Turabova Nozimaxon Raxmatullaxodjaevnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi: “COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 virusi antitana profillarining tashxislash ahamiyati” ixtisosliklar shifri: 14.00.36 –  Allergologiya va immunologiya.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2956.
Ilmiy rahbar: Shamsutdinova Maksuda Ilyasovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent tibbiyot akademiyasi va Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yukumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Virusologiya ilmiy-tadkikot institutida bajarilgan.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Ismailova Adolat Abduraximovna, tibbiyot fanlari doktori; Kasimov Ilxamdjan Asamovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 virusi antitana profillarining tashxislash ahamiyatini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor COVID-19 bilan kasallangan bemorlarda kasallikning o‘rta darajada kechishi virusning spayk oqsili (RBD-S SARS-CoV-2) reseptorlarini bog‘lovchi domenga neytrallovchi antitanalarning past miqdorila, o‘ziga xos IgM va IgGning past va  yallig‘lanishga xos (IFN-γ, IL-2, IL-6) sitokinlarning yuqori miqdorlarda bo‘lishi bilan bog‘liqligi aniqlangan;
ilk bor COVID-19 da kasallikning og‘ir darajada kechishi virusning spayk oqsili (RBD-S SARS-CoV-2) reseptorlarini bog‘lovchi domenga neytrallovchi antitanalarning yuqori fonida, o‘ziga xos IgM va IgG ning yuqori va yallig‘lanishga xos (IFN-γ, IL-2, IL-6 ) sitokinlarning past miqdorlarda bo‘lishi bilan bog‘liqligi isbotlangan;
 ilk bor SARS-CoV-2  nukleokapsid oqsiliga neytrallash antitanalari kasallikdan keyin, RBD-S ga neytrallash antitanalari, SARS-CoV-2 ga IgG ga antitanalari vaksinatsiyalanda uchrashi va har ikkala toifadagi bemorlarda ushbu antitanalarning mavjudligi esa tabiiy infeksiyaga nisbatan erta immun javob xosil bo‘lishi bilan bog‘liqligi isbotlangan;
ilk bor SARS-CoV-2  nukleokapsid oqsiliga neytrallash antitanalari, RBD-S ga neytrallash antitanalari, SARS-CoV-2 ga IgG ga antitanalari miqdorlari rekonvalessentlarda COVID-19 infeksiyasi bilan kasallanmaganlarga nisbatan bir oygacha ishonarli yuqori bo‘lishi, keyinchalik esa barcha emlangan shaxslarda antitanalarning miqdori  kasallik og‘irligiga bog‘liq bo‘lmagan xolatda, uzoq muddatda immun javobning qat’iyligida sezilarli farqlar yo‘qligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 virusi antitana profillarining tashxislash ahamiyati aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangiligi:  ilk bor COVID-19 bilan kasallangan bemorlarda kasallikning o‘rta darajada kechishi virusning spayk oqsili (RBD-S SARS-CoV-2) reseptorlarini bog‘lovchi domenga neytrallovchi antitanalarning past miqdorida, o‘ziga xos IgM va IgGning past va  yallig‘lanishga xos (IFN-γ, IL-2, IL-6) sitokinlarning yuqori miqdorlarda bo‘lishi bilan bog‘liqligi aniqlanganligi bo‘yicha «SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining COVID-19 bilan kasallangan bemorlar va rekonvalesentlarda tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali Ekspert kengashining 2023 yil 4 iyuldagi 27-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 77-sonli xamda Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 47-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 05/74-son ma’lumotnomasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, laboratoriya tomonidan tasdiqlangan tashhis qo‘yish, bu esa o‘z navbatida bemorni etarli darajada boshqarish, og‘ir va o‘lim holatlarini oldini olish va bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi va Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining aniqlanishi va vaksinatsiya qilinishi kasallikning og‘ir darajada kechishida bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 18560575 so‘m, o‘rta darajada kechishida  8063259 so‘m va engil darajada kechishida  4279739 so‘mni tashkil qilgan. Xulosa: COVID-19 bilan kasallangan bemorlarda kasallikning og‘ir, o‘rta va engil darajada kechishi virusning spayk oqsili (RBD-S SARS-CoV-2) reseptorlarini bog‘lovchi domenga neytrallovchi antitanalar, o‘ziga xos IgM va IgG  va  yallig‘lanishga xos (IFN-γ, IL-2, IL-6) sitokinlar miqdorlariga bog‘liqligi asoslangan.
ikkinchi ilmiy yangiligi: ilk bor COVID-19 da kasallikning og‘ir darajada kechishi virusning spayk oqsili (RBD-S SARS-CoV-2) reseptorlarini bog‘lovchi domenga neytrallovchi antitanalarning yuqori fonida, o‘ziga xos IgM va IgG ning yuqori va yallig‘lanishga xos (IFN-γ, IL-2, IL-6 ) sitokinlarning past miqdorlarda bo‘lishi bilan bog‘liqligi isbotlanganligi bo‘yicha «SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining COVID-19 bilan kasallangan bemorlar va rekonvalesentlarda tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali Ekspert kengashining 2023 yil 4 iyuldagi 27-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 77-sonli xamda Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 47-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 05/74-son ma’lumotnomasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, laboratoriya tomonidan tasdiqlangan tashhis qo‘yish, bu esa o‘z navbatida bemorni etarli darajada boshqarish, og‘ir va o‘lim holatlarini oldini olish va bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi va Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining aniqlanishi va vaksinatsiya qilinishi kasallikning og‘ir darajada kechishida bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 18560575 so‘m, o‘rta darajada kechishida  8063259 so‘m va engil darajada kechishida  4279739 so‘mni tashkil qilgan. Xulosa: COVID-19 bilan kasallangan bemorlarda kasallikning og‘ir, o‘rta va engil darajada kechishi virusning spayk oqsili (RBD-S SARS-CoV-2) reseptorlarini bog‘lovchi domenga neytrallovchi antitanalar, o‘ziga xos IgM va IgG  va  yallig‘lanishga xos (IFN-γ, IL-2, IL-6) sitokinlar miqdorlariga bog‘liqligi asoslangan.
uchinchi ilmiy yangiligi: ilk bor SARS-CoV-2  nukleokapsid oqsiliga neytrallash antitanalari kasallikdan keyin, RBD-S ga neytrallash antitanalari, SARS-CoV-2 ga IgG ga antitanalari vaksinatsiyalanda uchrashi va har ikkala toifadagi bemorlarda ushbu antitanalarning mavjudligi esa tabiiy infeksiyaga nisbatan erta immun javob xosil bo‘lishi bilan bog‘liqligi isbotlanganligi bo‘yicha «SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining COVID-19 bilan kasallangan bemorlar va rekonvalesentlarda tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali Ekspert kengashining 2023 yil 4 iyuldagi 27-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 77-sonli xamda Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 47-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 05/74-son ma’lumotnomasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, laboratoriya tomonidan tasdiqlangan tashhis qo‘yish, bu esa o‘z navbatida bemorni etarli darajada boshqarish, og‘ir va o‘lim holatlarini oldini olish va bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi va Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining aniqlanishi va vaksinatsiya qilinishi kasallikning og‘ir darajada kechishida bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 18560575 so‘m, o‘rta darajada kechishida  8063259 so‘m va engil darajada kechishida  4279739 so‘mni tashkil qilgan. Xulosa: COVID-19 da SARS-CoV-2  nukleokapsid oqsiliga neytrallash antitanalari kasallikdan keyin, RBD-S ga neytrallash antitanalari, SARS-CoV-2 ga IgG ga antitanalari vaksinatsiyalanda uchrashi erta immun javob xosil bo‘lishi bilan bog‘liqligi aniqlangan.
to‘rtinchi ilmiy yangiligi: ilk bor SARS-CoV-2  nukleokapsid oqsiliga neytrallash antitanalari, RBD-S ga neytrallash antitanalari, SARS-CoV-2 ga IgG ga antitanalari miqdorlari rekonvalessentlarda COVID-19 infeksiyasi bilan kasallanmaganlarga nisbatan bir oygacha ishonarli yuqori bo‘lishi, keyinchalik esa barcha emlangan shaxslarda antitanalarning miqdori  kasallik og‘irligiga bog‘liq bo‘lmagan xolatda, uzoq muddatda immun javobning qat’iyligida sezilarli farqlar yo‘qligi aniqlanganligi bo‘yicha «SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining COVID-19 bilan kasallangan bemorlar va rekonvalesentlarda tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Toshkent tibbiyot akademiyasi Termiz filiali Ekspert kengashining 2023 yil 4 iyuldagi 27-sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 77-sonli xamda Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 03.04.2023 yildagi 47-sonli buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 26 avgustdagi 05/74-son ma’lumotnomasi). Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, laboratoriya tomonidan tasdiqlangan tashhis qo‘yish, bu esa o‘z navbatida bemorni etarli darajada boshqarish, og‘ir va o‘lim holatlarini oldini olish va bemorlarni davolash taktikasini tanlashga imkon yaratadi. Iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Xorazm viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi va Jizzax viloyat yuqumli kasalliklar shifoxonasi amaliy faoliyatiga joriy etilishi COVID-19  bilan kasallangan bemorlarda SARS-CoV-2 ga RBD-S IgG antitanalarining aniqlanishi va vaksinatsiya qilinishi kasallikning og‘ir darajada kechishida bir bemorga nisbatan iqtisodiy samaradorlik 18560575 so‘m, o‘rta darajada kechishida  8063259 so‘m va engil darajada kechishida  4279739 so‘mni tashkil qilgan. Xulosa: COVID-19 da SARS-CoV-2 nukleokapsid oqsiliga neytrallash antitanalari, RBD-S ga neytrallash antitanalari, SARS-CoV-2 ga IgG ga antitanalari miqdorlari rekonvalessentlarda COVID-19 infeksiyasi bilan kasallanmaganlarga nisbatan bir oygacha ishonarli yuqori bo‘lishi, keyinchalik esa barcha emlangan shaxslarda antitanalar miqdorida sezilarli farqlar yo‘qligi asoslangan.