Утеулиева  Мехрибан Ибраимовна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Фанлараро алоқадарлик асосида 5-6-синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Ped 5172.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Илмий раҳбар: Ҳамроев Ғофир Ҳасанович, педагогика фанлари доктори.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат педагогика университети, DSc.03/30.01.2020.Ped.26.01.
          Расмий оппонентлар: Шодиева Матлуба Жўраевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Юсупов Конисбай Абилович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
         Етакчи ташкилот: Наманган давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади фанлараро алоқадарлик асосида 5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
фанлараро алоқадорлик асосида 5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш имкониятлари мантиқий фикрлашнинг продуктив кўламини кенгайтиришга йўналтирилган мушоҳада ва амалда қўллаш кўникмаларини таҳлилий прогнозлаш ҳамда таълимни ташкил этишнинг индивидуал хусусиятларини амалий интеграциялаш асосида аниқлаштирилган;
5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикаси матн мазмунини очиб берувчи прагматик ўқув жараёнлар продуктивлигини таъминлаш ҳамда нутқни ривожлантирувчи ижодий топшириқларнинг тузилиши ва мазмунини таълимий вазифаларнинг талабларига мос равишда интенсив интеграциялаш асосида такомиллаштирилган;
фанлараро алоқадорлик асосида 5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш модели матн ости маъноларни калит сўзлар доирасида аниқлаш кўникмаларини жадал ривожлантиришга қаратилган маълумотларни мавзуга боғлай олиш, маълумотлар алмашиш, қайта ишлаш, хулоса, қарор чиқариш компонентларининг ўзаро интегратив хоссаларини ҳисобга олиш асосида такомиллаштирилган;
5-6-синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги ўқиш, тинглаб тушуниш, ёзиш ва гапириш, матн ва матндан ташқаридаги маълумотларни оддийдан мураккабга қараб таҳрирлаш ҳамда грамматик билимларини мустаҳкамлаш, ижодий тафаккурини ривожлантириш, дунёқарашини кенгайтириш ва интеллектуал қобилиятни ривожлантиришга устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. фанлараро алоқадарлик асосида 5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш натижалари асосида:
фанлараро алоқадорлик асосида 5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш имкониятлари мантиқий фикрлашнинг продуктив кўламини кенгайтиришга йўналтирилган мушоҳада ва амалда қўллаш кўникмаларини таҳлилий прогнозлаш ҳамда таълимни ташкил этишнинг индивидуал хусусиятларини амалий интеграциялаш асосида аниқлаштиришга доир тавсиялар Ф3-2016-0908165532 рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавит ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги илмий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 4-июлдаги 11-05-3614/04-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳанинг нутқий компетенсияларни ривожлантиришда фанлараро алоқадорликни таъминлаш бўйича методик таъминот такомиллашган;
5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикаси матн мазмунини очиб берувчи прагматик ўқув жараёнлар продуктивлигини таъминлаш ҳамда нутқни ривожлантирувчи ижодий топшириқларнинг тузилиши ва мазмунини таълимий вазифаларнинг талабларига мос равишда интенсив интеграциялаш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар Ф3-2016-0908165532 рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавит ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги илмий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 4-июлдаги 11-05-3614/04-сон маълумотномаси). Натижада, она тили таълимининг фанлараро интеграция қисми ўқув топшириқлари орқали такомиллаштирилган;
фанлараро алоқадорлик асосида 5-6 синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш модели матн ости маъноларни калит сўзлар доирасида аниқлаш кўникмаларини жадал ривожлантиришга қаратилган маълумотларни мавзуга боғлай олиш, маълумотлар алмашиш, қайта ишлаш, хулоса, қарор чиқариш компонентларининг ўзаро интегратив хоссаларини ҳисобга олиш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар Ф3-2016-0908165532 рақамли “Қорақалпоқ тилининг янги алфавит ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш методикаси” мавзусидаги илмий лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 4-июлдаги 11-05-3614/04-сон маълумотномаси).. Натижада, она тили ва адабиёт ўқитишда ўқув топшириқлари ишлаб чиқиш методикаси такомиллаштирилган;
5-6-синф ўқувчиларида нутқий компетенсияни ривожлантириш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги ўқиш, тинглаб тушуниш, ёзиш ва гапириш, матн ва матндан ташқаридаги маълумотларни оддийдан мураккабга қараб таҳрирлаш ҳамда грамматик билимларини мустаҳкамлаш, ижодий тафаккурини ривожлантириш, дунёқарашини кенгайтириш ва интеллектуал қобилиятни ривожлантиришга устуворлик бериш асосида такомиллаштиришга оид таклифлар ПЗ-202004165 рақамли “Умумий ўрта таълимнинг бошланғич синф ўқувчиларида оғзаки ва ёзма нутқий компетенсияларини ривожлантирувчи электрон платформа яратиш” мавзусидаги лойиҳа доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг 2024-йил 4-июлдаги 11-05-3614/04-сон маълумотномаси). Натижада она тили ўқитишда прагматик ўқув топшириқлари ишлаб чиқиш имкони оширилган.