Яқубов Турсунбой Ботировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шўртангазкимё мажмуасининг тупроқ экологик ҳолатига та'сири»,. 11.00.05 – Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Gr327.
Илмий раҳбар: Холиқулов Шоди Турдиқулович, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети ҳузуридаги DSc.03/30.12.2021.Gr.02.07 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Нигматов Асқар Нигматуллаевич,  география фанлари доктори, профессор; Мирзамаҳмудов Одилжон Тўхтасинович, география фанлари доктори
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Шўртангазкимё мажмуаси фаолияти натижасида атроф-муҳитга чиқарилган чиқиндиларнинг ва ўсимлик қоплами (оч тусли бўз) тупроқ экологик ҳолатига таъсирини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
республикамиз шароитида биринчи марта газни қайта ишлаш саноати чиқиндиларининг атроф-муҳитга жумладан, тупроқнинг экологик ҳолати, ўсимликларнинг ўсиб ривожланишига таъсири аниқланган;
мажмуа фаолияти натижасида чиқарилган чиқиндилар шу ҳудудда тарқалган оч тусли бўз тупроқлар таркибидаги гумус ва ўсимликлар учун зарур бўлган озуқа элементлар миқдорини камайтириши асосланган;
чиқиндилар таъсирида тупроқ микробиологик фаоллигига жумладан бактериялар, актиномицетлар ва замбуруғлар популияциясига таъсири ҳамда маккажўхори ўсимлигининг ўсиб-ривожланиши, ҳосилдорлиги ва ҳосил сифатининг ўзгариши баҳоланган;
мажмуа атрофидаги тупроқ унумдорлигини ошириш ва оғир металлар миқдорини камайтириш чоралари бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Шўртангазкимё мажмуасидан ажралиб чиқадиган зарарли моддаларнинг атроф-муҳитга, тупроқ ва ўсимликларнинг экологик ҳолатига таъсири бўйича олинган натижалар асосида:
газни қайта ишлаш саноати чиқиндиларининг атроф-муҳитга жумладан, тупроқнинг экологик ҳолати, ўсимликларнинг ўсиб ривожланишига таъсири бўйича баҳолашлар ва мажмуа фаолияти натижасида чиқарилган чиқиндилар шу ҳудудда тарқалган оч тусли бўз тупроқлар таркибидаги гумус ва ўсимликлар учун зарур бўлган озуқа элементлар миқдорини камайтиришини асословчи далиллар Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни мухофаза қилиш давлат қўмитаси амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни мухофаза қилиш давлат қўмитасининг 2022-йил 8-февралдаги 03-02/8-414 сонли маълумотномаси). Натижада, газни қайта ишлаш саноат корхоналарининг тупроққа таъсир доираси ва манбалар инвентаризация жараёнларининг сифатини ошишига хизмат қилган;
чиқиндилар таъсирида тупроқ микробиологик фаоллигига жумладан бактериялар, актиномицетлар ва замбуруғлар популияциясига таъсири ҳамда маккажўхори ўсимлигининг ўсиб-ривожланиши, ҳосилдорлиги ва ҳосил сифатининг ўзгаришининг таҳлиллари Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни мухофаза қилиш давлат қўмитаси амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни мухофаза қилиш давлат қўмитасининг 2022-йил 8-февралдаги  03-02/8-414 сонли маълумотномаси). Натижада, чиқиндилар таъсирида тупроқ микробиологик фаоллигига жумладан бактериялар, актиномицетлар ва замбуруғлар фаолиятига ҳамда мевали дарахтларда содир бўладиган анотомик-физиологик ўзгаришлар ва маккажўхори ўсимлигининг ўсиб-ривожланиши, ҳосилдорлиги ва ҳосил сифатининг ўзгариши таҳлил қилиниб, оғир металлар миқдорини камайтириш чоралари ишлаб чиқиш имконини берган;
мажмуа атрофидаги тупроқ унумдорлигини ошириш ва оғир металлар миқдорини камайтириш чоралари бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни мухофаза қилиш давлат қўмитаси амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни мухофаза қилиш давлат қўмитасининг 2022-йил 8-февралдаги  03-02/8-414 сонли маълумотномаси). Натижада, зарарлантирувчи моддаларни атроф-муҳитга чиқариб ташлашнинг меъёрида амал қилиниши таҳлил қилинган, мажмуанинг атроф-муҳитга таъсирини камайтириш бўйича тадбирларни режалаштириш ва амалга ошириш имконини берган.