Nurishov Darmenbay Esnazarovich
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Jismoniy tarbiya darslarida  yuqori sinf o‘quvchilarni ekologik  madaniyatini rivojlantirishning pedagogik asoslari (Qoraqalpog‘iston Respublikasi misolida)”, 13.00.01 – Pedagogika nazariyasi. Pedagogika ta’limotlar tarixi  (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.4.DSc/Ped173.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Nukus davlat pedagogika instituti.
Ilmiy Kengash faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: O‘zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti, DSc.03/30.12.2019.Ped.28.01.
Ilmiy maslahatchi: Utebaev Tajibay Tileumuratovich, pedagogika fanlari doktori (DSc), professor.
Rasmiy opponentlar: Isakulova Nilifar Janikulova, pedagogika fanlari doktori (DSc), professor; Abdullaev Mexriddin Junaydulloevich, pedagogika fanlari doktori, (DSc), professor; Kochkarov Atabek Axmatvaevich, pedagogika fanlari doktori, (DSc), dotcent.
Yetakchi tashkilot: Farg‘ona davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida jismoniy tarbiya darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining ekologik madaniyatini rivojlantirishni pedagogik asoslashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida yuqori sinf jismoniy tarbiya darslarida o‘quvchilarning ekologik madaniyatini rivojlantirishning pedagogik imkoniyatlari zamonaviy ekopedagogik paradigmalaridan qadriyatlilik tamoyili orqali ekologik tarbiya targ‘ibotining modellashtirilgan amaliy mexanizmlari takomillashtirilgan;
shaxsning ob’ektiv va subektiv omillari ta’sirini universallik, moslashuvchanlik darajalarida o‘quvchilarning jismoniy-ekologik faoliyatiga dialektik aloqadorlikda kiritish hisobiga yuqori sinf o‘quvchilarida ekologik madaniyatni rivojlantirish modeli komponentlari takomillashtirilgan;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida yuqori sinf o‘quvchilarida ekologik madaniyatni rivojlantirish metodikasi yoshlarning individual ta’lim makonini jismoniy tarbiya fanini o‘qitish tamoyillar bilan “Maktab va oilaning o‘quvchilar jismoniy tarbiyasida pedagogik hamkorligi” mualliflik dasturiga ekologik hissiyot va sport mahoratlarini bir vaqtning o‘zida sinxron integratsiyalash hisobiga takomillashtirilgan;
ekologik meyorlarga hurmat hissini shakllantirishga tasir korsatuvchi shart-sharoitlarni ekologik tafakkurning motivatsion refleksiv va operatsion konikmalariga nisbatan shaxcga yonaltirilgan oquv muhitida yoqori sinf oquvchilarida ekologik madaniyatning rivojlanganligini baholash mezonlar ishlab chiqilganligi hisobiga takomillashtirilgan;  
ekologik madaniyatini rivojlantirishning amaliy mexanizmlari diseleratsiya omillarining oldini olishga qaratilgan va sport zalda ob-havo holati yaxshilashga  NDE-Eko uskunasi ham kostruktiv takliflar ishlab chiqishi jihatidan takomillashtirilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida jismoniy tarbiya darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining ekologik madaniyatini rivojlantirishni pedagogik asoslash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida yuqori sinf jismoniy tarbiya darslarida o‘quvchilarning ekologik madaniyatini rivojlantirishning pedagogik imkoniyatlari ekologik tarbiya targ‘ibotining modellashtirilgan amaliy mexanizmlarini zamonaviy pedagogik paradigmalaridan qadriyatlilik tamoyili orqali jamoviy implementatsiya qilish hisobiga ularni kelajakdagi o‘quv kognitiv bilimlari takomillashtirilgan xulosa va takliflardan “Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi” nomli darslik mazmuniga singdirilgan (Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2022-yil 9-sentyabrdagi 302-son buyrug‘i, 302-0811-raqamli guvohnomasi). Natijada, jismoniy tarbiya darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining ekologik madaniyatini rivojlantirish ko‘rsatkichlari 11,8% ga o‘sgan;
yuqori sinf o‘quvchilarida ekologik madaniyatni rivojlantirish modeli shaxsga ta’sir etish usullarini universallik, moslashuvchanlik darajalarida o‘quvchilarning jismoniy va ekologik faoliyatiga dialektik aloqadorlikda kiritish hisobiga takomillashtirilgan A1-XT-0-92997 “Yoshlarni umuminsoniy, milliy va tarixiy qadriyatlar uyg‘unligi asosida ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning muammolari” nomli amaliy loyihasini ishlab chiqishda foydalanilgan (Qori Niyoziy nomidagi O‘zbekiston pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti Qoraqalpog‘iston filiali 2022-yil 13-iyundagi 142-son ma’lumotnomasi). Natijada, “Ekologiya va inson salomatligi” to‘garak dasturi ishlab chiqilib tavsiflovchi kursatkichlar 12,3%ga ko‘tarilgan;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida yuqori sinf o‘quvchilarida ekologik madaniyatni rivojlantirish metodikasi yoshlarning individual ta’lim makonini jismoniy tarbiya fanini o‘qitishning kognitiv, shaxsiy, madaniy, kompetentlik kabi zamonaviy tamoyillar bilan intensiv ta’sirchanlik xususiyatlarini differensiallik talablari inobatga olingan holda integratsiyalash hisobiga takomillashtirilgan xulosa va takliflardan “Harakatlar strategiyasini yoshlarimiz bilishi kerak” nomli amaliy grant loyihasini bajarishda foydalanilgan (Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutining 2023-yil 8-fevraldagi 01-21-09/91-son ma’lumotnomasi). Natijada, “Maktab va oilaning o‘quvchilar jismoniy tarbiyasida pedagogik hamkorligi” mualliflik dasturi ishlab chiqilib harakatlar samaradarligini tavsiflavchi kursatkichlar 12,4%ga kutarildi;
yuqori sinf o‘quvchilarida ekologik madaniyatning rivojlanganligini baholash mezonlari ularning ekologik me’yorlarga hurmat hissini shakllantirishga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni qo‘llash hisobiga ularda ijtimoiy-siyosiy, milliy-ma’naviy, psixologik-pedagogik omillar va shart-sharoitlarni ekologik tafakkurning motivatsion, refleksiv va operatsion ko‘nikmalariga nisbatan shaxsga yo‘naltirilgan o‘quv muhitida tarbiyaviy-axloqiy ta’sir etuvchi ekologik madaniyat tushunchalari rivojlantirilgan xulosa va takliflardan “Cynoglossum virdiflorum Pall.ex.Lehm. va Malacocarpus crithmifolius (Retz.) S.A.Meuningagro texnikasini ishlab chiqish” nomli loyihani bajarishda foydalanilgan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2022-yil 25-yanvardagi 01-01/5-275-son ma’lumotnomasi). Natijada, “Ekosayohat” to‘garagining ish dasturi orqali maktab o‘quvchilarining darsdan tashqari o‘quv-mashq jarayonidagi harakatlar samaradorligi 8,2 %ga oshgan;
yuqori sinf o‘quvchilarida ekologik madaniyatini rivojlantirishning amaliy mexanizmlari Qoraqalpog‘iston Respublikasi sharoitida jismoniy tarbiya va sport darslarida yuqori sinf o‘quvchilarida diseleratsiya omillarining oldini olishga qaratilgan konstruktiv takliflar ishlab chiqish hisobiga o‘quvchilarda ekologik madaniyati takomillashtirilgan xulosa va takliflardan Jismoniy tarbiya va sport ilmiy tadqiqotlar instituti laboratoriyasida “Smart Sensor” gazni o‘lshovchi jihoz va “NDE-Eco” uskunasi yordamida sport zallarida havo diapazonini aniqlash ustida ilmiy-tadqiqot ishlariga tadbiq etilgan (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining 2022-yil 25-yanvardagi 01-01/5-275-son ma’lumotnomasi). Natijada, jismoniy tarbiya darslarida yuqori sinf o‘quvchilarning ekologik sog‘lom  muhitni ta’minlash  ko‘rsatkichlari 11,8%ga ko‘tarilgan.