Раҳимова Дилдора Қодиржоновна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг педагогик механизмлари», 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (оила ва хотин-қизлар таълими йўналиши) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Ped4388.
Илмий раҳбар: Асқарова Ўғилой Мамашокировна педагогика фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Оила ва хотин-қизлар” илмий- тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: “Оила ва хотин-қизлар” илмий-тадқиқот институти, PhD.21/30.10.2020.Ped/S.127.01.
Расмий оппонентлар: Хайдарова Шахло Нарзуллаевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Мирзаева Фарохат Одилжоновна, педагогика фанлари доктори, доцент
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг педагогик механизмини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ота-она қармоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг “когнитив”, “эҳтиёжли-мотивацион”, “эмоционал-регулятив” компонентларини бириктириш натижасида ижтимоий-педагогик мослаштиришнинг оила ва оилавий ҳаётга интегративлигини таъминлаш асосида фаолиятли детерминант элементлари “педагогик предикатор” сифатида устиворлик берилиши далилланган;
ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг амалий интегративлигини оптималлаштиришга қаратилган “педагогик-адаптацион омиллар” модели дахлдорлик, ҳамдардлик, босиқлик, мулоҳазакорлик, лояллик, собитқадамлилик каби миллий тарбия блокларини трансформациялаш орқали оиладаги кундалик турмуш тарзига таъсири динамик барқарорлигини таъминланиши асосланган;
ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага ижтимоий-педагогик мослаштиришнинг ота-она муносабатларини ҳисобга олиш асосида патронат оилаларни “шакллантириш” орқали кундалик ҳаётий фаолиятни реинтеграциялаш, регулятив бошқарув шаклларини ўзгартириш туфайли тарбиячи ва тарбияланувчининг жараёнли-интегратив мезонларини педагогик шарт-шароитларининг перманентликка асосланган ҳамкорликдаги фаолиятини кенгайтириш орқали такомиллаштирилган;
ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага ижтимоий мослаштиришнинг педагогик тизимини мотивацион-когнитив, когнитив-креатив, жараёнли-интегратив мезонларини прагматик яхлитлиги натижасида оила ҳақидаги назарий билимларга эгалик, амалий кўникмаларнинг шаклланганлиги, ҳаётий муаммоларни тўғри баҳолай олиш, шахслараро мулоқотга киришиш, миллий анъаналар, яқин қўшничилик, мурувват ва саҳоват фазилатларининг праксиологик имкониятларининг параметрларини яхлит конвергент реал баҳоланишига доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Натижаларининг жорий қилинганлиги. ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг педагогик механизмларини такомиллаштиришга доир тадқиқот натижалари асосида:
ота-она қармоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг “когнитив”, “эҳтиёжли-мотивацион”,“эмоционал-регулятив” компонентларини бириктириш натижасида ижтимоий-педагогик мослаштиришнинг оила ва оилавий ҳаётга интегративлигини таъминлаш асосида фаолиятли детерминант элементлари “педагогик предикатор” сифатида устиворлик берилиши далилланганлигига доир тавсиялари “Оила педагогикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таʻлим, фан ва инновациялар вазирининг 2023-йил 29-май, 232-сонли буйруғи асосида берилган нашр нусхаси). Натижада, ота-она қарамоғисиз қолган болаларни оилада тарбиялашга оид манбаларнинг фойдаланиш имконияти бойитилган;
ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага мослаштиришнинг амалий интегративлигини оптималлаштиришга қаратилган “педагогик-адаптацион омиллар” модели дахлдорлик, ҳамдардлик, босиқлик, мулоҳазакорлик, лояллик, собитқадамлилик каби миллий тарбия блокларини трансформациялаш орқали оиладаги кундалик турмуш тарзига таъсири динамик барқарорлигини таъминланиши асосланганлигига оид янгилиги “Оила тарбияси” номли ўқув дастурининг мазмунига сингдирилган. (Мактабгача ва мактаб таʻлими ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2022-йил 30-декабрдаги 01/11-02/02-1908-сон маълумотномаси). Натижада, ота-она қарамоғисиз қолган болаларни ижтимоий мослаштиришни герантология асосида миллий-маънавий ривожлантиришга хизмат қилган;
ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага ижтимоий-педагогик мослаштиришнинг ота-она муносабатларини ҳисобга олиш асосида патронат оилаларни “шакллантириш” орқали кундалик ҳаётий фаолиятни реинтеграциялаш, регулятив бошқарув шаклларини ўзгартириш туфайли тарбиячи ва тарбияланувчининг жараёнли-интегратив мезонларини педагогик шарт-шароитларининг перманентликка асосланган ҳамкорликдаги фаолиятини кенгайтириш орқали такомиллаштирилганлигига доир илмий натижалари Нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш Жамоат фонди 02-01/33-сонли “Хотин-қизларнинг асосий ҳаётий қадриятларига эришиш йўлларининг социологик тадқиқот” номли амалий лойиҳани амалга ошириш жараёнида фойдаланилган (Мактабгача ва мактаб таʻлими ҳузуридаги Республика таълим марказининг 2022-йил 30-декабрдаги 01/11-02/02-1908-сон маълумотномаси). Натижада, тутинган оилаларда оила муҳитига мослашиш самарадорлигини оширишга эришилган;
ота-она қарамоғисиз қолган болаларни тутинган оилага ижтимоий мослаштиришнинг педагогик тизимини мотивацион-когнитив, когнитив-креатив, жараёнли-интегратив мезонларини прагматик яхлитлиги натижасида оила ҳақидаги назарий билимларга эгалик, амалий кўникмаларнинг шаклланганлиги, ҳаётий муаммоларни тўғри баҳолай олиш, шахслараро мулоқотга киришиш, миллий анъаналар, яқин қўшничилик, мурувват ва саҳоват фазилатларининг праксиологик имкониятларининг параметрларини яхлит конвергент реал баҳоланишига доир таклиф ва тавсиялари “Оила педагогикаси” номли ўқув қўлланма мазмунига сингдирилган. (Ўзбекистон Республикаси Олий таʻлим, фан ва инновациялар вазирининг 2023-йил 29-май, 232-сонли буйруғи асосида берилган нашр нусхаси). Натижада, ота-она қарамоғисиз қолган болаларни бегона муҳитга иштимоийлашуви бўйича амалий кўникмалар шакллантирилган.
