Xonov Alaviddin Shoxo‘jaevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): « Issiqlik sharoitida rivojlanuvchi gipertireozda qon ivish tizimi va reologik xususiyatlari (eksperimental tadqiqot)», 14.00.16 – Normal va patologik fiziologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2816.
Ilmiy rahbar: Axmedov Kamoliddin Hakimovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Rasmiy opponentlar: Sayfullaeva Saida Akramjonovna, tibbiyot fanlari doktori, katta ilmiy xodim; Karabaev Aminjon Gadaevich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Abuali ibni Sino nomidagi Tojikiston davlat tibbiyot universiteti (Tojikiston Respublikasi).
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: issiq iqlim sharoitida rivojlanuvchi tajribaviy gipertireozda qalkonsimon bez struktur-funksional holatiga bog‘liq ravishda gemostaz tizimi, qon reologik xususiyatlari hamda shakliy elementlari miqdor o‘zgarishlarini dinamikada baholashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
issiq iqlim sharoitida gipertireoz dinamikasida normal iqlimdagi o‘zgarishlarga nisbatan trombotsitlar miqdorining keskin ortishi, qon shakliy elementlarining sifat jihatdan o‘zgarishi, ya’ni neytrofillarda toksogen donachalarning hosil bo‘lishi asoslangan;
issiq iqlim sharoitida tajribaviy gipertireoz dinamikasida gemostaz tizimda giperagregatsiyaning kuzatilishi, qonning reologik xususiyatlarining qovushqoqligining oshishi, shuningdek, siljish tezligining pasayishiga olib keladigan mexanizmlar issiq iqlimda organizmning suvsizlanish jarayonlarining jadallashishi va metobolik parchalanish jarayonlarining haddan tashqari kuchayishi natijasi ekanligi isbotlangan;
issiq iqlim sharoitida tajribaviy gipertiriozda normal iqlim sharoitidagi gipertiriozdan farqli o‘laroq gipofizar-tiroidal regulyasiyasi buzilganligi, ya’ni TTG va T3, T4 lar orasidagi muvozanat izdan chiqib, bu qalqonsimon bez funksiyasida gipofizar «aks-aloqa» boshqariluvida gipofiz rolining hamda toksik moddalar ta’sirida gipofizda tiroid garmonlarga nisbatan sezuvchanlik susayganligi asoslangan;
faol sekretor hujayralar va Sanderson yostiqchalari paydo bo‘lishi issiq iqlim sharoitida strukturaviy o‘zgarishlarni yanada jadallashtiradigan bezlarning giperfunksiyasiga bog‘liq ravishda kelib chiqishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Issiqlik sharoitida rivojlanuvchi gipertireozda qon ivish tizimi va reologik xususiyatlarni baholash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: issiq iqlim sharoitida gipertireoz dinamikasida normal iqlimdagi o‘zgarishlarga nisbatan trombotsitlar miqdorining keskin ortishi, qon shakliy elementlarining sifat jihatdan o‘zgarishi, ya’ni neytrofillarda toksogen donachalarning hosil bo‘lishi asoslanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 5 dekabrda 38-son bilan tasdiqlangan «Issiqlik sharoitida rivojlanuvchi gipertireozda qalqonsimon bezi morfofunksional hamda trombotsitlar agregatsiyasi parametrlarining o‘zgarishlarini dinamikada baholash usuli» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 04.01.2024 yildagi 4-son va Andijon davlat tibbiyot instituti klinikasi bo‘yicha 18.01.2024 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/95-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida kechuvchi tajribaviy gipertireoz dinamikasida qonning shaklli elementlari, ayniqsa trombotsitlar miqdorlarining normal iqlimdagi o‘zgarishlaridan keskin ortib ketishini yuzaga keltirishni bartaraf qilish orqali organizmdagi funksional tuzilmalalarni o‘zgarishini oldini olish ta’minlash hamda tromblar hosil bo‘lishi natijasida poliorgan etishmovchiliglarini oldini olishga sabab bo‘luvchi profilaktik va davolash chora-tadbirlari uchun fundamental asos sifatida xizmat qilish tartibini ishlab chiqish orqali tashxislashni yaxshilash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 112000 so‘m byudjet mablag‘lari kasallikni erta tashxislash hamda asoratlarni oldini olish, organizmning keskin shikastlanishi natijasida yuzaga kelgan o‘zgarishlarni tiklash natijasida iqtisod qilinadi;
ikkinchi ilmiy yangilik: issiq iqlim sharoitida tajribaviy gipertireoz dinamikasida gemostaz tizimda giperagregatsiyaning kuzatilishi, qonning reologik xususiyatlarining qovushqoqligining oshishi, shuningdek, siljish tezligining pasayishiga olib keladigan mexanizmlar issiq iqlimda organizmning suvsizlanish jarayonlarining jadallashishi va metobolik parchalanish jarayonlarining haddan tashqari kuchayishi natijasi ekanligi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 5 dekabrda 38-son bilan tasdiqlangan «Issiqlik sharoitida rivojlanuvchi gipertireozda qalqonsimon bezi morfofunksional hamda trombotsitlar agregatsiyasi parametrlarining o‘zgarishlarini dinamikada baholash usuli» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 04.01.2024 yildagi 4-son va Andijon davlat tibbiyot instituti klinikasi bo‘yicha 18.01.2024 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/95-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida kechuvchi tajribaviy gipertireoz dinamikasida qonning shaklli elementlari, ayniqsa trombotsitlar miqdorlarining normal iqlimdagi o‘zgarishlaridan keskin ortib ketishini yuzaga keltirishni bartaraf qilish orqali organizmdagi funksional tuzilmalalarni o‘zgarishini oldini olish ta’minlash hamda tromblar hosil bo‘lishi natijasida poliorgan etishmovchiliglarini oldini olishga sabab bo‘luvchi profilaktik va davolash chora-tadbirlari uchun fundamental asos sifatida xizmat qilish tartibini ishlab chiqish orqali tashxislashni yaxshilash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 112000 so‘m byudjet mablag‘lari kasallikni erta tashxislash hamda asoratlarni oldini olish, organizmning keskin shikastlanishi natijasida yuzaga kelgan o‘zgarishlarni tiklash natijasida iqtisod qilinadi;
uchinchi ilmiy yangilik: issiq iqlim sharoitida tajribaviy gipertiriozda normal iqlim sharoitidagi gipertiriozdan farqli o‘laroq gipofizar-tiroidal regulyasiyasi buzilganligi, ya’ni TTG va T3, T4 lar orasidagi muvozanat izdan chiqib, bu qalqonsimon bez funksiyasida gipofizar «aks-aloqa» boshqariluvida gipofiz rolining hamda toksik moddalar ta’sirida gipofizda tiroid garmonlarga nisbatan sezuvchanlik susayganligi asoslanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 5 dekabrda 38-son bilan tasdiqlangan «Issiqlik sharoitida rivojlanuvchi gipertireozda qalqonsimon bezi morfofunksional hamda trombotsitlar agregatsiyasi parametrlarining o‘zgarishlarini dinamikada baholash usuli» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 04.01.2024 yildagi 4-son va Andijon davlat tibbiyot instituti klinikasi bo‘yicha 18.01.2024 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/95-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida kechuvchi tajribaviy gipertireoz dinamikasida qonning shaklli elementlari, ayniqsa trombotsitlar miqdorlarining normal iqlimdagi o‘zgarishlaridan keskin ortib ketishini yuzaga keltirishni bartaraf qilish orqali organizmdagi funksional tuzilmalalarni o‘zgarishini oldini olish ta’minlash hamda tromblar hosil bo‘lishi natijasida poliorgan etishmovchiliglarini oldini olishga sabab bo‘luvchi profilaktik va davolash chora-tadbirlari uchun fundamental asos sifatida xizmat qilish tartibini ishlab chiqish orqali tashxislashni yaxshilash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 112000 so‘m byudjet mablag‘lari kasallikni erta tashxislash hamda asoratlarni oldini olish, organizmning keskin shikastlanishi natijasida yuzaga kelgan o‘zgarishlarni tiklash natijasida iqtisod qilinadi;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: faol sekretor hujayralar va Sanderson yostiqchalari paydo bo‘lishi issiq iqlim sharoitida strukturaviy o‘zgarishlarni yanada jadallashtiradigan bezlarning giperfunksiyasiga bog‘liq ravishda kelib chiqishi isbotlanganligi bo‘yicha takliflar Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali muvofiqlashtiruvchi ekspert kengashi tomonidan 2023 yil 5 dekabrda 38-son bilan tasdiqlangan «Issiqlik sharoitida rivojlanuvchi gipertireozda qalqonsimon bezi morfofunksional hamda trombotsitlar agregatsiyasi parametrlarining o‘zgarishlarini dinamikada baholash usuli» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. Mazkur taklif Buxoro viloyati patologik anatomiya byurosi bo‘yicha 04.01.2024 yildagi 4-son va Andijon davlat tibbiyot instituti klinikasi bo‘yicha 18.01.2024 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi Ilmiy texnik kengashining 2024 yil 25 sentyabrdagi 06/95-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: issiq iqlim sharoitida kechuvchi tajribaviy gipertireoz dinamikasida qonning shaklli elementlari, ayniqsa trombotsitlar miqdorlarining normal iqlimdagi o‘zgarishlaridan keskin ortib ketishini yuzaga keltirishni bartaraf qilish orqali organizmdagi funksional tuzilmalalarni o‘zgarishini oldini olish ta’minlash hamda tromblar hosil bo‘lishi natijasida poliorgan etishmovchiliglarini oldini olishga sabab bo‘luvchi profilaktik va davolash chora-tadbirlari uchun fundamental asos sifatida xizmat qilish tartibini ishlab chiqish orqali tashxislashni yaxshilash imkonini bergan. Iqtisodiy samaradorligi: mazkur kasallikni statsionar sharoitida davolash uchun sarflanadigan 112000 so‘m byudjet mablag‘lari kasallikni erta tashxislash hamda asoratlarni oldini olish, organizmning keskin shikastlanishi natijasida yuzaga kelgan o‘zgarishlarni tiklash natijasida iqtisod qilinadi.