Урақова Руқия Мамарахимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қўйларнинг брадзот касаллигининг эпизоотологиясини ўзига хос хусусиятларини ўрганиш асосида унга қарши курашишни такомиллаштириш”, 16.00.03 - Ветеринария микробиологияси, вирусологияси, эпизоотологияси, микологияси, микотоксикологияси ва иммунологияси (ветеринария фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/В18
Илмий раҳбар: Салимов Илхом Хайитович, ветеринария фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ветеринария илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ветеринария илмий-тадқиқот институти, PhD.06/29.10.2021.В.139.01.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Хабибуло Аблакулович, биология фанлари доктори, профессор; Ҳатамов Акбар Ҳудойбердиевич, ветеринария фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Қўйлар брадзот касаллигининг эпизоотологик ҳолати, кечиши, клиник белгиларини ўрганиш, патологик намуналардан қўзғатувчи штаммларини ажратиш, уларнинг културал-морфологик, тинкториал, биокимёвий, биологик, токсик хусусиятларини таҳлил қилиш асосида диагноз қўйиш, ҳамда олдини олишнинг самарали услуб ва воситаларини яратиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Республиканинг Самарқанд, Қашқадарё, Жиззах вилоятлари айрим қоракўлчилик фермер хўжаликлари эпизоотологик ҳолати ўрганилган ва брадзот билан касалланган қўйлар патологик намуналардан Cл.оедематиенс ва Cл.септиcум штаммлари ажратилган
Ажратилган Cл.оедематиенс ва Cл.септиcум штаммларининг културал-морфологик, тинкториал, биокимёвий ва биологик хусусиятлари ўрганилган. Cл.оедематиенс штаммининг 50% денгиз чўчқаларини ўлдирувчи дозаси 0,26 мл эканлиги аниқланган.
Ажратилган маҳаллий Cл.септиcум штаммидан тайёрланган супернант билан 0,3 мл миқдорда зарарлантирилганда касалликка мойил бўлмаган оқ сичқонлар токсин таъсир этиб 8-10 соат давомида нобуд бўлиши натижасида Cл.септиcум штаммининг токсик хусусияти аниқланган.
Маҳаллий Cл.оедематиенс Нарпай-21 штаммидан яратилган моновалент ГОА формол вакцина тажриба серияси тайёрлаш ва унинг иммуногенлиги лаборатория шароитида денгиз чўчқаларида ва қўйларда синовдан ўтказилган
Брадзотга қарши маҳаллий Cл.оедематиенс Нарпай-21 штаммидан тайёрланган моновалент ГОА формол вакцина тажриба серияси Тойлоқ, Нуробод, Қўшработ, туманларида қўйларда синовлдан ўтказилган ва этарлича иммуногенликка эга эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қўйларнинг брадзот касаллигининг эпизоотологиясини ўзига хос хусусиятларини ўрганиш асосида унга қарши курашишни такомиллаштириш бўйича бажарилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
Қорақўлчилик фермер хўжаликларида брадзот касаллиги эпизоотологияси ўрганилган, таҳлил қилинган, касалликни олдини олиш ва қарши кураш бўйича тавсиялар берилган. Ушбу тадқиқот ишлари давомида “Қўйлар брадзот касаллигининг диагностикаси ва олдини олиш чора-тадбирлари бўйича тавсиянома” (Самарқанд 2023) ишлаб чиқилиб хўжаликларга жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-527-сонли маълумотномаси). Натижада вилоят ташхис марказларида қо'йларнинг брадзот касаллигига тезкор ва аниқ ташхис қўйишга эришилган.
Қорақўлчилик фермер хўжаликларида қўйларнинг брадзот билан касалланиш даражаси аниқланган ва қўйлардан брадзот касаллик қўзғатувчисининг маҳаллий соф култураси ажратилиб унинг културал-морфологик ва биокимёвий хусусиятлари ўрганилган Ушбу ажратилган штаммнинг ЛД50 (50 % ҳайвонларни ўлдирувчи дозаси 0,26 мл эканлиги аниқланган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-527-сонли маълумотномаси). Натижада брадзот касаллигига қарши ушбу Cл.Оедематиенс маҳаллий штаммидан моновалент ГОА формол вакцинанинг тажриба сериясини тайёрлашга эришилган.
Лаборатория шароитида брадзот касаллик қо'зг'атувчиси Cл.оедематиенс маҳаллий штаммидан тайёрланган моновалент вакцинанинг тажриба сериясини лаборатория шароитида денгиз чо'чқаларида стериллиги, безарарлиги, ареоктогенлиги, иммуногенлиги, о'ткир тажрибаларда аниқланган ҳамда ушбу моновалент вакцина тажриба серияси хо'жаликлар шароитида Самарқанд вилоятининг Нуробод ва Қо'шработ туманларидаги қўйчилик хўжаликларида эмлаш тадбирлари ўтказилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш қўмитасининг 2023-йил 30-ноябрдаги 02/23-527-сонли маълумотномаси). Натижада тажриба ўтказилган хўжаликларда қўйлар орасида брадзот касаллигининг олдини олишга эришилган.