Qodirov Sobirjon Solijon o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Turli tizimli tillarda sayyohlik diskursining lingvopragmatik tadqiqi”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Fil2109.
Ilmiy rahbar: Nabieva Diloro Abduxamidovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat chet tillari instituti, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Rasmiy opponentlar: Abduvaliev Maxamatjon Arabovich, filologiya fanlari doktori (DSc), professor; Ganieva Dildora Azizovna, filologiya fanlari doktori (DSc), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Namangan davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘zbek va ingliz tillarida sayyohlik diskursinining lingvopragmatikasini hosil qiluvchi lisoniy birliklarning terminologik, leksik-grammatik, struktural-semantik, sintaktik, funksional jihatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
turizm nutqi kommunikativ lingvistikaning tekshirish obyekti ekanligi, muloqot jarayonidan so‘zlovchi shaxs va tinglovchi o‘rtasida muloqot kompetensiyasining o‘ziga xos xususiyatlarini hamda kommunikantlarning milliy-madaniy mental holatlarini aniqlash uchun asos bo‘lishi dalillangan;
sayyohlik nutqi boshqa sohalar bilan bog‘liq bo‘lib, bu o‘z navbatida maxsus diskursiv janrlarda namoyon bo‘lishi, institusional (broshyura,buklet, kataloglar) va shaxsiy (sayyohlarning fikrlari, turizm bilan bog‘liq sharhlar,sayohat natijalari haqida muhbirlarning taqdimotlari) janrlar ochib berilgan;
o‘zbek va ingliz tillarda sayyohlik terminlari sohalarga bo‘linishi, terminlarni tilga kirib kelishi, sayyohlik faoliyatida nomenklatura lug‘atidan faol foydalanishi, leksik-grammatik tabiatida sifatlar va olmoshlarni berilishi shuningdek, sohaviy turizm matnlarining tantanali boshlanishi, emotsionallik, ekspressivlik, qisqalik, tasirchanlik kabi xususiyatlarga ega ekanligi aniqlangan;
qiyoslanayotgan tillarda sayyohlik diskursiga ega bo‘lgan til birliklarining tabiatini yoritishda ularning pragmatik va lingvistik xususiyatlari hamda o‘sha tizimdagi semantik munosabatlarini aniqlash adekvat tarjima uchun muhim ahamiyat kasb etishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. “Turli tizimli tillarda sayyohlik diskursining lingvopragmatik tadqiqi” mavzusida olib borilgan tadqiqot asosida:
o‘zbek-ingliz tillarida sayyohlik diskursini tadqiq qilish, takomillashtirish, lingvopragmatik muammolarni echish kabi masalalar borasidagi tadqiqot natijalaridan Muqimiy nomidagi Qo‘qon davlat pedagogika institutida 2020-2022-yillarda olib borilgan S-ECAGD-18-CA-0067(PO20002335) “fy 2018 English Access Microscholarship Programm” nomli AQSh ta’lim va madaniy ishlar byurosi bilan hamkorlikdagi amaliy loyihalarida foydalanilgan (Qo‘qon davlat pedagogika institutining 2023-yil 6-oktyabrdagi 273-son ma’lumotnomasi). Natijada tadqiqotda ilgari surilgan qator taklif va tavsiyalar, ilmiy yangiliklar asosida dastur va qo‘llanmalarni yaratishga, ta’lim hamda madaniyatni rivojlantirishga qaratilgan nazariy va amaliy ishlarni yanada samarali tashkil etishga xizmat qilgan;
o‘zbek-ingliz qiyosiy muammolarini tadqiq qilish, takomillashtirish, leksikografik muammolarni yechish kabi masalalar borasidagi ushbu tadqiqot ishi doirasida to‘plangan materiallar, qo‘yilgan muammolarni tadqiq etish natijalaridan Muqimiy nomidagi Qo‘qon davlat pedagogika institutida 2020-2022-yillarda olib borilgan S-ECAGD-18-CA-0067(PO20002335) “fy 2018 English Access Microscholarship Programm” nomli AQSh ta’lim va madaniy ishlar byurosi bilan hamkorlikdagi amaliy loyihalarida foydalanilgan (Qo‘qon davlat pedagogika institutining 2023-yil 6-oktyabrdagi 273-son ma’lumotnomasi). Chiqarilgan xulosa va umumlashtirilgan fikrlar ingliz tilini yosh avlodga o‘qitish bo‘yicha axborot-komunikatsion texnologiyalari asosida resurslar yaratishda manba bo‘lib, turizm terminosistemaga oid birliklarning izohlarini yoritishda xizmat qilgan;
struktur jihatdan o‘zbek va ingliz tillarida sayyohlik faoliyatidagi so‘zlarning umumiy va farqli jihatlari, o‘zaro tarjimasidagi muammolarni aniqlash hamda leksigrafik talqinini ilmiy asoslashga doir natijalaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston” teleradiokanali DM “Madaniy-marifiy va badiiy eshittirishlar” muharririyati tomonidan tayyorlangan “Assalom O‘zbekiston”, “Yurtim jamoli”, nomli eshittirishlarining senariysini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining 2023-yil 7-maydagi 06-28-789-son ma’lumotnomasi). Natijada eshittirishlarning ilmiy saviyasi ortgan hamda ishda qo‘llangan yondashuv o‘zbek va ingliz tillarida sayyohlik diskursining nutqiy jarayonini o‘zaro tarjimada berilishini tadqiq etish va badiiy adabiyot tarjima sifatini oshirishga xizmat qilishi asoslangan.