Бахадирова Ирода Бахадировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Таркибида платина бўлган кимётерапия дори воситалари таъсирида юзага келган эшитиш сенсоневрал заифлашувининг профилактикаси ва уни даволаш (клиник экспериментал текширув)» 14.00.04 – Оториноларингология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Tib2214.
Илмий раҳбар: Aрифов Сайфутдин Сайдазимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тиббиёт ходимларини касбий малакасини ривожлантириш маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12.2019. Tib.59.01.
Расмий оппонентлар: Бакиева Шахло Хамидуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гусева Aлександра Леонидовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: А.Алиев номидаги Озарбайжон давлат шифокорлар малакасини ошириш институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
таркибида платина бўлган кимётерапия дорилари таъсирида шакилланадиган ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини бирламчи профилактикаси ва даволашни эшитиш ҳолатини клиник ва экспериментал мониторинг қилиш асосида такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор каламушларда ўтказилган тажриба давомида эшитишни электофизиологик ва электроакустик текшириш усулари ёрдамида эшитиш сенсоневрал бузилишини кимётерапиянинг эрта муддатларда, яъни 1-3 курсларида юзага келиш аниқланган;
эшитиш сенсоневрал бузилишини шаклланишини платина сақловчи дори воситаларининг аввалги авлодига мансуб дори воситалари таъсирида янги авлодларига нисбатан 5 марта кўп учраши тажрибада исботланган;
платина сақловчи дори воситаларни қўллаган холда ўтказилган кимётерапия давомида беморларда глутатионни эшитишни ўткир сенсоневрал заифлашувини бирламчи профилактикаси усули сифатидаги самарадорлилиги аниқланган;
платина сақловчи дори воситаларни қўллаган холда ўтказилган кимётерапия жараёнида эшитишни сенсоневрал заифлашувини бирламчи профилактикаси ва эрта аниқлаш учун таклиф этилган алгоритмнинг самарадорлилиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашининг 2024 йил 22 июлдаги 04/13-сон хулосасига асосан қуйидагилар амалиётга жорий қилинди:
биринчи илмий янгилик: илк бор каламушларда ўтказилган тажриба давомида эшитишни электофизиологик ва электроакустик текшириш усулари ёрдамида эшитиш сенсоневрал бузилишини кимётерапиянинг эрта муддатларда, яъни 1-3 курсларида юзага келиш аниқланган. Илмий янгиликнининг амалиётга жорий қилиниши: экспериментал тадқиқотнинг олинган илмий-амалий натижалари 7-шаҳар клиник шифохонасида (буйруқ №28 У/Т) ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Aндижон вилояти филиалида (буйруқ №11) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тадқиқот натижалари асосида ўткир сенсоневрал эшитиш заифлиги ривожланишининг бирламчи профилактикасига қаратилган тавсиялар ишлаб чиқилган. Экспериментал шароитда платина сақловчи препаратларни ототоксиклик даражасини аниқлаш ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини олдини олиш учун бирламчи профилактик чоралар бўйича протоколни жорий этиш имконини берди, бу еса давлат бюджетидан 120640 сўмдан 147500 сўмгача тежаш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Платина препаратлари билан кимётерапия ўтаётган беморларда эшитиш қобилиятини йўқотишнинг олдини олиш” мавзусида илмий янгилик, бошқа Соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш марказининг 2023-йил 29-декабрдаги 7н-р/62-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган;
иккинчи илмий янгилик: эшитиш сенсоневрал бузилишини шаклланишини платина сақловчи дори воситаларининг аввалги авлодига мансуб дори воситалари таъсирида янги авлодларига нисбатан 5 марта кўп учраши тажрибада исботланган. Илмий янгиликнининг амалиётга жорий қилиниши: экспериментал тадқиқотнинг олинган илмий-амалий натижалари 7-шаҳар клиник шифохонасида (буйруқ №28 У/Т) ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Aндижон вилояти филиалида (буйруқ №11) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: экспериментал тадқиқотлар асосида ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини эрта ташхислаш ва платина препаратлари билан кимётерапия олган беморларнинг эшитиш мониторинг қилиш имконини берди. Бу эса, ўз вавбатида 176310 сўмдан 322000 сўмгача бўлган харажатларни тежаш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Платина препаратлари билан кимётерапия ўтаётган беморларда сенсоневрал эшитиш заифлиги эрта ташхислаш” мавзусида илмий янгилик, бошқа Соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш марказининг 2023-йил 29-декабрдаги 7н-р/61-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган;
учинчи илмий янгилик: платина сақловчи дори воситаларни қўллаган холда ўтказилган кимётерапия давомида беморларда глутатионни эшитишни ўткир сенсоневрал заифлашувини бирламчи профилактикаси усули сифатидаги самарадорлилиги аниқланган. Илмий янгиликнининг амалиётга жорий қилиниши: Олинган илмий-амалий натижалари 7-шаҳар клиник шифохонасида (буйруқ №28 У/Т) ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Aндижон вилояти филиалида (буйруқ №10) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тавсия этилган бирламчи профилактика усулини қўллаш ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини даволаш самарадорлигини оширишга ва унинг сурункали шаклларини ривожланишини камайтиришга имкон берди. Платина асосидаги кимётерапия олган беморларда эшитиш қобилиятини йўқотишнинг сурункали шаклларини ривожланиши давлат бюджети учун кичик аҳамиятга эга эмас. Оғир даражадаги сенсоневрал эшитиш заифлигининг бирламчи профилактикаси туфайли беморлар ижтимоийлашувланади ва эшитиш нуқтаи назаридан ҳаёт сифатини сақлаб қолади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Платина препаратлари билан кимётерапия ўтаётган беморларда эшитиш қобилиятини йўқотишнинг олдини олиш” мавзусида услубий тавсиянома, бошқа Соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш марказининг 2023-йил 29-декабрдаги 7н-р/62-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган;
тўртинчи илмий янгилик: платина сақловчи дори воситаларни қўллаган холда ўтказилган кимётерапия жараёнида эшитишни сенсоневрал заифлашувини бирламчи профилактикаси ва эрта аниқлаш учун таклиф этилган алгоритмнинг самарадорлилиги исботланган. Олинган илмий-амалий натижалари 7-шаҳар клиник шифохонасида (буйруқ №29 У/Т) ва Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Aндижон вилояти филиалида (буйруқ №11) амалиётга жорий этилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Ототоксик кимётерапия препаратларини қабул қилиш вақтида эшитиш ҳолатини мониторинг қилиш алгоритмининг жорий этилиши сенсоневрал эшитиш заифлигини эрта ташхислаш имконини беради, яъни бу беморларнинг ижтимоийлашуви ва ҳаёт сифатини сақлаб, ўз вақтида даволаш самарадорлигини оширади. Услубий тавсияларни амалга оширишдан олинган умумий иқтисодий самарадорлик платинали ототоксик кимётерапия препаратларини 5 курс қабул қилиш ҳисобига сенсоневрал эшитиш заифлиги бор ҳар бир беморга 231710 сўмни ташкил этади. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиши: “Платина препаратлари билан кимётерапия ўтаётган беморларда сенсоневрал эшитиш заифлиги эрта ташхислаш” мавзусида услубий тавсиянома, бошқа Соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш марказининг 2023-йил 29-декабрдаги 7н-р/61-сонли хати Соғлиқни сақлаш вазирлигига тақдим этилган.