Kimsanboeva Basoat Nabievnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘oti-t-turk” asaridagi miqdor ifodalovchi nominativ birliklar tadqiqi”, 10.00.05 –Osiyo va Afrika xalqlari tili va adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:  B2023.4.PhD/Fil4010.
Ilmiy rahbar: Ganieva Shodiyaxon Azizovna, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Farg‘ona davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Farg‘ona davlat universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02 raqamli ilmiy kengash asosidagi bir martalik Ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Dadaboev Hamidulla Aripovich, filologiya fanlari doktori, professor; Omonov Qudratulla Sharipovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Urganch davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘oti-t-turk” asaridagi miqdor ifodalovchi nominativ birliklarning funksional-semantik va lingvomadaniy xususiyatlarini tadqiq etishdan iborat.
III.Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
tarixiy leksik tizim tarkibidagi miqdor ifodalovchi birliklarning leksik-semantik strukturasi aniqlanib, Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘oti-t-turk” asari lisoniy birliklarini semantik tasniflash asosida tarixiy-leksikografik asarlarning nafaqat til tarixi, balki zamonaviy tilshunoslik taraqqiyotidagi o‘rni etnolingvistik dalillar orqali ochib berilgan, ularning ifoda imkoniyatlari ko‘rsatilgan;
“Devonu lug‘oti-t-turk”da qo‘llangan miqdor ifodalovchi birliklarning  leksik-semantik, sintaktik, morfologik xususiyatlari yoritilib, son soʻz turkumi sof va aniq miqdorni ifodalash uchun xoslangan lug‘aviy vosita ekani dalillangan;
hozirgi o‘zbek adabiy tilida qo‘llanayotgan miqdor ifodalovchi birliklarning tarixiy shakllari, etimologik xususiyatlarining  zamonaviy shakllar bilan leksik, semantik jihatdan o‘xshash hamda semantik hamda funksional farqli jihatlari Mahmud Koshg‘ariyning lisoniy qarashlariga qiyosan ko‘rsatib berilgan;
mavhum miqdorni ifodalash uchun qo‘llanilgan leksemalarning tarixiy shakllari, ularning yasalishi bilan bog‘liq jihatlar yoritilib, miqdor ifodalovchi birliklarning xalq og‘zaki ijodida, xususan, maqollarda qo‘llanishi olimning talqinlari boʻyicha asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Tadqiqotning nazariy takliflari, amaliy tavsiyalari va xulosalari quyidagilarda tatbiq etilgan:
tarixiy leksik tizim tarkibidagi miqdor ifodalovchi birliklarning leksik-semantik strukturasi aniqlanib, Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘oti-t-turk” asari lisoniy birliklarini semantik tasniflash asosida tarixiy-leksikografik asarlarning nafaqat til tarixi, balki zamonaviy tilshunoslik taraqqiyotidagi o‘rni etnolingvistik dalillar orqali ularning ifoda imkoniyatlari ko‘rsatib berilganligiga oid xulosalardan F3 – 2019081663-raqamli “O‘zbek milliy raqs san’atini targ‘ib etishga bag‘ishlangan veb-sayt multimediya mahsulotlari (elektron lug‘atlar) to‘plamini yaratish” mavzusidagi fundamental ilmiy loyihada foydalanilgan (O‘zbekiston Davlat Xoreografiya akademiyasi 2024-yil 4-apreldagi  1/04 – 91-son ma’lumotnomasi). Natijada ajdodlarimizning “miqdor” haqidagi tasavvurlarini va  bunday birliklarni ifoda etish usullarini o‘rganishga hamda ularning leksik-semantik va uslubiy xususiyatlari aniqlangan;
“Devonu lug‘oti-t-turk”da qo‘llangan miqdor ifodalovchi birliklarning  leksik-semantik, sintaktik, morfologik xususiyatlari aniqlanib, son soʻz turkumi sof va aniq miqdorni ifodalash uchun xoslangan lug‘aviy vosita ekanligi dalilganligiga oid xulosalardan F3 – 2019081773-raqamli “Musiqa va san’at o‘quv muassasalari uchun “Bolalar raqslari” fanidan interaktiv o‘quv-metodik qo‘llanmalar yaratish” mavzusidagi fundamental ilmiy loyihada (O‘zbekiston Davlat Xoreogrfiya akademiyasi 2024-yil 4-apreldagi  1/04 – 92-son ma’lumotnomasi) foydalanildi. Natijada hozirgi o‘zbek adabiy tilida va shevalarda mavjud bo‘lgan miqdor ifodalovchi lisoniy birliklarning etimologiyasi, yasalishida hamda ularning qo‘llanishidagi leksik-semantik va uslubiy xususiyatlarni aniqlashga erishilgan;
mavhum miqdorni ifodalash uchun qo‘llanilgan leksemalarning tarixiy shakllari, ularning yasalishi bilan bog‘liq jihatlar yoritilib, miqdor ifodalovchi birliklarning xalq og‘zaki ijodida, xususan, maqollarda qo‘llanilishi olimning talqinlari boʻyicha asoslangan ilmiy natijalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston” teleradiokanalining “Bedorlik”, “Ijod zavqi”, “Ta’lim va taraqqiyot”, “Millat va ma’naviyat” eshittirishlari ssenariysini yozishda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston teleradiokanali” 2024-yil 25-apreldagi 26-36-894-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘tkazilgan loyiha va ma’naviy-ma’rifiy tadbirlar badiiy-ilmiy jihatdan mukammallashgan, bugungi yosh avlodning ajdodlarimiz ma’naviy merosini qadrlash va puxta o‘rganishga, lisoniy savodxonligini yuksaltirish, nutqiy mahoratini oshirishga xizmat qilgan.