Quronov Sa’dullo Dilmurodovichning
fan doktori (DSc)  dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Mustaqillik davri o‘zbek romanlarida inson konsepsiyasi”, 10.00.02 – O‘zbek adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.DSc/Fil560.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Fanlar akademiyasi O‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti, DSc.02/30.12.2019. Fil.46.01.
Rasmiy opponentlar: Hamdamov Ulug‘bek Abduvahobovich, filologiya fanlari doktori, professor; Sabirdinov Akbarali G‘afurovich, filologiya fanlari doktori, professor; Nosirov Azimidin Normamatovich, filologiya fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Jizzax davlat pedagogika universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II.Tadqiqotning maqsadi: O‘zbek romanchiligining tarixiy taraqqiyot yo‘lini inson konsepsiyasi kategoriyasi aspektida tadrijiy o‘rganish, mustaqillik davri romanlarining badiiy-g‘oyaviy shakllanishida muhim rol o‘ynagan badiiy, ijtimoiy, ruhiy, ma’naviy omillarni aniqlash va o‘zbek romanchiligiga xos insonning yaxlit romaniy portretini yaratishdan iborat.      
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
roman janrining vujudga kelishi va taraqqiyotida, janrning ikki ming yillik tarixiy bosqichlarini belgilashda, uni tushunish va tushuntirishda inson konsepsiyasi kategoriyasi eng muhim omil ekani dalillangan;
o‘zbek romanchiligining vujudga kelishi tarixiy shart-sharoit va ijtimoiy tafakkurda inson konsepsiyasining o‘zgarishi hamda adabiyotda yangi insonning badiiy ifoda etilishiga ehtiyoj paydo bo‘lishi bilan bevosita aloqador ekanligi isbotlangan;
sho‘rolar tuzumining tanazzuli yangi inson konsepsiyasining vujudga kelishi uchun imkon bergani hamda mustaqillik davri romanchiligi uchun poydevor yaratgani asoslab berilgan;
o‘tish davri romanchiligiga xos adabiy tendensiyalarning shu davrga xos ijtimoiy shart-sharoit va inson konsepsiyasi bobidagi izlanishlar bilan uzviy aloqadorligi ochib berilgan;
o‘zbek modern romanchiligini vujudga keltirgan estetik omillar nafaqat milliy-ijtimoiy hodisalar, balki G‘arb estetik tafakkuri va falsafasiga xos inson konsepsiyasi bilan uzviy bog‘liq ekani ko‘rsatib berilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Mustaqillik davri o‘zbek romanchiligida inson konsepsiyasi muammosini tadqiq etish davomida olingan ilmiy natijalar quyidagilarda o‘z tatbig‘ini topgan:
roman janrining vujudga kelishi va taraqqiyotida, janrning ikki ming yillik tarixiy bosqichlarini belgilashda, uni tushunish va tushuntirishda inson konsepsiyasi kategoriyasi eng muhim omil ekani dalillangan ilmiy xulosalari “Adabiyotshunoslikning nazariy kurslari bo‘yicha o‘quv adabiyotlarining yangi avlodini yaratish” mavzusidagi OT-A1-46 raqamli ilmiy texnik loyiha ishida qo‘llanilgan. Dissertant “Adabiyotshunoslik lug‘ati”ga kiritilgan roman, konsepsiya, badiiy konsepsiya, badiiy obraz, badiiy obraz turlari, inson obrazi terminlari uchun illyustrativ materiallar tayyorlagan. Bu materiallardan lug‘atga kiritilgan istilohlarni izohlashda foydalanilgan (Andijon davlat universitetining 2024-yil, 11-sentyabrdagi 32-01-837-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, “Adabiyotshunoslik lug‘ati”dagi muhim adabiy terminlar qo‘shimcha ilmiy izohlar bilan boyitilgan;  
o‘zbek romanchiligining vujudga kelishi tarixiy shart-sharoit va ijtimoiy tafakkurda inson konsepsiyasining o‘zgarishi hamda adabiyotda yangi insonning badiiy ifoda etilishiga ehtiyoj paydo bo‘lishi bilan bevosita aloqador ekanligi isbotlangan ilmiy xulosalaridan Ozarbayjon Respublikasi Nizomiy Ganjaviy nomidagi Adabiyot institutining “Ozarbayjon-Turkmaniston-O‘zbekiston adabiy aloqalari” bo‘limida tayyorlangan “Emotsionallik badiiy matn kategoriyasi va uning emotsional mohiyatini ta’minlovchi muhim omil” nomli loyihada foydalanilgan (AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, 2024-yil, 23-sentyabr, 041-178-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, adabiy qahramonning emotsional xususiyatlari va va shu hissiy holatni ifoda etuvchi omillar ochib berilgan;
sho‘rolar tuzumining tanazzuli yangi inson konsepsiyasining vujudga kelishi uchun imkon bergani hamda mustaqillik davri romanchiligi uchun poydevor yaratgani asoslab berilgan ilmiy xulosalaridan umumta’lim maktablari uchun 6-sinf  “Adabiyot”  (Z.Mirzaeva,  K.Jalilov. 2022), 7-sinf  “Adabiyot”  (Z.Mirzaeva,  K.Jalilov. 2022), 10-sinf “Adabiyot” (Z.Mirzaeva, K.Jalilov. 2022) darsliklarini yaratishda, xususan, adabiy qahramon, adabiy obraz kabi mavzularni yoritishda, Abdulla Qodiriyning “Mehrobdan chayon”, Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar”, O‘tkir Hoshimovning “Dunyoning ishlari” kabi roman va qissalari tahlili hamda shu mavzular doirasida o‘quv topshiriqlarini takomillashtirishda foydalanilgan (Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi huzuridagi Respublika ta’lim markazining 2023-yil 31-martdagi 01/11-01/6-196-son ma’lumotnomasi). Natijada, darsliklarda adabiy qahramon, adabiy obraz tushunchalarini o‘quvchiga ochib berish metodlari boyitilgan;
o‘tish davri romanchiligiga xos adabiy tendensiyalarning shu davrga xos ijtimoiy shart-sharoit va inson konsepsiyasi bobidagi izlanishlar bilan uzviy aloqadorligi ochib berilganligi, mustaqillik davri o‘zbek romanchiligi, adabiy qahramon, adabiy obraz, badiiy asar konsepsiyasi kabi nazariy mavzularni yoritishda, O‘tkir Hoshimovning “Ikki eshik orasi”, “Tushda kechgan umrlar”, Ulug‘bek Hamdamning “Muvozanat” romanlarini Milliy dasturga kiritish va ularga doir o‘quv topshiriqlarini takomillashtirishda dissertatsiyaning o‘zbek romanchiligida inson konsepsiyasining tadrijiy taraqqiyoti, XXI asr o‘zbek romanlarida inson konsepsiyasining asosiy chizgilari, “O‘tish davri” romanchiligida inson konsepsiyasini yaratish yo‘lidagi badiiy izlanishlar, romaniy tafakkurning yangicha tamoyillariga doir ilmiy xulosalari Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligining UNICEF bilan hamkorlikda tayyorlangan Adabiyot fanidan Milliy o‘quv dasturida foydalanilgan (Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi huzuridagi Respublika ta’lim markazining 2023-yil 31-martdagi 01/11-01/6-197-son ma’lumotnomasi). Natijada, dars jarayonlarida mustaqillik yillarida yozilgan romanlar mazmun-mohiyatini o‘quvchiga tushuntirish metodlari takomillashgan;
XX asr va mustaqillik davri o‘zbek romanchiligiga xos adabiy tendensiyalar, romaniy qahramon va tarixiy shaxsning badiiy konsepsiyasi haqidagi xulosalaridan “Madaniyat va ma’rifat” telekanalidagi “Birgalikda ko‘ramiz” ko‘rsatuvining Abdulla Qodiriyning “O‘tkan kunlar” hamda Isajon Sultonning “Alisher Navoiy” romanlariga bag‘ishlangan sonlarida samarali foydalanilgan (O‘zbekiston milliy teleradio kompaniyasi “Madaniyat va ma’rifat” telekanali davlat muassasasining 2024-yil 23-yanvardagi 02-16/14-son ma’lumotnomasi). Natijada, keng jamoatchilikka o‘zbek romanchiliga xos muhim adabiy tendensiyalar batafsil yoritib berilgan.