Нормаев Қобилбек Ҳусановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Скважиналарни бурғилашда технологик аварияларни ва геологик асоратларни бартараф этувчи техник ечимларни ишлаб чиқиш», 04.00.16 – Кончилик машиналари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Т5003.
Илмий раҳбар: Джураев Рустам Умарханович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Навоий бўлими.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, DSc.17/04.06.2021.Т.06.02.
Расмий оппонентлар: Муминов Рашид Олимович, техника фанлари доктори, доцент; Аширов Фуркат Усубович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Олмалиқ кон-металлургия комбинати АЖ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: скважиналарни бурғилаш давомида ювувчи суюқликларни ютилишини самарали бартараф этиш ва бурғилаш колоннасида содир бўладиган носозликларни камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
скважиналарни бурғилаш жараёнида ювувчи суюқликнинг ютилиши кузатилганда скважина деворларининг дарздорлик ва ғовакликларини ҳажмини ҳисоблаш имконини берувчи математик модел ишлаб чиқилган;
бурғилаш суюқлигини тўлиқ ютилишини бартараф этувчи бурғилаш снарядини самарали қўлланилиши скважина диаметридан келиб чиққан ҳолда кенгаювчи мустаҳкамлаш қувури деворининг қалинлигига боғлиқлиги аниқланган ва кенгаювчи қувур деворини қалинлигини оптимал катталигини скважина диаметрига нисбатан тузилган чизиқли функсия орқали аниқлаш имконини берувчи ифода яратилган;
бурғилаш қувурининг резбали қулфли уланиш қисмларини эритиб қоплаб қайта тикланганда қаттиқликни таъминлашда термик ва криоген ишлов беришнинг оптимал параметрларини аниқлаш имконини берувчи математик модел яратилган;
бурғилаш қувурларининг резбали қулфли уланиш қисмларини эритиб қоплаб қайта тиклангандан сўнг унинг қаттиқлиги, чўзилишга бўлган нисбий узайиши ва узилишга кўрсатадиган қаршилик кучини юқори кўрсаткичларини таъминлаш имконини берувчи термик ишлов бериш жараёнининг оптимал кетма-кетлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Скважиналарни бурғилашда технологик аварияларни ва геологик асоратларни бартараф этувчи техник ечимларни ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
бурғилаш қувурининг қулфли уланиш қисмини қайта тиклаш усули «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖ Геологик қидирув экспедициясининг Марказий геологик қидирув партиясида амалиётга жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2024 йил 30 августдаги 23/01-01-07/510-сон маълумотномаси). Натижада, қайта тикланган қулф уланиш қисмларини қўллаш бурғилаш колоннасида содир бўладиган резбали қулф уланиш қисмларини узилиши билан боғлиқ бўлган авариялар сонини 65% гача камайтириш имконини берган;
бурғилашда ювувчи суюқликни ютилишини бартараф этувчи бурғилаш снаряди конструксияси «Навоий кон-металлургия комбинати» АЖ Геологик қидирув экспедициясининг Марказий геологик қидирув партиясида амалиётга жорий этилган («Навоий кон-металлургия комбинати» АЖнинг 2024 йил 30 августдаги 23/01-01-07/510-сон маълумотномаси). Натижада, бурғилаш суюқлигини ютувчи горизонтларда тўхтатилган скважиналарда бурғилаш ишларини янгилаш, бурғилаш суюқлигини ютилиши сабабли содир бўладиган аварияларни олдини олиш ва оғир геологик шароитларда бурғилаш ишлари таннархини 45% гача камайтириш имконини берган.