Murotov Nurshod Farxodovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Homilador va emizikli ayollar immun statusini baholashga tabaqalashtirilgan yondashuv” ixtisosliklar shifri: 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Tib3432.
Ilmiy rahbar: Ergashev Vali Alimovich, tibbiyot fanlari doktori (DSc).
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Suyarov Akram Amirqulovich, tibbiyot fanlari doktori; Axmedova Xalida Yuldashevna, tibbiyot fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat stomatologiya instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: homilador va emizikli ayollar immun statusini baholashga tabaqalashtirilgan yondashuvni ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor qishloq xududida yashovchi homiladorlarda autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya xolati immun tizimi maxsus bo‘lmagan omillari disbalansi, komplementning SZ komponenti va prokal`sitonin ortishi fonida laktoferrin miqdorining ishonarli pasayishi xolatida rivojlanishi isbotlangan;
ilk bor qishloq xududida yashovchi emizikli ayollarda autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya xolati immun tizimi maxsus bo‘lmagan omillari disbalansining intensivligi homiladorlardan yuqoriligi,  komplementning SZ komponenti va prokal`sitonin miqdori sog‘lom emizikli ayollarga nisbatan ishonarli ortishi fonida laktoferrin miqdorining ishonarli pasayishi aniqlangan;
ilk bor homilador va emizikli ayollarda autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya xolatida immun tizimida yallig‘lanish jarayoni faollashuvi sababli yallig‘lanishga xos (IL-1β, IL-6 ) va qarshi (IL-4, IL-10) sitokinlar miqdorining ortishi bilan kechishi, emizikli ayollarda sitokinlar miqdori homiladorlarga nisbatan ishonarli yuqori bo‘lishi aniqlangan;
homilador va emizikli ayollarda turli darajadagi anemiya, AIT shakllanishi, rivojlanishi va istiqbolini belgilashda immunitetning maxsus bo‘lmagan rezistentlik omillari (S3S, laktoferrin, prokal`sitonin) disbalansi, gumoral omillar (IgE) va sitokinlar (IL-1β, IL-4, IL-6, IL-10) miqdorining o‘zgarishi tashxislovchi va bashoratlovchi mezonlari ekanligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Homilador va emizikli ayollar immun statusini baholashga tabaqalashtirilgan yondashuvni ishlab chiqish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangiligi:  ilk bor qishloq xududida yashovchi homiladorlarda autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya xolati immun tizimi maxsus bo‘lmagan omillari disbalansi, komplementning SZ komponenti va prokal`sitonin ortishi fonida laktoferrin miqdorining ishonarli pasayishi xolatida rivojlanishi isbotlanganligi bo‘yicha «Qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi homilador va emizikli ayollar immum statusini baholash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024-yil 24-yanvardagi №24-m/008 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali bo‘yicha 28.06.2024 yildagi 46-sonli,  Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi bo‘yicha 29.06.2024 yildagi 75-sonli, Buxoro viloyati Peshku tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 08.02.2024 yildagi 01/152-sonli  va Buxoro viloyati Romitan tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 10.02.2024 yildagi 01/441-sonli  buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 8-iyuldagi № 02/26 sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, o‘z navbatida autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya holatlarini oldini olish va davolash taktikasini tanlash, homilador va emizikli ayollar xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali, Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi, Buxoro viloyati Peshku va Romitan tumanlari tibbiyot birlashmalari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi fertil yoshdagi ayollar, homilador va emizikli ayollar immun statusini baholash usulida bir ayolga nisbatan sarflangan mablag‘ning 145000 so‘mgacha tejalishi asoslangan. Xulosa: qishloq xududida yashovchi homilador va emizikli ayollardagi turli darajadagi anemiya va autoimmun tireoiditni tashxislashda  gumoral tizim kursatkichlari (IgE, IL-1β, IL-4, IL-6, IL-10) mikdori xamda komplementning SZ komponenti, laktoferrin, prokal`sitonin miqdorlari o‘zgarishlariga bog‘liqligi asoslangan.
ikkinchi ilmiy yangiligi: ilk bor qishloq xududida yashovchi emizikli ayollarda autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya xolati immun tizimi maxsus bo‘lmagan omillari disbalansining intensivligi homiladorlardan yuqoriligi, komplementning SZ komponenti va prokal`sitonin miqdori sog‘lom emizikli ayollarga nisbatan ishonarli ortishi fonida laktoferrin miqdorining ishonarli pasayishi aniqlanganligi bo‘yicha «Qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi homilador va emizikli ayollar immum statusini baholash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024-yil 24-yanvardagi №24-m/008 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali bo‘yicha 28.06.2024 yildagi 46-sonli,  Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi bo‘yicha 29.06.2024 yildagi 75-sonli, Buxoro viloyati Peshku tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 08.02.2024 yildagi 01/152-sonli  va Buxoro viloyati Romitan tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 10.02.2024 yildagi 01/441-sonli  buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 8-iyuldagi № 02/26 sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, o‘z navbatida autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya holatlarini oldini olish va davolash taktikasini tanlash, homilador va emizikli ayollar xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali, Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi, Buxoro viloyati Peshku va Romitan tumanlari tibbiyot birlashmalari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi fertil yoshdagi ayollar, homilador va emizikli ayollar immun statusini baholash usulida bir ayolga nisbatan sarflangan mablag‘ning 145000 so‘mgacha tejalishi asoslangan. Xulosa: qishloq xududida yashovchi homilador va emizikli ayollardagi turli darajadagi anemiya va autoimmun tireoiditni tashxislashda  gumoral tizim kursatkichlari (IgE, IL-1β, IL-4, IL-6, IL-10) mikdori xamda komplementning SZ komponenti, laktoferrin, prokal`sitonin miqdorlari o‘zgarishlariga bog‘liqligi asoslangan.
uchinchi ilmiy yangiligi: ilk bor homilador va emizikli ayollarda autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya xolatida immun tizimida yallig‘lanish jarayoni faollashuvi sababli yallig‘lanishga xos (IL-1β, IL-6 ) va qarshi (IL-4, IL-10) sitokinlar miqdorining ortishi bilan kechishi, ammo emizikli ayollarda sitokinlar miqdori homiladorlarga nisbatan ishonarli yuqori bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha «Qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi homilador va emizikli ayollar immum statusini baholash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024-yil 24-yanvardagi №24-m/008 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali bo‘yicha 28.06.2024 yildagi 46-sonli,  Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi bo‘yicha 29.06.2024 yildagi 75-sonli, Buxoro viloyati Peshku tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 08.02.2024 yildagi 01/152-sonli  va Buxoro viloyati Romitan tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 10.02.2024 yildagi 01/441-sonli  buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 8-iyuldagi № 02/26 sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, o‘z navbatida autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya holatlarini oldini olish va davolash taktikasini tanlash, homilador va emizikli ayollar xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali, Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi, Buxoro viloyati Peshku va Romitan tumanlari tibbiyot birlashmalari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi fertil yoshdagi ayollar, homilador va emizikli ayollar immun statusini baholash usulida bir ayolga nisbatan sarflangan mablag‘ning 145000 so‘mgacha tejalishi asoslangan. Xulosa: qishloq xududida yashovchi homilador va emizikli ayollardagi turli darajadagi anemiya va autoimmun tireoiditni tashxislashda  gumoral tizim kursatkichlari (IgE, IL-1β, IL-4, IL-6, IL-10) mikdori xamda komplementning SZ komponenti, laktoferrin, prokal`sitonin miqdorlari o‘zgarishlariga bog‘liqligi asoslangan.
to‘rtinchi ilmiy yangiligi: homilador va emizikli ayollarda turli darajadagi anemiya, AIT shakllanishi, rivojlanishi va istiqbolini belgilashda immunitetning maxsus bo‘lmagan rezistentlik omillari (S3S, laktoferrin, prokal`sitonin) disbalansi, gumoral omillar (IgE) va sitokinlar (IL-1β, IL-4, IL-6, IL-10) miqdorining o‘zgarishi tashxislovchi va bashoratlovchi mezonlari ekanligi isbotlanganligi bo‘yicha «Qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi homilador va emizikli ayollar immum statusini baholash usuli» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti ekspertlar kengashining 2024-yil 24-yanvardagi №24-m/008 sonli xulosasi) bilan tasdiqlangan. Mazkur taklif Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali bo‘yicha 28.06.2024 yildagi 46-sonli,  Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi bo‘yicha 29.06.2024 yildagi 75-sonli, Buxoro viloyati Peshku tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 08.02.2024 yildagi 01/152-sonli  va Buxoro viloyati Romitan tumani tibbiyot birlashmasi bo‘yicha 10.02.2024 yildagi 01/441-sonli  buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2024 yil 8-iyuldagi № 02/26 sonli ma’lumotnomasi); ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar kasallikni o‘z vaqtida aniqlash, klinik-immunologik tashhislash, o‘z navbatida autoimmun tireoidit va I-II-darajali anemiya holatlarini oldini olish va davolash taktikasini tanlash, homilador va emizikli ayollar xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan ona va bola salomatligi ilmiy-amaliy tibbiyot markazi davlat muassasasining Buxoro filiali, Buxoro shahar tug‘ruq kompleksi, Buxoro viloyati Peshku va Romitan tumanlari tibbiyot birlashmalari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi qishloq tumanlarida doimiy istiqomat qiluvchi fertil yoshdagi ayollar, homilador va emizikli ayollar immun statusini baholash usulida bir ayolga nisbatan sarflangan mablag‘ning 145 000 so‘mgacha tejalishi asoslangan. Xulosa: qishloq xududida yashovchi homilador va emizikli ayollardagi turli darajadagi anemiya va autoimmun tireoiditni tashxislashda  gumoral tizim kursatkichlari (IgE, IL-1β, IL-4, IL-6, IL-10) mikdori xamda komplementning SZ komponenti, laktoferrin, prokal`sitonin miqdorlari o‘zgarishlariga bog‘liqligi asoslangan.