Гаджиев Хагани Моҳуббат ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Компютер-техник экспертизасини услубий ва ташкилий-ҳуқуқий жиҳатларини такомиллаштириш”, 12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Yu971.
Илмий раҳбар: Расулев Абдулазиз Каримович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Муродов Бахтиёржон Баходирович, юридик фанлар доктори, профессор; Муминов Беҳзод Абдувахобович, юридик фанлар доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат юридик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади компютер-техник экспертизасини ўтказишда учрайдиган муаммоли масалаларни баҳолаш асосида ушбу экспертизани ўтказишнинг методик, ташкилий ва ҳуқуқий жиҳатларини мақбуллаштиришга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
компютер-техник экспертизаси обектларининг ишлаш хусусиятини тиклаш бўйича илмий тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишларини бажариш учун махсус илмий-техникавий ва интеллектуал салоҳиятга эга техник ходимларни шартнома асосида эксперт-криминалистика бўлинмаларига жалб қилиш зарурлиги асослаб берилган;
мобил қурилмалардан олинадиган электрон (рақамли) маълумотларнинг мақбуллигини таъминлаш мақсадида эксперт-криминалистлар учун мобил қурилмаларни экспертизадан ўтказиш бўйича методик тавсиялар ишлаб чиқилиб, маълумотларни мобил қурилмалардан олиш ва таҳлил қилиш жараёнида экспертнинг ҳаракатлар алгоритми ҳамда эксперт хулосаларини тайёрлашга қўйиладиган ме'ёрий талаблар белгиланган;
компютер-техник экспертизасини ўтказиш учун эксперт-криминалистнинг автоматлаштирилган иш жойини жиҳозлаш бўйича замонавий аппарат-дастурий мажмуалар, махсус техник ва дастурий таъминот воситалари ҳамда экспертиза тадқиқотлари учун зарур жиҳозлар рўйхатини ўз ичига олган техник топшириқ ишлаб чиқилган;
давлат органлари ва ташкилотлари, шунингдек муҳим ахборот инфратузилмаси обектларининг ахборот тизимлари ва ресурсларининг маълумотларини дастлабки тергов муддатларига мувофиқ захира нусха яратиб, сақлаш зарурлиги, уларнинг сақланиш муддати киберҳавфсизлик талабларига мувофиқлигини аниқлашга қаратилган ҳамда мажбурий тартибда ёки киберҳавфсизлик суб'ектларининг ташаббуси билан амалга ошириладиган экспертиза ўтказилиши учун охирги уч ойдан кам бўлмаслиги лозимлиги асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Компютер-техник экспертизасининг методик, ташкилий ва ҳуқуқий жиҳатларини такомиллаштириш бўйича ўтказилган тадқиқот натижаларига кўра:
махсус илмий-техникавий ва интеллектуал салоҳиятга эга техник ходимларни шартнома асосида эксперт-криминалистика бўлинмаларига жалб қилиш ҳақидаги таклифдан Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ички ишлар органларининг эксперт-криминалистика фаолиятини замонавий илм-фан ютуқларини кенг жорий этган ҳолда янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги (2022 йил 8 феврал, ПҚ-122-сон) қарори билан тасдиқланган Ички ишлар органларининг криминалистика фаолиятини янада такомиллаштириш бўйича йўл харитасининг 18-бандини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2022 йил 27 декабрдаги 21/1456-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишлари даражасини оширишга, шунингдек, қўшимча юқори малакали кадрларни иш жараёнига жалб қилиш орқали экспертизалар ўтказиш муддатларини қисқартириш ва самарадорлигини оширишга имкон берган;
мобил қурилмалардан олинадиган электрон (рақамли) маълумотларнинг мақбуллигини таъминлаш мақсадида экспертлар-криминалистлар учун мобил қурилмаларни экспертизадан ўтказиш бўйича ишлаб чиқилган методик тавсиялар ИИВ Эксперт-криминалистика бош марказининг Эксперт-малака комиссияси томонидан ижобий баҳоланди ҳамда эксперт-криминалистик бўлинмаларнинг компютер-техник экспертизасини ўтказиш борасидаги амалий фаолиятида фойдаланиш учун тавсия этилдган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2024-йил 25-январдаги 21/93-сон маълумотномаси). Мазкур методик тавсиялар мобил қурилмаларнинг эксперт тадқиқотлари жараёнларини унификациялаш ва тизимлаштиришга имкон берди, эксперт хулосаларини тайёрлашга қўйиладиган бир хил талаблар белгиланган;
компютер-техник экспертизасини ўтказиш учун эксперт-криминалистнинг автоматлаштирилган иш жойини жиҳозлаш бўйича замонавий аппарат-дастурий мажмуалар, махсус техник ва дастурий таъминот воситалари ҳамда экспертиза тадқиқотлари учун зарур жиҳозлар рўйхатини ўз ичига олган ишлаб чиқилган техник топшириқ ИИВ ҳамда Тошкент шаҳар ИИББ Эксперт-криминалистика марказининг рақамли экспертиза лабораториясини ташкил қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси ИИВнинг 2024-йил 25-январдаги 21/94-сон маълумотномаси). Ишлаб чиқилган техник топшириқдан фойдаланиш компютер-техник экспертизаси лабораториясининг самарали ишлашига, моддий-техник базаси мустаҳкамланишига ва фаолияти ташкилий-ҳуқуқий жиҳатдан замонавий стандартларга мувофиқ таъминланишига шароит яратиш имконини берган;
давлат органлари ва ташкилотлари, шунингдек муҳим ахборот инфратузилмаси обектларининг ахборот тизимлари ва ресурсларининг маълумотларини захира нусхасини яратиш орқали бундай маълумотларнинг сақланишини таъминлаш тўғрисидаги таклифдан “Киберҳавфсизлик тўғрисида”ги (2022-йил 15-апрел, ЎРҚ-764-сон) Ўзбекистон Республикаси қонунининг 15-моддасини, киберҳавфсизлик талабларига мувофиқлигини аниқлашга қаратилган экспертизани ташкил этилаётган захира нусха асосида ўтказиш шартлиги ҳақидаги таклифдан ушбу қонуннинг 18-моддасини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Инновацион ривожланиш, ахборот сиёсати ва ахборот технологиялари масалалари қўмитасининг 2024 йил 13-мартдаги 04/11-12-404-сон маълумотномаси). Ушбу таклиф давлат органларининг ахборот тизимларини ҳимоялаш чораларини кучайтириш ва захира нусхалари асосида экспертиза ўтказишни таъминлаган.
