Ismoiljonov Shuxratjon Boymirza o‘g‘lining
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Ingliz tili darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirish metodikasi (ijod maktablari misolida)”, 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (ingliz tili) (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Ped6391.
Ilmiy rahbar: Yakubbaev Murodilla Marufovich, pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori PhD), dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Namanga davlat chet tillari instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Ishoqxon Ibrat nomidagi Namangan davlat chet tillari instituti, PhD.03/05.05.2023.Fil.163.01.
Rasmiy opponentlar: Asqarova Manzura Avazbekovna, pedagogika fanlari doktori; Erqulova Feruza Meliquzievna, pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi ijod maktablari yuqori sinf o‘quvchilarida tanqidiy fikrlash malakalarini ingliz tili o‘qitish jarayonlarida rivojlantirish metodikasini takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
tanqidiy fikrlash malakalarini ijod maktablari tamoyillari bilan integratsiyalash asosida zamonaviy pedagogikaning o‘ziga xos shakli (bilish (knowing), aks ettirish, mulohaza qilish (reflection), anglash (comprehension) te’ran fikrlash (thinking out of the box), boshqalar fikriga fikr bildirish va boshqalarning o‘z shaxsiga fikrlarni qabul qilish (giving and receiving feedback), o‘zgalar fikrini hurmat qilish, pragmatik tarzda harakat qilish sifatidagi tanqidiy fikrlashning didaktik xususiyatlari ochib berilgan;
ingliz tili o‘rgatish jarayonlarida yuqori sinf o‘quvchilarida tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirishning metodik-didaktik komponentlari (chuqurroq fikrlashga undovchi, rivojlantiruvchi, qaror qabul qiluvchi)ni ta’lim muhitiga ijodkorlik elementlarini (thinking different-boshqa nuqtalardan qarash, kreativlik, ma’lumotlarning manbaalariga e’tiborli bo‘lish, turli nuqtayi nazarlarni tinglash va ulardan xulosa chiqarish) qo‘llash asosida aniqlashtirilgan;
yuqori sinf o‘quvchilarida ingliz tili o‘qitish jarayonlarida tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirish modeli tanqidiy fikrlashga yo‘naltirilgan motivatsion-informatsion, diagnostik-tuzatuvchi, yo‘naltiruvchi, belgilovchi, umumlashtiruvchi, aniqlovchi tarkibiy qismlarini aniqlash asosida takomillashtirilgan;
ijod maktablari o‘quvchilarining tanqidiy fikrlash malakalari yordamida tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirish bosqichlari teran va ijodkorona fikrlash fazilatlarini rivojlantirish va mustahkamlash (loyihalash ijodiy vazifa) texnologiyalari asosida o‘quv jarayonida tanqidiy muloqot tizimini amalga oshirishning pedagogik imkoniyatlari (argumentlarni mantiqiy tahlil qilish va asoslash, turli nuqtayi nazarlarni ko‘rib chiqish, muloqot va muzokaralar olib borish, fikrlar xilma-xilligi) asosida tizimlashtirilgan.
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Yuqori sinf ingliz tili darslarida o‘quvchilarda tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirishga doir tadqiqot natijalari asosida:
ingliz tili o‘qitish jarayonlarida yuqori sinf o‘quvchilarida tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirish bosqichlari kreativ va tanqidiy fikrlash fazilatlarini rivojlantirish va mustahkamlashga doir xulosalardan ingliz tili o‘qituvchilari uchun yaratilgan “Ingliz tili darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirish texnologiyalari bo‘yicha” nomli o‘quv-metodik qo‘llanmadan Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligining Abdulla Oripov, Erkin Vohidov, Muhammad Yusuf va Ishoqxon Ibrat ijod maktablarida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi Vazirlgi huzuridagi Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligining 2024-yil 2-oktyabrdagi 01-12/2-2116 sonli ma’lumotnomasi) 2024-yil, 20-23-avgust kunlarida Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligining ijod maktablari bilan ishlash bo‘limi tomonidan tashkil etilgan “Kasbiy rivojlanish: tahlil, maqsad, natija” nomli Respublika offline o‘quv-trening jarayoniga tatbiq etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligining 2024-yil 2-oktyabrdagi 01-12/2-2113-son ma’lumotnomasi). Natijalarning amaliyotga joriy qilinishi, yuqori sinf ingliz tili fani o‘qituvchilarining o‘quvchilarda tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirishga qaratilgan interfaol metodlarni takomillashtirish va dasturiy vositalarni ishlab chiqishga xizmat qilgan;
yuqori sinf o‘quvchilarida ingliz tili o‘qitish jarayonlarida tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirishning o‘quv topshiriqlarini intensiv bajara olish samaradorligiga ustuvorlik berish asosida takomillashtirilgan didaktik modelidan ingliz tili ta’limi jarayonida foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligining 2024-yil 2-oktyabrdagi 01-12/2-2113-son ma’lumotnomasi). Natijada, yuqori sinflar ta’limida o‘quvchilarning ingliz tilini o‘rganishda tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirishning samaradorligi ta’minlangan;
yuqori sinf ingliz tili darslarida o‘quvchilarda tanqidiy fikrlash malakalarini rivojlantirishning metodik-didaktik komponentlari (giving and receiving feedback ((boshqalar fikriga) fikr bildirish va (boshqalarning o‘z shaxsiga) fikrlarni qabul qilish)dan ta’lim muhitida samarali foydalanishga hamda tanqidiy fikrlash malakalarini ijod maktablari tamoyillari bilan integratsiyalash asosida zamonaviy pedagogikaning o‘ziga xos shakli (knowing (bilish), reflection (aks ettirish, mulohaza), comprehension (anglash) thinking out of the box (teran fikrlash), giving and receiving feedback ((boshqalar fikriga) fikr bildirish va (boshqalarning o‘z shaxsiga) fikrlarni qabul qilish), o‘zgalar fikrini hurmat qilish, pragmatik tarzda harakat qilish, kasbiy pozisiyaga ega bo‘lish) sifatidagi tanqidiy fikrlashning didaktik xususiyatlari aniqlanganligiga doir xulosalaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “O‘zbekiston” teleradio kanali DUK muharririyati tomonidan tayyorlangan “Katta tanaffus”, “Ta’lim va taraqqiyot” nomli radioeshittirishlarining 2024-yil iyun va avgust sonlarida foydalanilgan (O‘zbekiston MTRK sining 2024-yil 10-oktyabrdagi 123-son ma’lumotnomasi). Natijada teledasturlar ssenariysi matnlari ilmiy jihatdan boyishiga va ingliz tili darslarida ijod maktablari o‘quvchilarining tanqidiy fikrlash malakalari rivojlanishiga erishilgan.