Payzullaeva Ra’no Maxmudovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Sirojiddin Sayyid ijodida Vatan obrazining poetik talqini”, 10.00.02 – O‘zbek adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya ro‘yxatga olingan raqam: B2020.2.PhD/Fil1209.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa: Navoiy davlat universiteti.
Ilmiy rahbar: Xolmurodov Abduhamid Oripovich, filologiya fanlari doktori, professor.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Jizzax davlat pedagogika universiteti, PhD.03/04.06.2020.Fil.113.02.
Rasmiy opponentlar: Pardaeva Zulfiya Jo‘raevna filologiya fanlari doktori, professor; Jabborov Nurboy Abdulhakimovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Sirojiddin Sayyid ijodida Vatan obrazi poetik talqinining o‘ziga xosligini, obraz yaratish mahoratini, shoir she’riyatida shakl va mazmun mutanosibligini, individual uslubi va publisistikasi muammolarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Sirojiddin Sayyidning Vatan mavzusidagi “Birlashgan el”, “Bobojonimning Vatani”, “Hamdardlik”, “O‘zbek-turkman manzumasi” kabi she’rlarida folklor va “Matonat manzili”, “Obod qishloq manzumasi”, “Suv keltirgan elda aziz” kabi she’rlarida ilk yozma manbalarning ta’siri natijasida yurt timsoli va vatanparvarvarlik g‘oyalarini badiiy aks ettirgani dalillangan;
shoir ijodida Vatan obrazi talqinining o‘zbek mumtoz adabiyoti an’analari bilan janriy va mazmuniy sintezlashuvi, yurt timsoli tasvirida jahon adabiyoti tajribalarining adabiy ta’sir va tarjimachilik asosida badiiy takomillashuvi ochib berilgan;
ijodkorning poetik mahorati va novatorligi o‘zbek she’riyatida an’anaviy va shakliy-uslubiy xususiyatlar yaxlitligining yangilanishiga omil bo‘lgani aniqlanib, “Vatanni anglash”, “Dehqon madhiyasi”, “Mard-u maydon o‘g‘lonlar”, “Chamandirsan chamandan tashqarida” kabi she’rlarida shakl va mazmun mutanosibligi, obektiv anglash va subektiv ijodiy tafakkur birligi shoir individual uslubining o‘ziga xosligini ta’minlovchi muhim asos ekanligi isbotlangan;
Sirojiddin Sayyidning “Birinchi so‘z”, “Ey, menga daryoday dil bergan Vatan”, “Vatanni o‘rganish”, “Vatan bo‘lmas Vatandan tashqarida” kabi publisistik asarlarida Vatan mavzusining epik ifodasi, tasvir usullarining poetik o‘ziga xosligi, ijodkor dunyoqarashi va badiiy mahoratining nasrda namoyon bo‘lishi kabi badiiyat masalalari aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Sirojiddin Sayyid ijodida Vatan obrazining poetik talqini yuzasidan olingan ilmiy natijalar asosida:
Sirojiddin Sayyidning Vatan mavzusidagi “Birlashgan el”, “Bobojonimning Vatani”, “Hamdardlik”, “O‘zbek-turkman manzumasi” kabi she’rlarida folklor va “Matonat manzili”, “Obod qishloq manzumasi”, “Suv keltirgan elda aziz” kabi she’rlarida ilk yozma manbalarning ta’siri natijasida yurt timsoli va vatanparvarvarlik g‘oyalarini badiiy aks ettirgani haqidagi xulosalaridan Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy tadqiqot institutining FA-F1-G002 raqamli “Qoraqalpoq folklori va adabiyoti janrlarining nazariy masalalarini tadqiq etish” mavzusidagi fundamental tadqiqot loyihasida foydalanilgan (Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy tadqiqot institutining 2024-yil 9-sentyabrdagi 385/2-son ma’lumotnomasi). Natijada loyiha nazariy qismining ilmiy dalillar va xulosalar bilan boyitilishiga xizmat qilgan;
shoir ijodida Vatan obrazi talqinining o‘zbek mumtoz adabiyoti an’analari bilan janriy va mazmuniy sintezlashuvi, yurt timsoli tasvirida jahon adabiyoti tajribalarining adabiy ta’sir va tarjimachilik asosida badiiy takomillashuviga oid qarashlaridan Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy tadqiqot institutida amalga oshirilgan FA-F-1-005 raqamli “Qoraqalpoq folklori va adabiyoti tarixi tadqiqi” mavzusidagi fundamental tadqiqot loyihasini bajarishda foydalanilgan (Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy tadqiqot institutining 2024-yil 9-sentyabrdagi 386/2-son ma’lumotnomasi). Natijada loyiha ishi badiiy asar poetikasi tahliliga doir yangi ilmiy ma’lumotlar bilan bilan boyitilgan;
ijodkorning poetik mahorati va novatorligi o‘zbek she’riyatida an’anaviy va shakliy-uslubiy xususiyatlar yaxlitligining yangilanishiga omil bo‘lgani aniqlanib, “Vatanni anglash”, “Dehqon madhiyasi”, “Mard-u maydon o‘g‘lonlar”, “Chamandirsan chamandan tashqarida” kabi she’rlarida shakl va mazmun mutanosibligi, obektiv anglash va subektiv ijodiy tafakkur birligi shoir individual uslubining o‘ziga xosligini ta’minlovchi muhim asos ekanligi to‘g‘risidagi xulosalardan Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy tadqiqot institutining FA-F1-G002 raqamli “Qoraqalpoq folklori va adabiyoti janrlarining nazariy masalalarini tadqiq etish” mavzusidagi fundamental tadqiqot loyihasida foydalanilgan (Qoraqalpoq gumanitar fanlar ilmiy tadqiqot institutining 2024-yil 9-sentyabrdagi 385/2-son ma’lumotnomasi). Natijada loyiha doirasida nashr qilingan monografiya, maqolalarning yangi ma’lumotlar bilan boyitilishiga xizmat qilgan.
Sirojiddin Sayyidning “Birinchi so‘z”, “Ey, menga daryoday dil bergan Vatan”, “Vatanni o‘rganish”, “Vatan bo‘lmas Vatandan tashqarida” kabi publisistik asarlarida Vatan mavzusining epik ifodasi, tasvir usullarining poetik o‘ziga xosligi, ijodkor dunyoqarashi va badiiy mahoratining nasrda namoyon bo‘lishi xususidagi fikrlaridan Navoiy viloyati teleradiokompaniyasining “Assalom, yangi kun”, “Qadriyat”, “Adabiy muhit”, “Nazm va navo”, “Tarixdan saboqlar” kabi ko‘rsatuv va radioeshittirishlarida foydalanilgan (Navoiy viloyati teleradiokompaniyasining 2023-yil 7-iyuldagi 01-10/112-son ma’lumotnomasi). Natijada ko‘rsatuvlar mazmuni Vatanni sevish, yurtga sadoqat, o‘tmish ajdodlarimiz ma’naviyatiga muhabbat tuyg‘usini oshirishga doir nazariy fikr-mulohazalar bilan boyitilgan.