Achilov Oybek Rustamovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi):    “Ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy matnlarda “ilgari surish” vositalarining kognitiv-semantik xususiyatlari”, 10.00.06 – Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Fil3466.
Ilmiy rahbar: Djusupov Nursultan Maxanbet uli, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat transport universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01(bir martalik ilmiy kengash).
Rasmiy opponentlar: Muhamedova Saodat Xudoyberdievna, filologiya fanlari doktori, professor; Siddikova Iroda Abduzuxurovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy matnlar asosida “ilgari surish” vositalarining yuzaga kelishi va ularning matnda voqelanishining o‘ziga xosligini belgilovchi turli kognitiv jarayonlar, bilim strukturalari hamda funksional belgilar majmuini aniqlash orqali “ilgari surish” vositalarining kognitiv-semantik xususiyatlarini ochib berishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy matnlarda “ilgari surish” vositalari lisoniy deviatsiya va parallelizmlar aks ettishining  chog‘ishtirma tahlili asosida kognitiv-semantik jihatdan umumiy va xos xususiyatlari aniqlangan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy matnlarda “ilgari surish” vositalarinining attraktiv (jozibador) xususiyatlarini yoritishga va uni izohlashga yo‘naltirilgan kognitiv-semantik tahlilning chog‘ishtirma modeli tadbiq etilgan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi  badiiy matnlarda axborotni lisoniy hamda mental ifodalashning o‘zaro ta’siri asosida “ilgari surish” vositalarini aks ettiruvchi  kognitiv-semantik struktura va mexanizmlar aniqlangan;
 tadqiqotda “ilgari surish” vositalari orqali aks etgan badiiy matnlarning sarlavhalaridagi kognitiv-semantik xususiyatlari chog‘ishtirma o‘rganilgan, hamda chog‘ishtirilayotgan tillarda mos keluvchi va farqli jihatlari aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy matnlarda “ilgari surish” vositalarining kognitiv-semantik asoslarini tadqiq qilish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
“ilgari surish” vositalarining shakllanish va amal qilishdagi o‘ziga xosligini, umumiy ajratilganlik xususiyatini belgilovchi chog‘ishtirma tahlil modeli tavsiflanishiga oid ilmiy xulosalardan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universtitetida 2022-2023-yillarga bajarilgan AL-482I03231 raqamli “O‘zbek realiyalariga oid maqolalar bazasi platformasini yaratish (vikipediya elektron ensiklopediyasi mezonlari asosida)” mavzusidagi innovatsion loyihada foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2023-yil 29-dekabrdagi 01/6-2805-sonli ma’lumotnomasi).  Natijada, loyiha asosida  “ilgari surish” vositalarining umumiy va o‘ziga xos xususiyatlarining tahliliy modeli shakllangan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy asarlar tahlili asosida ISVlarning lingvistik va ekstralingvistik xususiyatlariga oid ilmiy xulosalardan O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasining Xalqaro aloqalar va badiiy tarjima bo‘limida foydalanilgan (O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasining 2023-yil 16-noyabrdagi 01-03/3078-son ma’lumotnomasi). Natijada, tadqiqot - badiiy tarjima bo‘limini ma’lum darajada ilmiy nazariya bilan boyitish bilan bir qatorda, har ikki tilda ISVlarning lisoniy shakllari, xilma-xillik mavjudligiga oid xulosalar tarjima borasida nazariy muammolarining echimi sifatida xizmat qilgan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy asarlar tahlili asosida “ilgari surish” vositalarining hosil bo‘lish va konseptual namoyon bo‘lish asosini belgilab beruvchi attraktiv xususiyatlariga oid ilmiy xulosalardan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universtitetida 2021-2022-yillarda Toshkent davlat pedagogika universitetida bajarilgan P3-2020042022 raqamli “Turkiy tillar lingvodidaktik elektron platformasini yaratish” nomli amaliy tadqiqot loyihasi doirasida elektron platformani yaratishda foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2024-yil 08-yanvardagi 01/6-34-son ma’lumotnomasi). Natijada, badiiy matnda “ilgari surish”ni amalga oshirishning leksik, sintaktik shakllari va usullarining xilma-xilligi aniqlangan;
ingliz va o‘zbek tillaridagi badiiy asarlarning kognitiv-semantik o‘ziga xosliklarini tahlil qilish bo‘yicha amaliy taklif va tavsiyalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “O‘zbekiston tarixi” telekanalida “Taqdimot!” va “Mavzu” teleko‘rsatuvlari dasturini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining “O‘zbekiston teleradiokanali” davlat muassasasi 2023-yil 11-avgustdagi 06-28-1047-son ma’lumotnomasi). Natijada, tavsiya etilgan ilgari surish vositalarining kognitiv-semantik ma’nolaridan badiiy matnlarda keng foydalish mumkinligi izohlangan.