Назаров Жамолиддин Тошкуловичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Иккиламчи техноген рудалардан уран олиш технологиясини ишлаб чиқиш», 04.00.10 – Геотехнология (очиқ, ер ости ва қурилиш), 11.00.05 – Атроф-муҳитни мухофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.3.DSc/Т821.
Илмий маслаҳатчилар: Умаров Фарходбек Яркулович, техника фанлари доктори, профессор; Музафаров Амрулло Мустафоевич, кимё фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат кончилик ва технологиялар универститети.
Илмий Кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи, Илмий кенгаш рақами: Миллий технологик тадқиқотлар университети «МИСИС»нинг Олмалиқ шаҳридаги филиали ҳузуридаги DSc.22/30.12.2019.Т.98.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Дуйсебаев Бауржан Оразович, техника фанлари доктори, академик; Кучаров Бахром Хайриевич, техника фанлари доктори, катта илмий ходим; Султонов Шавкатжон Абдуллаевич, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: “Минерал ресурслар институти” Давлат муассасаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қизилқум уран қазиб олиш саноат ҳудудларидаги иккилламчи техноген маʼданларнинг геологик, минералогик ва технологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда минерал хомашёни қайта ишлаш самарадорлигини ошириш ва экологик юкламани камайтириш учун уранни ажратиб олишнинг илмий асосланган технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
иккиламчи техноген рудалардан уранга бой синфларни гранулометрик усулда ажратиш асосида иккиламчи техноген рудалардан уран олиш технологиясининг принципиал технологик схемаси ишлаб чиқилган;
уран таркибли иккиламчи техноген рудаларда 87,5 % уран қумли-гил тупроқ таркибидан уранни яхши эритмага ўтказиш учун ижобий ҳал қилувчи омил ҳисобланган яхши ғоваклик ва ўтказувчанликка эга бўлган кичик ўлчамли гранула-заррачалар таркибида мужассамлашган бўлиши ва бу ўлчамдаги рудаларнинг массаси умумий массанинг 69 % ни ташкил этиши аниқланган;
қайта ишлашга жалб қилинган уран таркибли иккиламчи техноген рудалар умумий массасининг 31 % ни катта ўлчамли гранула-заррачалар таркибли уран миқдори кам бўлган рудалар ташкил этиши ва уларни грохот ёрдамида механик ажратиш йўли билан жараёндан олиб ташлаш мумкинлиги экспериментал аниқланган;
иккиламчи техноген рудалар қатламларида ураннинг вертикал тақсимланиши уларнинг сақланиш муддатига чизиқли боғлиқлиги, яъни эски уран отваллари қуйи қисмларида уран кўпроқ ва янги уран отвалларининг бутун ҳажми бўйлаб ураннинг бир хил тақсимланиши аниқланган;
иккиламчи техноген рудалардан уранни максимал ажратиб олиш жараёнида қаттиқ ва суюқликнинг (Қ : С) оптимал нисбатини танлашда бу нисбат - 1:2 га тенг эканлиги экспериментал аниқланган;
уранни уюмда эритмага ўтказишдаги асосий геотехнологик параметр - уранга бой синфлардан таркибида кислоталарни яхши ютувчи минералларга эга таркибли уран миқдори кам бўлган тоғ жинсларини ажратиб ташлаш ҳисобига рудаларни кислоталаш жараёни вақтини камайтириш имкониятлари топилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Иккиламчи техноген рудалардан уранни ажратиб олиш технологияси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
иккиламчи техноген рудалардан уран олиш технологик принципиал схемасида асосий ишчи қисм сифатида грохотдан фойдаланиш Марказий илмий-тадқиқот лабораториясининг уран геотехнологияси лабораториясида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2024 йил 2 июлдаги 23/01-01-07/339-сонли маълумотномаси). Натижада, иккиламчи техноген рудаларнинг катта ўлчамли гранулалар синфини кичик ўлчамли гранулалар синфидан ажратиш имконини берган;
иккиламчи техноген рудалар таркибидаги уранни ўзида кам сақлаган қум - гилли қисмни тадқиқ қилишнинг гранулометрик усули уран геотехнолигияси лабораториясида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2024 йил 2 июлдаги 23/01-01-07/339-сон маълумотномаси). Натижада, уран умумий миқдорининг 12,5 % дан кам қисмини ўзида сақловчи иккиламчи техноген рудаларни қайта ишлаш жараёнига жалб қилмаслик имконини берган;
иккиламчи техноген рудалардан уран олиш жараёнида умумий массанинг 2/3 қисмини қайта ишлашга жалб қилиш тавсияси «НКМК» АЖ уран геотехнологияси лабораториясида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖ 2024-йил 2-июлдаги № 23/01-01-07/339-сон маълумотномаси). Натижада, иккиламчи техноген рудалардан 85 % дан ортиқ уран олиш имконини берган;
иккиламчи техноген рудалардаги ураннинг ҳажмий тақсимланишини ўрганиш асосида уран чиқиндиларининг юқори қатламларидан фойдаланмаслик тавсияси МИТЛ уран геотехнологияси лабораториясида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2024 йил 2 июлдаги 23/01-01-07/339-сонли маълумотномаси). Натижада, уран чиқиндиларидан уранни эритмага ўтказиш жараёнига уларнинг ярмидан пастки қисмини жалб қилиш имконини берган;
иккиламчи техноген рудалар уюмининг кислоталаниш вақтини камайтириш имконияти 2018-2020 йилларда «НКМК» АЖ уран геотехнологияси лабораторияси томонидан Учқудуқ геотехнологик конида уранни уюмда эритмага ўтказиш жараёнида жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2024 йил 2 июлдаги 23/01-01-07/339-сонли маълумотномаси). Натижада, иккиламчи техноген рудалар уюмининг кислоталаниш вақтини 12 % гача камайтириш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish