизимлари учун қўлланадиган базалт толалари ишлаб чиқариш имконини берган;
техноген чиқиндилардан олинган алюмосиликат микросфералари иссиқликдан ҳимояловчи оловбардош қопламалар олишда зичликни камайтирувчи қўшимча сифатида “SEVEN SYSTEMS” масъулияти чекланган жамиятида амалиётга жорий қилинган (“Фавқулотда вазиятлар вазирлигининг 2024-йил 2-октябрдаги 5/4/38-3179-сонли маълумотномаси). Натижада, оловбардош қурилиш қопламасини зичлигини ва иссиқлик ўтказувчанлигини камайтириш имконини берган;
микрокремнезём чиқиндисини фаоллаштириб цемент учун полифункционал қўшимчалар олиш технологияси “DIASINVEST” масъулияти чекланган жамиятида амалиётга жорий қилинган. (“O‘zbekiston qurilish materiallari sanoati korxonalari uyushmasi” нинг 2024 йил 18-октябрдаги 02/15-3077-сон маълумотномаси). Натижада, майдалаш (помол) вақти 12% га қисқариб, олинган цементнинг сув/цемент нисбати камайган ва мустаҳкамлигини 321,12 кг/см2 дан 453,18 кг/см2 гача ошириш имконини берган.